Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski
Przemysław Nakoniecznikoff[1]-Klukowski[2] ps. Kruk II (ur. 1 czerwca?/13 czerwca 1896 w Tyflisie, zm. 17 sierpnia 1957 w Krakowie) – pułkownik piechoty Wojska Polskiego, oficer Armii Krajowej, cichociemny.
pułkownik piechoty | |
Data i miejsce urodzenia |
13 czerwca 1896 |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Przebieg służby | |
Lata służby |
1913–1945 |
Siły zbrojne |
Armia Imperium Rosyjskiego |
Jednostki |
28 Pułk Strzelców Kaniowskich |
Stanowiska |
dowódca batalionu piechoty |
Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
Odznaczenia | |
Życiorys
edytujUrodził się w rodzinie Franciszka, urzędnika, działacza socjalistycznego, i Elżbiety z Klukowskich. Był bratem stryjecznym i ciotecznym Bronisława Nakoniecznikowa-Klukowskiego i ciotecznym Stanisława Nakoniecznikoffa[3] .
Od 1913 należał do konspiracyjnego (polskiego) Związku Strzeleckiego w Tyflisie. W latach 1915–1917 służył w armii rosyjskiej, walcząc w I wojnie światowej na froncie kaukaskim i perskim. Po rewolucji bolszewickiej 1917 wstąpił do Polskiej Oddzielnej Brygady na Kaukazie, a potem po jej rozbrojeniu przez Niemców działał w Polskiej Organizacji Wojskowej. Po rozwiązaniu POW-u w listopadzie 1918 wstąpił do Wojska Polskiego. W czerwcu 1920 wyznaczony został na stanowisko adiutanta w Dowództwie Etapów Wojsk Polskich na Ukrainie[4].
W 1923 pełnił obowiązki dowódcy, w następnym roku dowodził III batalionem, a od 1925 roku był kwatermistrzem 28 pułku piechoty w Łodzi. 26 kwietnia 1928 roku został przeniesiony do dowództwa 27 Dywizji Piechoty w Kowlu na stanowisku pełniącego obowiązki oficera Przysposobienia Wojskowego[5]. Cztery lata później służył w 5 pułku strzelców podhalańskich w Przemyślu. Był członkiem oddziału Polskiego Białego Krzyża w Przemyślu[6]. 28 czerwca 1933 roku został przeniesiony do 63 pułku piechoty w Toruniu na stanowisko zastępcy dowódcy pułku[7]. Następnie, od 21 kwietnia 1937 roku zastępca dowódcy Brygady KOP „Podole”.
II wojna światowa
edytujDowódca rezerwowego 163 pułku piechoty, walczącego w kampanii wrześniowej 1939 w obronie ziemi koneckiej i szydłowieckiej. 8 września 1939 objął dowództwo nad resztkami 36 Rezerwowej Dywizji Piechoty. Po agresji ZSRR na Polskę przeszedł granicę polsko-węgierską i został internowany. Z Węgier przedostał się na Zachód. W maju 1942 objął dowództwo 9 Batalionu Strzelców Karpackich. Później wyznaczony został na stanowisko zastępcy dowódcy i dowódcy 2 Brygady Strzelców Karpackich.
Cichociemny
edytujZgłosił się do służby w okupowanej Polsce. Zrzucony w nocy 21/22 września 1944 r. w operacji lotniczej „Przemek 1”, dowodzonej przez por. naw. Stanisława Kleybora, z samolotu Liberator KG-834 „U” (1586 Eskadra PAF) na placówkę odbiorczą „Rozmaryn” w okolicach miejscowości Czaryż, 6 km od Secemina. Razem z nim skoczyli: ppor. Marian Leśkiewicz ps. Wygoda, ppor. Zenon Sikorski ps. Pożar, por. Tadeusz Sokół ps. Bug 2, mjr Aleksander Stpiczyński ps. Klara, plt. Kazimierz Śliwa ps. Strażak.
We wrześniu i październiku 1944 pełnił obowiązki zastępcy dowódcy Kieleckiego Korpusu AK. Następnie od października 1944 do stycznia 1945 komendant Okręgu Kraków AK.
