Różowate
Różowate (Rosaceae Juss.) – rodzina roślin należąca do rzędu różowców. Jest szeroko rozprzestrzeniona na kuli ziemskiej. Należy do niej 90 rodzajów liczących ponad 2,5 tys. gatunków, spośród których dziko w Polsce występuje ok. 150. Rodzina o dużym znaczeniu gospodarczym. Należy do niej wiele uprawnych drzew i krzewów owocowych oraz roślin ozdobnych i leczniczych.
| ||
![]() Kwiat róży pomarszczonej | ||
Systematyka[1] | ||
Domena | eukarionty | |
Królestwo | rośliny | |
Klad | rośliny naczyniowe | |
Klad | rośliny nasienne | |
Klasa | okrytonasienne | |
Klad | różowe | |
Rząd | różowce | |
Rodzina | różowate | |
Nazwa systematyczna | ||
Rosaceae Juss. Gen. Pl.: 334. 4 Aug 1789, nom. cons. | ||
Mapa zasięgu | ||


MorfologiaEdytuj
- Pokrój
- Rośliny zielne (zarówno jednoroczne, jak i wieloletnie) oraz krzewy i drzewa. Pędy nierozgałęzione i rozgałęzione[2], cierniste i bezbronne, prosto lub łukowato wziesione, przewisające, płożące. Pąki okryte widocznymi kilkoma łuskami, rzadko dwiema[3].
- Liście
- Zimotrwałe lub opadające na zimę, u niektórych gatunków tylko odziomkowe, u innych także łodygowe lub tylko łodygowe. Na pędach ułożone są skrętolegle, rzadko naprzeciwlegle. Blaszka bywa pojedyncza lub złożona, zarówno dłoniasto, jak i nieparzyście pierzasto. Bywa klapowana lub nie, na brzegu zwykle piłkowana. Ogonek liściowy u części przedstawicieli występuje, u innych nie[2], gdy jest obecny to często z parą gruczołków w szczytowej części[3]. Przylistki zwykle są obecne[2], występują parami i są wolne lub przyrośnięte do ogonka[3].
- Kwiaty
- Zebrane w usytuowane na szczytach pędów lub w kątach liści kwiatostany typu wiecha zakończone na szczycie kwiatem. Na skutek modyfikacji lub redukcji tego kwiatostanu kwiaty wyrastać mogą także pojedynczo, w pęczkach, kłosach, gronach, baldachogronach, baldachach i wierzchotkach[2]. Kwiaty najczęściej są promieniste, obupłciowe (jeśli jednopłciowe, to rośliny są wówczas dwupienne)[3]. Najniższym okółkiem listków kwiatu u wielu przedstawicieli jest kieliszek[2]. Z dolnych części działek kielicha, płatków korony i pręcików powstaje hypancjum, wolne lub przylegające do zalążni[3], krótkie (płaskie lub półkuliste) lub wydłużone (walcowate, lejkowate lub urnowate)[2]. Działki kielicha są wolne i najczęściej w liczbie 5[3], rzadko w innej liczbie od 0 do 10[2]. Płatki korony wolne, występują zwykle w takiej liczbie jak działki, choć u odmian uprawnych często są zwielokrotnione[2], u niektórych gatunków są zredukowane[3]. Dysk miodnikowy wyściela hypancjum i jest całobrzegi lub klapowany[3], czasem go też brak[2]. Pręciki są okazałe, wolne i liczne – bywa ich do 130, czasem nawet 220 w jednym kwiecie. Pylniki pękają podłużną szczeliną. Zalążni jest od 1 do 250, rzadko nawet więcej[2]. Są wolne lub zrośnięte z hypancjum, górne, wpółdolne lub dolne. Zwykle z dwoma zalążkami[3]. Szyjka słupka osadzona jest na nich szczytowo, bocznie lub u ich podstawy; zakończona jest zwykle główkowatym znamieniem[2].
