Pułk Lotnictwa Myśliwskiego Normandia-Niemen

Pułk Lotnictwa Myśliwskiego „Normandia-Niemen” (fr. Régiment de chasse 2/30 «Normandie-Niémen», ros. Истребительный Aвиационный Полк „Нормандия-Неман”, ros. trb. Istriebitielnyj Awiacyonnyj Połk „Normandija-Nieman”) – pułk lotnictwa myśliwskiego Sił Zbrojnych Wolnej Francji, walczący u boku wojsk radzieckich podczas II wojny światowej.

Pułk Lotnictwa Myśliwskiego Normandia-Niemen
Régiment de chasse 2/30 «Normandie-Niémen»
Истребительный Aвиационный Полк «Нормандия-Неман»
Ilustracja
Emblemat Pułku Lotnictwa Myśliwskiego „Normandia-Niemen"
Historia
Państwo

 ZSRR
 Wolna Francja

Sformowanie

25 listopada 1942

Rozformowanie

14 czerwca 1945

Nazwa wyróżniająca

Normandia-Niemen

Tradycje
Kontynuacja

eskadra EC 2/30 „Normandie-Niémen”
18 pułk myśliwski

Dowódcy
Pierwszy

Joseph Pouliquen

Ostatni

Louis Delfino

Działania zbrojne
Front wschodni (II wojna światowa)
Organizacja
Rodzaj sił zbrojnych

wojska lotnicze

Rodzaj wojsk

lotnictwo myśliwskie

Podległość

1 Armia Powietrzna

Skład

trzy eskadry

Francuscy lotnicy w ZSRR
Francuski pilot Bruno de Faletans (później zginął w akcji) z radziecką radiotelegrafistką, kwiecień 1943
Jak-3 Pułku „Normandia-Niemen”, Muzeum Lotnictwa i Astronautyki Le Bourget
Radziecki znaczek pocztowy z 1967 roku poświęcony Pułkowi „Normandia-Niemen”

Geneza edytuj

W lutym 1942 szef sztabu Sił Lotniczych Wolnej Francji gen. Martial Valin przedstawił pomysł utworzenia francuskiej jednostki lotniczej w składzie Armii Czerwonej, która walczyłaby z Niemcami na froncie wschodnim. Idea ta pojawiła się wskutek sugestii gen. Charles’a de Gaulle’a, aby Francuzi walczyli z Niemcami na wszystkich frontach II wojny światowej. Po uzyskaniu zgody odpowiednich rządów i organów decyzyjnych uzgodniono, że francuscy piloci będą operacyjnie podlegać Sowietom, lecz będą dowodzeni przez własnych oficerów. Sprzęt wojskowy i zaopatrzenie miał dostarczyć ZSRR.

Początek istnienia jednostki edytuj

Francuzi utworzyli Grupę Myśliwską nr 3 (Groupe de Chasse 3), która otrzymała nazwę „Normadia”. Składała się z trzech eskadr: „Rouen”, „Le Havre” i „Cherbourg”. Godłem Grupy był herb Normandii, tj. dwa złote lamparty. Lotnicy rekrutowali się głównie z Bliskiego Wschodu i Wielkiej Brytanii. 12 listopada 1942 grupa 62 pilotów i mechaników została przetransportowana samolotami z Rayaku w Libanie do Bagdadu, a stamtąd koleją do Teheranu. Ze stolicy Iranu trzy sowieckie samoloty transportowe zabrały ich do Baku, a następnie do Moskwy. Ostatecznie 2 grudnia trafili do bazy szkoleniowej Iwanowo. Szkolenie lotnicze odbywało się na samolotach UT-2 i starszych U-2 (tzw. kukuruźnikach), a następnie na 2-miejscowych Jak-7, aby ostatecznie przejść na samoloty myśliwskie Jak-1. 11 marca 1943 Pułk „Normandie” zakończył oficjalnie szkolenie[2].

Walki na froncie wschodnim edytuj

Pułk został przydzielony na lotnisko Połotnianyj Zawod, wchodząc w skład sowieckiej 1 Armii Lotniczej. Pierwsze zwycięstwo powietrzne uzyskano 5 kwietnia 1943 roku na samolocie Jak-1, w które na początku była wyposażona jednostka. W maju 1943 roku Niemcy wydali rozkaz aby każdy zestrzelony i schwytany Francuz był rozstrzeliwany na miejscu[3]. 17 lipca tego roku zaginął podczas akcji dotychczasowy dowódca Jean Tulasne. Jego funkcję objął Pierre Pouyade[1]. 6 listopada pułk został przeniesiony do Tuły. Jedynie 6 pilotów pozostało z pierwotnego składu, reszta pochodziła z uzupełnień. Pułk odnosił liczne zwycięstwa powietrzne, stąd był wielokrotnie odznaczany różnymi medalami, podobnie jak francuscy piloci. W 1944 odbyli oni szkolenie na nowocześniejszych samolotach Jak-9D, po czym powrócili na front. Do listopada tego roku pułk działał na obszarze między miejscowością Dubrowka a Gross-Kalweitchen w Prusach Wschodnich. Za zasługi bojowe w walkach przy forsowaniu rzeki Niemen otrzymał w październiku nazwę „Normandie-Niemen”. 16 października Francuzi zestrzelili 29 niemieckich samolotów bez strat własnych. Istnieje podejrzenie, że w tym okresie atakowali oni z powietrza polskie oddziały partyzanckie Armii Krajowej, wycofujące się na zachód, choć prawdopodobnie nie zdawali sobie z tego sprawy. W grudniu dowódca pułku P. Pouyade wraz z grupą pilotów-weteranów powrócił do Francji, a na czele jednostki stanął Louis Delfino. Od 14 stycznia działała ona z Dopenen w Prusach Wschodnich. Szlak bojowy zakończyła 9 maja 1945 w miejscowości Świętomiejsce. Francuzi stoczyli 869 walk powietrznych, w których zestrzelili na pewno 273 niemieckie samoloty (najwięcej Fw-190 różnych wersji).

