Pseudopałankowate

rodzina ssaków

Pseudopałankowate[3] (Pseudocheiridae) – rodzina ssaków z rzędu dwuprzodozębowców (Diprotodontia) wyłoniona z lotopałankowatych (Petauridae).

Pseudopałankowate
Pseudocheiridae[1]
Winge, 1893[2]
Ilustracja
Przedstawiciel rodziny – pseudopałanka wędrowna (Pseudocheirus peregrinus)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

ssaki niższe

(bez rangi) torbacze
Nadrząd

australotorbowe

Rząd

dwuprzodozębowce

Podrząd

kangurokształtne

Rodzina

pseudopałankowate

Typ nomenklatoryczny

Pseudocheirus Ogilby, 1837

Podrodziny

3 podrodziny – zobacz opis w tekście

Budowa edytuj

Pseudopałankowate osiągają średnie rozmiary. Masa ich ciała wynosi od 0,5 do 2 kg[4].

Wzorem zębowym nie różnią się od lotopałankowatych[4].

Wzór zębowy I C P M
40 = 3 1 3 4
2 0 3 4


Na tułowiu występuje otwierająca się ku przodowi torba lęgowa (marsupium), dużych rozmiarów. Prostą budowę żołądka rekompensuje duża kątnica, w której bytują bakterie trawiące pokarm roślinny[4].

Pseudopałankowate cechują się najczęściej silnym i chwytnym ogonem[4].

Kończyny przednie pseudopałankowatych obejmują przeciwstawne palce: palce I i II ułożone są przeciwstawnie do III, IV i V. Podobne przystosowanie występuje na przednich łapach lotopałankowatych. Tylne kończyny pseudopałankowatych mają duży paluch, również i tu widać podobieństwo do Petauridae[4].

Rozmieszczenie geograficzne edytuj

 
Skałopałanka australijska z podrodziny nibypałanek

Obejmuje gatunki zamieszkujące w Australii i Nowej Gwinei na obszarach porośniętych lasami lub zaroślami[5][6][7]. Na przykład wolatucha wielka zamieszkuje lasy eukaliptusowe[4].

Ekologia edytuj

Zwierzęta te prowadzą w większości nadrzewny tryb życia. Żywią się liśćmi[4].

Pseudopałankowate prowadzą nocny, zwykle samotniczy, nadrzewny tryb życia – rzadko schodzą na ziemię. Niektóre gatunki przebywają w małych grupach rodzinnych. Petropseudes dahli jest jedynym znanym torbaczem, u którego stwierdzono sprawowanie opieki nad potomstwem przez oboje rodziców[8].

Systematyka edytuj

Pseudopałankowate zaliczają się to torbaczy, których współcześni przedstawiciele tworzą dwa nadrzędy, Amerideplhia[9] i Australidephia[10]. Do tego ostatniego zalicza się rząd dwuprzodozębowce, obejmujący pseudopałankowate. Wedle jednego z podziału w rzędzie tym wyróżnia się podrzędy: wombatokształtnych, obejmujący koalowate[11] i wombatowate[12], kangurokształtnych z rodzinami torebnikowatych[13], kangurowatych i kanguroszczurowatych[14] oraz w końcu podrząd pałankokszałtnych[15] czy też workolotkokształtnych, do którego należą drzewnicowate[15], pałankowate[16], lotopałankowate[4], akrobatkowate, ostronogowate[13] oraz pseudopałankowate[4]. Dwa ostatnie podrzędy bywają łączone w Phalangerida[17]. Workolotkoksztatłne dzielą się na nadrodziny pałankowców i lotopałankowców. Te ostatnie obejmują pseudopałankowate wraz z lotopałankowatymi, ostronogowatymi i akrobatkowatymi[3]. Systematyka taka stoi w sprzeczności z wynikami sekwencjonowania genów ApoB, BRCA1, IRBP, Rag1 i vWF, wedle których pałankowce grupują się razem z kanugorokształtnymi, a nie z lotopałankowcami. Z kolei w obrębie lotopałankowców grupą siostrzaną reszty kladu okazują się akrobatkowate, z lotopałankowatymi blisko spokrewnionymi z pseudopałankowatymi i ostronogowatymi[17].

Pseudopałankowate są blisko spokrewnione z lotopałankami, do których były wcześniej zaliczane. Archer w 1984 zaproponował wydzielenie rodziny ze względu na różnice w uzębieniu. Część systematyków, w tym McKenna i Bell (1997) oraz Osborne i Christidis (2001), nie akceptuje takiego podziału. Do rodziny należą następujące podrodziny[18][5][3]:

Opisano również rodzaje wymarłe o niepewnej pozycji systematycznej i nie sklasyfikowane w żadnej z podrodzin:

W sumie do pseudopałankowatych (tylko taksony występujące współcześnie) zalicza się 6 rodzajów obejmujących 17 gatunków[4].

