Wikipedia

Przylądek Denisona

Przylądek Denisona (ang. Cape Denison)[1] – przylądek nad Zatoką Commonwealthu na Ziemi Jerzego V na Antarktydzie.

Przylądek Denisona
{{{alt grafiki}}}
Mawson’s Huts (2006)
Terytorium

 Antarktyka

Wydarzenia historyczne

Odkrycia i badania Antarktyki

Rodzaj obiektu

przylądek

Położenie na mapie Antarktyki
Mapa konturowa Antarktyki, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Przylądek Denisona”
Ziemia67°00′31″S 142°40′43″E/-67,008611 142,678611
Multimedia w Wikimedia Commons

W latach 1911–1914 była tu główna baza wyprawy Australasian Antarctic Expedition dowodzonej przez Douglasa Mawsona (1882–1958). Do tej pory zachowały się zabudowania z tego okresu – Mawson’s Huts.

Przylądek ma status szczególnie chronionego obszaru Antarktyki (ang. Antarctic Specially Protected Area, ASPA) – Antarctic Specially Protected Area No 162: Mawson’s Huts, Cape Denison, Commonwealth Bay, George V Land, East Antarctica, i znajduje się na liście liście historycznych miejsc i pomników w Antarktyce (ang. Historic Sites and Monuments in Antarctica, HSM), objętych ochroną na mocy Układu Antarktycznego ze względu na wartość historyczną, dokumentującą odkrycia i badania Antarktyki.

Nazwa edytuj

Nazwany przez Douglasa Mawsona (1882–1958), dowódcę Australasian Antarctic Expedition (1911–1914), na cześć australijskiego przedsiębiorcy Hugh Denisona (1865–1940), który był głównym sponsorem wyprawy[2].

Geografia edytuj

Przylądek Denisona znajduje się po wschodniej stronie Zatoki Commonwealthu na Wybrzeżu Jerzego V w Antarktydzie Wschodniej[3].

Przylądek przecinają cztery doliny o osiach zorientowanych w kierunku północny zachód-południowy wschód[4]. Jest to obszar częściowo wolny od lodu, znajduje się na nim 13 niewielkich jezior, które pozostają zamarznięte przez większą część roku[5].

Odnotowano tu obecność 13 gatunków porostów, natomiast nie stwierdzono występowania mszaków[6]. Na przylądku gniazdują oceanniki żółtopłetwe, petrele śnieżne, pingwiny Adeli i wydrzyki antarktyczne[7]. Zaobserwowano tu warcabniki, petrele antarktyczne, petrelce olbrzymie i pingwiny cesarskie[8].

Na brzegach spotkać można foki Weddella i słonie morskie[7], a także lamparty morskie[9].

W grudniu 2010 roku masywna góra lodowa B09B o powierzchni 100 km² utknęła na mieliźnie w Zatoce Commonwealthu, uniemożliwiając wędrówkę lodu na otwarte wody[10]. Spowodowało to powstanie trwałej pokrywy lodowej między górą a brzegiem o grubości 3 m[10]. Żyjąca tu kolonia pingwinów Adeli, zależna od dostępu do wód morskich, została odcięta od morza, co spowodowało drastyczny spadek jej liczebności[11]. Liczebność populacji wydrzyków antarktycznych pozostała stabilna[12].

Na przylądku znajduje się automatyczna stacja meteorologiczna (ang. automatic weather station, AWS) University of Wisconsin-Madison, która funkcjonuje od 2008 roku[13].

Historia edytuj

Osobny artykuł: Mawson’s Huts.

Przylądek został odkryty w 1912 roku podczas Australasian Antarctic Expedition, której liderem był Douglas Mawson (1911–1914)[2]. Wyprawa założyła tu swoją główną bazę[14][15]. Do tej pory zachowały się zabudowania bazy Mawsona – Mawson’s Huts (pol. „Chaty Mawsona”)[16]. Pięć chat zostało wzniesionych w styczniu, lutym i marcu 1912 roku oraz w maju 1913 roku: Main Hut (dwie chaty), Absolute Magnetic Hut, Magnetograph House i Transit Hut[17]. Wyprawa zainstalowała również na szczycie Anemometer Hill, ok. 150 m na wschód od Main Hut, znaczniki pomiarowe i maszt[13].