Pułk był odznaczony francuskimi odznaczeniami: Legią Honorową, Croix de la Libération, Médaille Militaire i Croix de Guerre oraz sowieckimi: Orderem Czerwonej Gwiazdy i Orderem Aleksandra Newskiego. Piloci Marcel Albert, Marcel Lefèvre, Jacques André i Roland de La Poype otrzymali tytuły Bohatera Związku Radzieckiego.

Zakończenie edytuj

14 czerwca 1945 trzydzieści osiem lub czterdzieści samolotów Jak-3 (podarowanych Francuzom przez Józefa Stalina) wystartowało z Elbląga, docierając 20 czerwca do Francji. Służyły one we francuskim lotnictwie do kwietnia 1947.

W 1960 został nakręcony film produkcji francusko-radzieckiej w reżyserii Jeana Dréville’a i Damira Wiatycha-Berejnycha pt.: „Normandie-Niémen”.

Obecnie istnieją dwie jednostki lotnicze kultywujące tradycje Pułku Lotnictwa Myśliwskiego „Normandia-Niemen”: francuska eskadra EC 2/30 „Normandie-Niémen”, stacjonująca w Colmar i rosyjski 18 Witebski Pułk Lotnictwa Myśliwskiego Gwardii (18-й гвардейский Витебский дважды Краснознаменный ордера Суворова второй степени истребительный полк ВВС России „Нормандия-Неман”), stacjonujący w Ussuryjsku na Dalekim Wschodzie.

Użytkowane samoloty edytuj

Pułk Lotnictwa Myśliwskiego „Normandie-Niemen” użytkował następujące samoloty:

  • Po-2 jako samolot łącznikowo-kurierski,
  • Jak-1B – samolot myśliwski,
  • Jak-3 – podstawowy samolot myśliwski,
  • Jak-9D i Jak-9T – samolot wsparcia lądowego,
  • Jak-6 – samolot transportowy.

Samoloty na których walczyli Francuzi posiadały standardowe oznaczenia lotnictwa Armii Czerwonej, czyli miały namalowane czerwone gwiazdy z białą lub żółtą obwódką na kadłubie, sterze kierunku oraz górnych i dolnych częściach skrzydeł. Jedynymi oznaczeniami francuskimi były pionowe pasy w kolorach flagi francuskiej na kołpakach śmigieł. Część samolotów miała namalowane pod kabinami hasła pamiątkowe w stylu: „Dzielnemu lotnikowi francuskiemu pracownicy...” Ponadto niektóre Jaki miały małe francuskie kokardy na boku kadłuba[4].

Personel latający pułku edytuj

Dowódcy Pułku

  • Joseph Pouliquen (od września 1942 do 22 lutego 1943)
  • Jean Tulasne (od 22 lutego do 17 lipca 1943)
  • Pierre Pouyade (od 17 lipca 1943 do 12 grudnia 1944)
  • Louis Delfino (od 12 grudnia 1944 do końca wojny)

Dowódcy 1 eskadry „Rouen”

  • por. Léon (od 8 sierpnia do 4 września 1943)
  • por./kpt. Marcel Albert (od marca do grudnia 1944)
  • kpt. René Challe (od grudnia 1944 do 17 stycznia 1945)

Dowódcy 2 eskadry „Le Havre”

  • kpt. Dider Béguin (od 8 sierpnia do 4 września 1943)
  • por. Yves Mourier (od marca do 12 grudnia 1944)
  • kpt. de Saint-Marceau (od 12 grudnia 1944)

Dowódcy 3 eskadry „Cherbourg”

  • por. Marcel Lefevre (od marca do 28 maja 1944)
  • kpt. Pierre Matras (od 29 maja 1944)

Dowódca 4 eskadry „Caen”

  • kpt. René Challe (od 18 marca do 16 grudnia 1944)

Przypisy edytuj

Bibliografia edytuj

  • Wiesław Bączkowski, Pułk Lotnictwa Myśliwskiego Normandie-Niemen, [w:] „Entuzjasta Lotnictwa”, nr 1, 1995
  • Piotr Korczyński: Wojownicy, żołnierze i śmierć nie zawsze pełna chwały. Kraków: Cztery Strony, 2015. ISBN 978-83-65137-02-9.

Linki zewnętrzne edytuj