Meredith et al. prezentują następujący kladogram[17] (uproszczono):


Homo sapiens




Caenolestes fuliginosus, Rhyncholestes rapanurus




Caeluromys, Dideplhinae, Monodeplhis




Dromiciops gliroides





Notoryctes typhlops





Macrotis lagotis




Isoodon, Perameles




Peroryctes raffraiana



Echymipera kalubu, Microperoryctes longicauda







Myrmecobius fasciatus




Planigale




Dasyurus albopunctatus, Phascolosorex dorsalis



Antechinus, Phascogale tapoatafa







Diprotodontia
Vomabatiformes

Phascolarctos cinereus



Vombatus ursinus, Lasiorhinus latifrons





Phalangeroidea


Cercartetus nanus, Cercartetus lepidus



Burramys parvus






Wyulda squamicaudata



Trichosurus caninus, Trichosurus johnstonii







Spilocuscus maculatus, Spilocuscus rufoniger




Strigocuscus pelengensis



Phalanger gymnotis, Phalanger orientalis





Ailurops ursinus, Strigocuscus celebensis






Macropodiformes

Hypsiprymnodon moschatus





Lagostrophus fasciatus





Onychogalea fraenata, Onychogalea unguifera




Setonix brachyurus




Lagorchestes conspicillatus, Lagorchestes hirsutus




Macropus fuliginosus, Macropus giganteus




Macropus rufus, Macropus antilopinus




Macropus bicolor



Macropus agilis, Macropus irma










Dorcopsulus vanheurni, Dorcopsis veterum




Thylogale stigmatica




Petrogale xanthopus, Peradorcas concinna



Dendrolagus goodfellowi, Dendrolagus dorianus









Potorous tridactylus, Potorous longipes




Aepyprymnus rufescens



Bettongia gaimardi, Bettongia penicillata







Petauroidea


Tarsipes rostratus






Pseudochirops tarcheri



Pseudochirops cupreus, Petropseudes dahli






Pseudochirulus mayberi, Pseudochirulus herbertensis



Pseudocheirus peregrinus




Petauroides volans, Hemibelideus lemuroides






Petaurus breviceps, Petaurus norfolcensis




Gymnobelideus leadbeateri



Dactylopsila trivargata, Dactylopsila palpator







Acrobates pygmaeus, Ditoerchus pennatus









Przypisy edytuj

  1. Pseudocheiridae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. H. Winge: Jordfundne og nulevende pungdyr (Marsupialia) fra Lagoa Santa, Minas Geraes, Brasilien: med udsigt over pungdyrenes slægtskab. Kjøbenhavn: F. Dreyer, 1893, s. 89, 100. (duń.).
  3. a b c Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 12, 13. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  4. a b c d e f g h i j Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 85.
  5. a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 84–86. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  6. Family Pseudocheiridae (Ring-tailed Possums and Greater Gliders): S. Jackson. W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 499. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
  7. D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Family Pseudocheiridae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-26].
  8. M.J. Runcie, Biparental care and obligate monogamy in the rock-haunting possum, Petropseudes dahli, from tropical Australia. Animal behaviour 59, 1001-1008 (abstrakt)
  9. Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 75.
  10. Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 77.
  11. Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 81.
  12. Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 82.
  13. a b Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 86.
  14. Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 87.
  15. a b Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 83.
  16. Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 84.
  17. a b c Robert W. Meredith, Michael Westerman, Mark S. Springer, A phylogeny of Diprotodontia (Marsupialia) based on sequences for five nuclear genes, „Molecular Phylogenetics and Evolution”, 51 (3), Elsevier, 2009, s. 554-571 (ang.).
  18. N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-04]. (ang.).
  19. K.K. Roberts, M. Archer, S.J. Hand & H. Godthelp. New genus and species of extinct Miocene ringtail possums (Marsupialia, Pseudocheiridae). „American Museum novitates”. 3560 (1), s. 2, 2007. (ang.). 
  20. Woodburne, Tedford i Archer 1987 ↓, s. 659.
  21. Woodburne, Tedford i Archer 1987 ↓, s. 668.
  22. Woodburne, Tedford i Archer 1987 ↓, s. 643.
  23. W.D. Turnbull & E.L. Lundelius, Jr.. The Hamilton Fauna. A Late Pliocene mamalian fauna from the Grange Burn, Victoria, Australia. „Fieldiana”. Geology. 19, s. 26, 1970. (ang.). 

Bibliografia edytuj

  • Czesłąw Błaszak, Maciej Skoracki, Joanna Gliwicz, Infragromada: ssaki żyworodne niższe – Metatheria; torbacze – Marsupialia, [w:] Czesław Błaszak, Zoologia, t. Tom 3, część 3. Ssaki, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2020, ISBN 978-83-01-17337-1 (pol.).
  • P. Myers: Pseudocheiridae. (On-line), Animal Diversity Web, 2001. [dostęp 2008-04-12]. (ang.).
  • Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 75. ISBN 83-01-14344-4.
  • M.O. Woodburne, R.H. Tedford & M. Archer: New Miocene ringtail possums (Marsupialia: Pseudocheiridae) from South Australia. W: M. Archer (red.): Possums and Opossums: Studies in Evolution. Chipping Norton: Surrey Beatty & Sons, 1987, s. 639–679. ISBN 978-0-949324-05-4. (ang.).