Pstrąg potokowy

Pstrąg potokowy (Salmo trutta m. fario) – ryba z rodziny łososiowatych (Salmonidae), należąca do gatunku Salmo trutta, ekologiczna odmiana troci atlantyckiej (S. t. trutta) przystosowana do życia wyłącznie w wodach słodkich.

Pstrąg potokowy

Salmo trutta m. fario
Linnaeus, 1758
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	promieniopłetwe
Rząd	łososiokształtne
Rodzina	łososiowate
Rodzaj	Salmo
Gatunek	Salmo trutta
Podgatunek	troć atlantycka forma: pstrąg potokowy
Synonimy
Salmo fario Linnaeus, 1758 Trutta fario Linnaeus, 1758

Pstrąg potokowy

Występowanie

W Polsce liczny na południu i północy kraju. Występuje w górskich potokach Beskidów, Tatr, Sudetów, Jury Krakowsko-Częstochowskiej, także w rzekach Dolnego Śląska, Pomorza Zachodniego i Środkowego, na Warmii i Mazurach, w dopływach Warty. Poza Polską w naturalny sposób występuje w niemal całej Europie oraz północnej Afryce i nielicznie w Azji. Sztucznie rozprzestrzeniony na wszystkie kontynenty oprócz Antarktydy. Żyje w zimnych, dobrze natlenionych i dzikich (nieuregulowanych) rzekach – głównie górskich.

Opis

W Polsce osiąga maksymalnie ok. 80 cm długości i 5 kg masy ciała. Kształt torpedowaty – ułatwiający życie w wartkim prądzie rzeki. Ubarwienie bardzo zmienne – zależne od miejsca przebywania. Na ciele liczne czarne i czerwone kropki. Brzuch żółtobiały lub żółty. Płetwa tłuszczowa jasna, ciemnoobrzeżona. Młode osobniki mają duże, wyraźne niebieskoszare plamy na bokach. Dorosłe samce mają często hakowato zagiętą ku górze żuchwę i dłuższą głowę niż samice.

Odżywianie

Jest typowym drapieżnikiem. Młode osobniki zjadają larwy owadów i skorupiaki. Dorosłe zjadają głównie ryby i owady. Często przechodzi na pokarm sezonowy, np. wczesną wiosną bardzo chętnie zjada świeżo wybudzone ze snu zimowego żaby. W maju odżywia się jętką majową, lipiec-sierpień – głównie małe ryby: cierniki, głowacze, słonecznice, kozy itp. Przystępując do tarła nie przestaje się odżywiać, powszechny jest również kanibalizm.

Rozród

Do tarła przystępuje jesienią, podejmując krótkie (z reguły kilkukilometrowe) wędrówki tarłowe do niewielkich dopływów ze żwirowym dnem. Jednej samicy zazwyczaj towarzyszy kilka samców. Ikra jest składana do zagłębień wykopanych przez samice w żwirze pokrywającym dno. Zapiaszczenie tego żwiru ma silny wpływ na przeżywalność ikry i w miejscach, gdzie jest ono bardzo silne tarło może się okazać zupełnie nieefektywne i larwy się nie wylęgną. Larwy tuż po wylęgu mają duży woreczek żółtkowy.

Zagrożenia

W Polsce zagrożony z powodu systematycznego niszczenia jego siedlisk poprzez postępującą zabudowę hydrotechniczną rzek górskich oraz dużą presję wędkarską i kłusownictwo.

Ochrona

Pstrąg potokowy na wystawie „Subaqueous Vltava”, Praga

W Polsce w wodach będących w użytkowaniu PZW obowiązują następujące regulacje dotyczące ochrony pstrąga potokowego:

• W Wiśle i jej dopływach od jej źródeł do ujścia rzeki San; w rzece San oraz jej dopływach, w rzece Odra i jej dopływach od granicy państwowej z Czechami do ujścia rzeki Bystrzycy, oraz w rzece Bystrzyca i jej dopływach:
  • okres ochronny: 1 września – 31 stycznia
  • wymiar ochronny: 25 cm
• Pozostałe wody:
  • okres ochronny: 1 września – 31 grudnia
  • wymiar ochronny: 30 cm
• Limit dziennego połowu: 3 sztuki (łącznie z amurem białym, boleniem, brzaną, lipieniem, karpiem, szczupakiem i sandaczem)
• W wodach użytkowanych przez PZW można wędkować przez całą dobę, z wyjątkiem wód krainy pstrąga i lipienia (wymienionych w odrębnym informatorze PZW), gdzie wolno wędkować tylko w porze dziennej, tj. od świtu do zmierzchu (1 godz. przed wschodem słońca i 1 godz. po zachodzie słońca). Na wodach tych, oprócz przepisów ogólnych PZW, obowiązują dodatkowe szczegółowe zasady wędkowania i regulacje dotyczące ochrony uchwalone przez poszczególne okręgi, na terenie których wymiary ochronne czy limit dzienny może różnić się od zasad ogólnych dotyczących całego kraju. Na przykład w Okręgu PZW Białystok dla pstrąga potokowego i lipienia obowiązuje wymiar ochronny 35 cm i limit dzienny 2 sztuk łącznie.