Po zakończeniu II wojny światowej został aresztowany przez NKWD i wywieziony do ZSRR, gdzie przebywał do 1955. Po zwolnieniu powrócił do Krakowa, gdzie 17 sierpnia 1957 roku zmarł. Został pochowany w Lubaczowie[3] .
Został upamiętniony symboliczną inskrypcją (podobnie jak Stanisław Nakoniecznikoff-Klukowski), na grobowcu rodzinnym na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 51-6-23,24)[8]. W treści tej inskrypcji został określony jako generał brygady[8].
Awanse
edytuj- kapitan - 3 maja 1922 zweryfikowany ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 w korpusie oficerów piechoty
- major - 31 marca 1924 ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1923 i 126 lokatą w korpusie oficerów piechoty
- podpułkownik - ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1933 w korpusie oficerów piechoty
- pułkownik – 22 września 1944
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari
- Krzyż Niepodległości (3 maja 1932)[9]
- Krzyż Walecznych (trzykrotnie, po raz pierwszy i drugi 1921)[10]
- Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 19 marca 1931[11], 1938 „za zasługi w służbie ochrony pogranicza”[12])
- Brązowy Medal za Długoletnią Służbę (1938)[a]
- Państwowa Odznaka Sportowa (1931)[13]
- Odznaka za Rany i Kontuzje[14]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[15]
Zobacz też
edytujUwagi
edytuj- ↑ Medal nadany Rozkazem nr 25 Ministerstwa Spraw Wewnętrznych - Korpusu Ochrony Pogranicza z dnia 28 maja 1938 roku, pkt 4 (informacja ze zbiorów Archiwum Straży Granicznej w Szczecinie).
Przypisy
edytuj- ↑ Czasem wzmiankowany jako Nakoniecznikow, zob. Święto K. O. P-u w Czortkowie. „Chwila”. 1274, s. 10, 17 października 1938.
- ↑ W ewidencji Wojska Polskiego figurował jako „Przemysław Nakoniecznikoff”.
- ↑ a b Stawecki 1977 ↓.
- ↑ Janusz Odziemkowski: Polskie formacje etapowe w Galicji Wschodniej na Wołyniu i Ukrainie w latach 1918-1920. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, 2019, s. 130. ISBN 978-83-8090-616-7.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 26 kwietnia 1928 roku, s. 141.
- ↑ „Oświata - to potęga”. Wydawnictwo pamiątkowe z okazji obchodu 15-lecia Niepodległości Państwa Polskiego. Przemyśl: 1933, s. 95.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 28 czerwca 1933 roku, s. 126.
- ↑ a b Cmentarz Stare Powązki: MARCELINA NAKONIECZNIKOFF, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2017-06-18] .
- ↑ M.P. z 1932 r. nr 109, poz. 142 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ „Za męstwo i osobistą odwagę okazane w walce z nieprzyjacielem w obronie Ojczyzny”; Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych L. 1836 z 12 lipca 1921 r. (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 29, poz. 1209)
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 64, poz. 102 „za zasługi na polu wychowania fizycznego i przysposobienia wojskowego”.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 11 listopada 1938 roku, s. 29.
- ↑ Kronika. Krajowa. „Gazeta Lwowska”, s. 5, Nr 230 z 6 października 1931.
- ↑ na podstawie fotografii
- ↑ na podstawie fotografii z infoboxa
Bibliografia
edytuj- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
- Rocznik Oficerski 1923, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1923.
- Rocznik Oficerski 1924, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924.
- Rocznik Oficerski 1928, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Warszawa 1928.
- Rocznik Oficerski 1932, Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1932.
- Marek Jabłonowski, Jerzy Prochwicz: O Niepodległą i granice. [T. 4], Korpus Ochrony Pogranicza 1924–1939 : wybór dokumentów. Pułtusk, Warszawa: 2001, s. 681, 735. ISBN 83-88067-47-8.
- Stanisław Piwowarski, Ostatni komendant Okręgu Krakowskiego Armii Krajowej pułkownik Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski, ps. "Kruk II" - "Garda" - "Czarny", "Krzysztofory" nr 23 Zeszyt Naukowy Muzeum Historycznego Miasta Krakowa
- Piotr Stawecki: Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski. Internetowy Polski Słownik Biograficzny, 1977. [dostęp 2018-03-20].