Przyjaźń (rzeźba)
Przyjaźń[1][2], także pomnik Przyjaźni Polsko-Radzieckiej[3][4] – socrealistyczna rzeźba dłuta Aliny Szapocznikow[1].
 Rzeźba wystawiona przed aukcją w siedzibie domu aukcyjnego Desa Unicum przy ul. Pięknej 1A w Warszawie (2019) | |
| Autor | |
|---|---|
| Data powstania |
1953–1954 |
| Medium | |
| Wymiary |
2,78 m |
Opis edytuj
Rzeźba powstała w ramach ogłoszonego w 1953 konkursu na pomnik Przyjaźni Polsko-Radzieckiej dla Pałacu Kultury i Nauki (PKiN) w Warszawie, po powrocie artystki z Paryża. Pierwsze miejsce zajęła praca Magdaleny Więcek, ale zrealizowano projekt Szapocznikow[1].
Odlana w 1954 z patynowanego brązu rzeźba ma wysokość 2,78 m[2]. Przedstawia dwóch mężczyzn w przyjacielskim uścisku trzymających w rękach nierozwinięty sztandar[5].
W 1955 rzeźbę ustawiono w holu głównym gmachu (od strony ul. Marszałkowskiej), na wprost wejścia[6][1]. Została umieszczona pod ścianą na niewysokim cokole[1]. Pierwotnie w holu planowano ustawienie posągu Mikołaja Kopernika, ale ostatecznie, wraz z posągiem Adama Mickiewicza, został on ustawiony przed wejściem do gmachu[1].
W 1992 dyrektor PKiN Waldemar Sawicki podjął decyzję o zezłomowaniu Przyjaźni, która była kojarzona z poprzednim systemem[1][5]. Ponieważ rzeźba nie mieściła się w drzwiach, odłączono od niej ręce mężczyzn ze sztandarem[1]. Została przekazana nieodpłatnie właścicielowi przedsiębiorstwa, które przeprowadzało demontaż, zamiast pieniędzy za wykonaną usługę[5] Ten nie zezłomował jej jednak, ale ustawił na terenie swojej posesji w podwarszawskim Józefowie[1][5].
Po wpisaniu Pałacu Kultury i Nauki do rejestru zabytków (2007) stołeczny konserwator zabytków zwrócił się do niego o zwrot rzeźby będącej częścią oryginalnego wystroju gmachu; chciał ją również odzyskać zarząd miejskiej spółki zarządzającej PKiN[5]. Odkupieniem dzieła było z kolei zainteresowane Muzeum Sztuki Nowoczesnej[5]. Jednak jej właściciel odmówił[5]. Według innego źródła przez lata nikt nie był zainteresowany rzeźbą; nie upomniało się o nią ani żadne muzeum, ani Pałac Kultury i Nauki[6].
W marcu 2019 właściciel zdecydował się na wystawienie niekompletnej rzeźby (bez rąk i sztandaru, których nie udało się odnaleźć) na aukcji zorganizowanej przez dom aukcyjny Desa Unicum[2][5]. Zarząd PKiN żądał wycofania Przyjaźni ze sprzedaży i jej zwrotu, jednak Desa Unicum uznała te żądania za bezpodstawne[6][7]. Podczas warunkowej aukcji rzeźba osiągnęła cenę 1,7 mln zł[8]. W nocy po aukcji została przewieziona do zewnętrznego magazynu Desy Unicum, gdzie miała oczekiwać na wyjaśnienie jej sytuacji prawnej[8].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h i Jerzy S. Majewski, Tomasz Urzykowski: Spacerownik: Pałac Kultury i Nauki. Warszawa: Agora, 2015, s. 48. ISBN 978-83-268-2252-0.
- ↑ a b c „Przyjaźń”, 1954 r.. desa.pl. [dostęp 2019-03-15]. (pol.).
- ↑ Waldemar Baraniewski: Pałac w Warszawie. Warszawa: Fundacja Raster, 2014, s. 62. ISBN 978-83-938244-3-4.
- ↑ Pomnik Przyjaźni Polsko-Radzieckiej, 1953-1954 (1-5/5). [w:] Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie [on-line]. artmuseum.pl. [dostęp 2019-03-23].
- ↑ a b c d e f g h Tomasz Urzykowski: Słynna rzeźba z Pałacu Kultury odnaleziona po latach. Trafiła na aukcję za ogromne pieniądze. warszawa.wyborcza.pl, 13 marca 2019. [dostęp 2019-03-22].
- ↑ a b c Monika Kuc: Spór o socjalistyczną rzeźbę. rp.pl, 21 marca 2019. [dostęp 2019-03-24].
- ↑ Tomasz Urzykowski: Spór o „Przyjaźń”. Desa powinna wstrzymać sprzedaż rzeźby. warszawa.wyborcza.pl, 20 marca 2019. [dostęp 2019-03-24].
- ↑ a b Tomasz Urzykowski: Czyja jest ta "Przyjaźń"? Dziś słynna rzeźba z Pałacu Kultury jest zaaresztowana. [w:] Gazeta Stołeczna [on-line]. warszawa.wyborcza.pl, 14 kwietnia 2019. [dostęp 2019-09-27].