Wartość odżywcza

Wartość odżywcza Pstrąg strumieniowy świeży (100 g)
Wartość energetyczna 404 kJ (96 kcal) Białka 19,2 g szczegółowe informacje RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 42% 42% 42% 42% M 34% 34% 34% 34% Węglowodany 0,0 g Tłuszcze 2,1 g szczegółowe informacje Kwasy tł. nasycone 0,12 g Kwasy tł. nienasycone Jednonienasycone 0,52 g Wielonienasycone 0,58 g omega-3 0,48 g α-Linolenowy (ALA) 0,08 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 7,3% 7,3% 7,3% 7,3% M 5,0% 5,0% 5,0% 5,0% omega-6 0,1 g Linolowy (LA) 0,07 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,6% 0,6% 0,6% 0,6% M 0,4% 0,4% 0,5% 0,5% Woda 77,5 g szczegółowe informacje AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,9% 2,9% 2,9% 2,9% M 2,1% 2,1% 2,1% 2,1%			Witaminy Witamina C 1,1 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,5% 1,5% 1,5% 1,5% M 1,2% 1,2% 1,2% 1,2% Tiamina (B1) 0,03 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,7% 2,7% 2,7% 2,7% M 2,5% 2,5% 2,5% 2,5% Ryboflawina (B2) 0,2 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 18% 18% 18% 18% M 15% 15% 15% 15% Niacyna (B3) 2,8 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 20% 20% 20% 20% M 18% 18% 18% 18% Witamina B6 0,52 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 40% 40% 35% 35% M 40% 40% 31% 31% Foliany 0,009 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,3% 2,3% 2,3% 2,3% M 2,3% 2,3% 2,3% 2,3% Kobalamina (B12) 0,005 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 208% 208% 208% 208% M 208% 208% 208% 208% Witamina A 0,089 mg RAE RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 13% 13% 13% 13% M 9,9% 9,9% 9,9% 9,9% Witamina D 0,0021 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 14% 14% 14% 11% M 14% 14% 14% 11% Witamina E 0,65 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 4,3% 4,3% 4,3% 4,3% M 4,3% 4,3% 4,3% 4,3% Makroelementy Fosfor 190 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 27% 27% 27% 27% M 27% 27% 27% 27% Wapń 24 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,4% 2,4% 2,0% 2,0% M 2,4% 2,4% 2,4% 2,0% Magnez 26 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 8,4% 8,1% 8,1% 8,1% M 6,5% 6,2% 6,2% 6,2% Potas 348 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 7,4% 7,4% 7,4% 7,4% M 7,4% 7,4% 7,4% 7,4% Sód 53 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,5% 3,5% 4,1% 4,4% M 3,5% 3,5% 4,1% 4,4% Mikroelementy Jod 0,0032 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,1% 2,1% 2,1% 2,1% M 2,1% 2,1% 2,1% 2,1% Żelazo 0,4 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,2% 2,2% 5,0% 5,0% M 5,0% 5,0% 5,0% 5,0% Miedź 0,04 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 4,4% 4,4% 4,4% 4,4% M 4,4% 4,4% 4,4% 4,4% Cynk 0,4 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 5,0% 5,0% 5,0% 5,0% M 3,6% 3,6% 3,6% 3,6% Mangan 0,03 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,7% 1,7% 1,7% 1,7% M 1,3% 1,3% 1,3% 1,3%
Dane liczbowe na podstawie: Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health

Zobacz też

• pstrąg

Bibliografia

• Mały słownik zoologiczny: ryby. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1976. Brak numerów stron w książce
• Fritz Terofal, Claus Militz: Ryby słodkowodne. Leksykon przyrodniczy. Henryk Garbarczyk, Eligiusz Nowakowski i Jacek Wagner. Warszawa: Świat Książki, 1997. ISBN 83-7129-441-7. Brak numerów stron w książce
• Salmo trutta fario. (ang.) w: Froese, R. & D. Pauly. FishBase. World Wide Web electronic publication. fishbase.org [dostęp 20 września 2009]