Przysłop (Beskid Sądecki)
Przysłop – przełęcz (832 m n.p.m.), polana i przysiółek położone w Paśmie Radziejowej Beskidu Sądeckiego[1]. Znajdują się w jego głównym grzbiecie, pomiędzy szczytami Przysłop oraz Kuba. Południowymi stokami pod przełęczą spływa Sopotnicki Potok, ze stoków północnych wypływa Obidzki Potok. Współrzędne geograficzne przełęczy: 49°28′02,3″N 20°29′33,7″E/49,467306 20,492694. Na przełęczy znajduje się dość spora polana będąca dobrym punktem widokowym.
Na polanie tuż pod przełęczą oraz na grzbiecie odchodzącym z przełęczy na zachód, znajduje się kilka gospodarstw. Dawniej należały one do miejscowości Obidza, obecnie do Szczawnicy[2]. W latach 1876–1879 przez Przysłop wędrowali furkami kuracjusze ze Starego Sącza, do którego istniała już linia kolejowa, nie było jej natomiast jeszcze do Nowego Targu[2].
Historia edytuj
W czasie II wojny światowej Przysłop był kryjówką partyzantów Armii Krajowej z oddziału „Wilk” dowodzonego przez por. Krystiana Więckowskiego „Zawiszę”[3]. Zatrzymywali się tu także na odpoczynek i nocleg kurierzy z ludźmi przeprowadzanymi przez granicę. Łącznie znalazło gościnę kilkaset osób[3][4]. W latach 1943–1944 miały tutaj miejsce dramatyczne wydarzenia.
30 października 1943 Niemcy zastrzelili bacę Wojciecha Słowika, który mimo okrutnych tortur nie wydał nazwisk partyzantów[3][4].
Po udanej akcji partyzanckiej rozbrojenia posterunku policji w Ochotnicy Dolnej, 21 lutego 1944 Niemcy zorganizowali obławę. Oddział dowodzony przez „Zawiszę” został zaskoczony przez Niemców około 7 rano w domu Walkowskiego na Przysłopie. Zginęło 5 partyzantów oddziału „Wilk”:
- pchor. Bolesław Durkalec ps. „Sławek” (ur. 1923 w Krakowie, syn Ernesta Durkalca)
- strz. Jan Rogal ps. „Żbik” (ur. 1919 w Waksmudzie)
- strz. Józef Rogal ps. „Strzała” (ur. 1925 w Waksmudzie)
- strz. Józef Cyrwus ps. „Kruk” (ur. 1920 w Waksmudzie)
- strz. Franciszek Klimowski ps. „Wicher” (ur. 1922 w Nowym Targu).
Polegli partyzanci spoczywają na cmentarzu parafialnym w Szczawnicy (pod Huliną). Śmierć partyzantów upamiętnia pomnik znajdujący się na przełęczy[2][4]. W walce z partyzantami zginęło w tym dniu trzech Niemców, w tym gestapowiec Franz Maywald, oprawca z Palace[5].
8 grudnia 1944 Niemcy ponownie zorganizowali obławę. Przebywający w tym czasie na Przysłopie partyzanci radzieccy otwarli do Niemców ogień i uciekli. W odwecie Niemcy spalili żywcem sześcioosobową rodzinę Fijasów z całym zabudowaniem i inwentarzem. Śmierć ponieśli: Andrzej Fijas (lat 76), Anna Fijas (lat 68), Genowefa Fijas (lat 8), Zofia Dychała (lat 3), Helena Dychała (lat 1). Na miejscu domu Fijasów postawiono później drewnianą kaplicę w stylu podhalańskim[3][4].
22 grudnia 1944 po nieudanej obławie na partyzantów Niemcy zabili dwóch napotkanych mężczyzn Walentego Klimka i Sebastiana Saratę[4].
Na pamiątkę tych tragicznych wydarzeń co roku 3 maja odbywa się na Przysłopie Msza Partyzancka.
Szlaki turystyczne edytuj
Przez przełęcz przechodzi Główny Szlak Beskidzki im. Kazimierza Sosnowskiego. Rozpoczynają się tu jeszcze 2 gminne szlaki turystyczne.
– do Jazowska 2:30 h i Gołkowic (rynek) 4:15 h
– do Obidzy – Zarębek PKS 1:45 h
– szlak rowerowy przez Sopotnicki Potok do Szczawnicy
Przypisy edytuj
- ↑ Beskid Sądecki. Mapa 1:50 000. Piwniczna: Agencja Wyd. „Wit” s.c.. ISBN 83-915737-3-7.
- ↑ a b c Bogdan Mościcki: Beskid Sądecki i Małe Pieniny. Pruszków: Oficyna Wyd. „Rewasz”, 2007. ISBN 978-83-89188-65-6.
- ↑ a b c d Informacja na ścianach kaplicy na Przysłopie.
- ↑ a b c d e Józefa Salamon: Za wolność przyszłych ojczystych dni – W hołdzie pomordowanym na Przysłopie. Wyd. 1. Tuchów: Mała Poligrafia Redemptorystów w Tuchowie, 2013, s. 400–414. ISBN 978-83-7631-395-5.
- ↑ Michał Maciaszek: Od „Orła” do „Zawiszy” – Gorce 1943. Wyd. 1. Nowy Targ: Zakład Poligraficzny „MK”, 2010, s. 206. ISBN 978-83-60306-50-5.