5 stycznia 1931 roku członkowie brytyjsko–australijsko–nowozelandzkiej ekspedycji pod dowództwem Douglasa Mawsona (1930–1931) (ang. British-Australian-New Zealand Antarctic Research Expedition, BANZARE) przybyli na przylądek, by formalnie ogłosić Ziemię Jerzego V terytorium brytyjskim i zostawili flagę Wielkiej Brytanii oraz pojemnik z aktem proklamacji[13].

W 1978 roku wzniesiono chatę Granholm Hut a w 1986 roku chatę Sørensen Hut dla pracowników przybyłych, by przeprowadzić prace konserwatorskie zabudowań ekspedycji Mawsona[13].

16 stycznia 2012 roku, na stulecie Australasian Antarctic Expedition, u podstawy masztu zainstalowano kapsułę czasu i tablicę upamiętniającą to wydarzenie[13].

Ochrona edytuj

Obszar Przylądka w latach 2004–2014 miał status szczególnie zarządzanego obszaru Antarktyki (ang. Antarctic Specially Managed Area, ASMA) – Antarctic Specially Managed Area No 3 (Cape Denison, Commonwealth Bay, George V Land, East Antarctica)[18]. W 2014 roku ASMA została dołączona do powstałego w 2004 roku szczególnie chronionego obszaru Antarktyki (ang. Antarctic Specially Protected Area, ASPA) – Antarctic Specially Protected Area No 162: Mawson’s Huts, Cape Denison, Commonwealth Bay, George V Land, East Antarctica[18]. Status szczególnie chronionego obszaru Antarktyki został nadany w celu zachowania miejsca o dużej wartości historycznej, dokumentującego wczesny, „heroiczny” okres badań kontynentu, ale także dla ochrony przyrody[19][20].

Przylądek jest również ostoją ptaków IBA z uwagi na obecność wielu ptaków morskich, w tym dużej populacji pingwinów Adeli[9].

Przylądek Denisona znajduje się także na liście historycznych miejsc i pomników w Antarktyce (ang. Historic Sites and Monuments in Antarctica, HSM), objętych ochroną na mocy Układu Antarktycznego ze względu na wartość historyczną, dokumentującą odkrycia i badania Antarktyki[16].

Przypisy edytuj

  1. ↑ KSNG 2006 ↓, s. 26.
  2. ↑ a b SCAR Composite Gazetteer of Antarctica and United States Gazetteer ↓.
  3. ↑ SCAR Composite Gazetteer of Antarctica and Australian Antarctic Gazetteer ↓.
  4. ↑ Management Plan for ASP No. 162 2023 ↓, s. 137.
  5. ↑ Management Plan for ASP No. 162 2023 ↓, s. 139.
  6. ↑ Management Plan for ASP No. 162 2023 ↓, s. 150.
  7. ↑ a b Management Plan for ASP No. 162 2023 ↓, s. 151.
  8. ↑ Management Plan for ASP No. 162 2023 ↓, s. 142.
  9. ↑ a b Bird Life International 2023 ↓.
  10. ↑ a b Wilson i in. 2016 ↓, s. 187.
  11. ↑ Wilson i in. 2016 ↓, s. 188.
  12. ↑ Wilson i in. 2016 ↓, s. 192.
  13. ↑ a b c d e Management Plan for ASP No. 162 2023 ↓, s. 143.
  14. ↑ Riffenburgh 2007 ↓, s. 264.
  15. ↑ Mills 2003 ↓, s. 701.
  16. ↑ a b Secretariat of the Antarctic Treaty 2013 ↓.
  17. ↑ Management Plan for ASP No. 162 2023 ↓, s. 137–138.
  18. ↑ a b Antarctic Treaty Secretariat 2014 ↓.
  19. ↑ Management Plan for ASP No. 162 2023 ↓.
  20. ↑ Antarctic Treaty Secretariat 2023 ↓.

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Przylądek_Denisona&oldid=70375879”