Przytór (do 1945 niem. Pritter) – część miasta Świnoujścia, stanowiące część Osiedla Przytór-Łunowo; dawna wieś rybacko-letniskowa, od 1960 w granicach miasta. Położona we wschodniej części miasta na wyspie Wolin (Półwysep Przytorski), około 7 km na południowy wschód od centrum miasta, przy drodze krajowej nr 93, nad kanałem Wielka Struga, rozlewisk Świny Wolińskiego Parku Narodowego. Przytór zamieszkuje około 1400 mieszkańców (stan na rok 2023 maj)[potrzebny przypis].

Przytór
Część miasta Świnoujścia
Ilustracja
Kościół w Przytorze
Państwo

 Polska

Województwo

 zachodniopomorskie

Miasto

Świnoujście

W granicach Świnoujścia

1 stycznia 1972[1]

SIMC

0979892

Kod pocztowy

72-605

Tablice rejestracyjne

ZSW

Położenie na mapie Świnoujścia
Mapa konturowa Świnoujścia, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Przytór”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko lewej krawiędzi u góry znajduje się punkt z opisem „Przytór”
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego
Mapa konturowa województwa zachodniopomorskiego, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Przytór”
Ziemia53°53′10″N 14°20′30″E/53,886111 14,341667
Strona internetowa

Historia edytuj

Istniał tu gród obronny Wolinian, a następnie władcy Pomorza Zachodniego wybudowali tu zamek. Pełnił on rolę znienawidzonej przez mieszczan szczecińskich komory celnej i dlatego w 1458 zaatakowali go i zniszczyli[2]. Na początku XIX wieku Przytór był największą wiejską osada powiatu. W ówczesnej wsi mieszkało 1068 osób tj. 200 rodzin. W tym czasie znaczny był połów ryb, zwłaszcza węgorzy. Wielu młodych ludzi ze wsi podejmowało prace na morzu w roli jungów lub marynarzy, do czego zachęcały przedsiębiorstwa żeglugowe w Świnoujściu i Szczecinie.

Nazwę Przytór wprowadzono urzędowo rozporządzeniem w 1946 roku, zastępując poprzednią niemiecką nazwę Pritter[3].

W latach 1945-54 istniała gmina Przytór.

Zabudowa edytuj

We wsi znajduje się zabytkowy[4] neogotycki kościół parafialny Najświętszego Serca Pana Jezusa z 1895 roku, z wieżą o wysokości 43 m. Stoi na miejscu wcześniejszej budowli ryglowej.

Obok kościoła rośnie pomnik przyrody dąb „Szyper”, o obwodzie 295 cm[5].

W Przytorze oraz w pobliskim lesie na północnym zachodzie od dzielnicy, na rozległym obszarze, znajdują się ruiny schronów baterii Goeben, ciężkiej artylerii nadbrzeżnej, z okresu II wojny światowej.

Kultura edytuj

W dzielnicy swoją siedzibę ma filia nr 1 miejskiego Domu Kultury w Świnoujściu. W ramach zajęć ćwiczy tam zespół wokalno-instrumentalny „Malwy”, koło turystyczno-krajoznawcze i kółko plastyczne. Odbywa się tam także aerobik i nauka gry na instrumentach muzycznych[6].

 
Mapa wyspy Wolin z zaznaczonym Przytorem

Przez Przytór prowadzą dwa znakowane szlaki turystyczne:

Samorząd mieszkańców edytuj

Świnoujście utworzyło jednostkę pomocniczą miasta – „Osiedle Przytór-Łunowo”, którego granice stanowią jednostki obszarowe miasta: Przytór i Łunowo. Organem uchwałodawczym jest ogólne zebranie mieszkańców. Organem wykonawczym jest zarząd osiedla, który składa się z 5 do 7 członków. Ogólne zebranie mieszkańców wybiera zarząd osiedla[7].

Komunikacja edytuj

Znajduje się tu przystanek osobowy Świnoujście Przytór (1,5 km na północ-północny zachód, przy linii kolejowej Szczecin Dąbie-Świnoujście i drodze krajowej nr 3) oraz przystanek autobusowy PKS. Kursują tu także autobusy miejskie linii nr 7,77,7T,5 i 10. Znajduje się tutaj port morski Przytór.

Przypisy edytuj

  1. Dz.U. z 1971 r. nr 32, poz. 297
  2. Czesław Piskorski "Pomorze Zachodnie, mały przewodnik" Wyd. Sport i Turystyka Warszawa 1980 s. 287 ISBN 83-217-2292-X
  3. Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262, s. 6)
  4. Wojewódzki Konserwator Zabytków w Szczecinie, nr rej. A-284
  5. Jerzy Kosacki, Bogdan Kucharski: Pomorze Zachodnie i Środkowe. Przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 2001, s. 119. ISBN 83-7200-583-4.
  6. Filia MDK Świnoujście-Przytór. Miejski Dom Kultury w Świnoujściu. [dostęp 2009-03-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-04-30)]. (pol.).
  7. Uchwała Nr XI/93/2003 Rady Miasta Świnoujścia z dnia 3 lipca 2003 r. ws. utworzenia jednostki pomocniczej Osiedla Przytór-Łunowo (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2003 r. Nr 103, poz. 1737)