Przylistek (łac. stipula, ang. stipule) – organ wykształcający się po obu stronach nasady ogonka liściowego lub liścia siedzącego u wielu przedstawicieli roślin okrytonasiennych. Wykształcają się one zwłaszcza u podstawy liści zaopatrywanych przez trzy ślady (luki) liściowe. Powstają z dolnej części zawiązka liściowego (z górnej powstaje zwykle ogonek i blaszka liściowa). Wykształcają się jako zróżnicowane morfologicznie i pełniące rozmaite funkcje organy. Często mają postać liściokształtną i pełnią funkcję asymilacyjną (np. u groszku Lathyrus aphaca), czasem dodatkowo chronią zawiązki i młode liście. Szczególną rolę ochronną pełnią łuskowate przylistki okrywające pąk i chroniące go przed uszkodzeniem (np. w przypadku pąków zimujących). U niektórych roślin (np. u robinii) przylistki wykształcają się jako ciernie, u innych mają postać włosków lub gruczołów.

Duże przylistki wierzby śląskiej
Blaszka przekształcona w wąs czepny i przylistki pełniące funkcję asymilacyjną u groszku Lathyrus aphaca

Wyróżnia się:

  • przylistki wolne – nie są zrośnięte z ogonkiem liściowym,
  • przylistki przyrośnięte – wewnętrznym brzegiem zrośnięte są z ogonkiem liściowym,

oraz:

  • trwałe – utrzymujące się na łodydze przez długi czas, podobnie jak liście,
  • nietrwałe – szybko opadające; na łodydze przeważnie się ich nie obserwuje.

Występowanie przylistków, ich wielkość i morfologia ma znaczenie przy oznaczaniu niektórych gatunków roślin. Są stałym lub częstym elementem budowy roślin niektórych rodzin (np. różowatych, bobowatych, wierzbowatych).

Przylistki ramienic edytuj

U ramienic właściwych przylistkami (ang. stipulodes) nazywane są drobne, jednokomórkowe twory wyrastające w okółkach poniżej okółka nibyliści. Mają one kształty od brodawkowatych przez wałeczkowate do igiełkowatych. Są związane z okorowaniem. Często, lecz nie zawsze, przylistki z górnego okółka są większe niż z dolnego[1][2].

Przypisy edytuj

  1. Mariusz Pełechaty, Andrzej Pukacz: Klucz do oznaczania gatunków ramienic (Characeae) w rzekach i jeziorach. Warszawa: Główny Inspektorat Ochrony Środowiska / Wydawnictwo Naukowe Gabriel Borowski, 2008, s. 10, seria: Biblioteka Monitoringu Środowiska. ISBN 978-83-7217-200-5.
  2. M.D. Guiry, G.M. Guiry: Stipulodes. [w:] Glossary [on-line]. AlgaeBase. [dostęp 2012-01-16]. (ang.).

Bibliografia edytuj

  • Zygmunt Hejnowicz, Anatomia i histogeneza roślin naczyniowych, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, ISBN 83-01-13825-4, OCLC 68674659.