- Owoce
- Tworzące owoce zbiorowe lub nie: niełupki, mieszki, pestkowce, orzeszki, często tworzące owoc pozorny poprzez zrastanie się hypancjum z owocami właściwymi, częste są także owoce jabłkowate i torebki[2]. Nierzadko na owocach widoczny jest trwały kielich. Nasiona zwykle bezbielmowe. Liścienie zwykle mięsiste i wypukłe w części spodniej[3].
SystematykaEdytuj
Rośliny zaliczane do tej rodziny zostały na podstawie budowy morfologicznej trafnie wyodrębnione już w dawniejszych systemach klasyfikacyjnych roślin okrytonasiennych. W tej kwestii istotną zmianą wynikającą z lepszego poznania pochodzenia jest tylko wyłączenie z rodziny rodzaju mydłoka Quillaja (obecnie monotypowa i bazalna rodzina w obrębie bobowców Fabales). Nowsze badania podważyły tradycyjny podział na podrodziny ze względu na budowę owoców (różowe Rosoideae, tawułowe Spireoideae, jabłkowe Pomoideae i śliwowe Prunoideae). Relacje filogenetyczne wynikające z badań molekularnych potwierdzają dobrze analizy dot. składu chemicznego, chromosomów, związków z grzybami. Współcześnie różowate dzielone są na trzy podrodziny (różowe Rosoideae, dębikowe Dryadoideae i tawułowe Spireoideae). Rodzina zajmuje pozycję bazalną w kladzie różowców[1].
- Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)
różowce |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Pozycja w systemie Reveala (1993–1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Rosanae Takht., rząd różowce (Rosales Perleb), podrząd Rosineae Erchb., rodzina różowate (Rosaceae Juss.)[4].
Podział rodzinyEdytuj
Podrodzina Dryadoideae Juel
- Cercocarpus Kunth – ogoniastek
- Chamaebatia Benth.
- Dryas L. – dębik
- Purshia DC. ex Poir. – wrzęśla (w tym Cowania)
Podrodzina Rosoideae Arnott
plemię Ulmarieae Lamarck & de Candolle
- Filipendula Mill. – wiązówka
plemię Rubeae Dumortier
- Rubus L. – jeżyna
plemię Colurieae Rydberg
- Fallugia Endl. – falugia
- Geum L. – kuklik (w tym Acomastylis, Coluria, Novosieversia, Oncostylus, Orthurus, Taihangia)
- Sieversia Willd.
- Waldsteinia Willd. – pragnia
plemię Roseae Lamarck & de Candolle
- Rosa L. – róża
plemię Potentilleae Sweet
- podplemię Fragariinae
- Alchemilla L. – przywrotnik (w tym: skrytek Aphanes, Lachemilla, Zygalchemilla)
- Chamaecallis Smedmark
- Chamaerhodos Bunge
- Comarum L. – siedmiopalecznik (w tym Farinopsis)
- Dasiphora Raf.
- Drymocallis Fourr. ex Rydb.
- Fragaria L. – poziomka
- Potaninia Maxim.
- Sibbaldia L. – sybaldia
- Sibbaldianthe Juz.
- podplemię Potentillinae J.Presl
- Argentina Hill
- Potentilla L. – pięciornik (w tym: Comarella, poziomkówka Duchesnea, Horkelia, Horkeliella, Ivesia, Purpusia, Stellariopsis)
plemię Agrimonieae Lamarck & de Candolle
- podplemię Agrimoniinae J. Presl
- Agrimonia L. – rzepik
- Aremonia Neck. ex Nestl.
- Hagenia J.F.Gmel.
- Leucosidea Eckl. & Zeyh.
- Spenceria Trimen
- podplemię Sanguisorbinae Torr. & A.Gray
- Acaena Mutis ex L. – acena
- Bencomia Webb & Berthel.
- Cliffortia L.
- Marcetella Svent.
- Margyricarpus Ruiz & Pav.
- Polylepis Ruiz & Pav.
- Sanguisorba L. – krwiściąg
- Sarcopoterium Spach
- Tetraglochin Poepp.
Podrodzina Amygdaloideae Arnott
plemię Niellieae Maximowicz
- Neillia D.Don – neilia (w tym tawulec Stephanandra)
- Physocarpus (Cambess.) Raf. – pęcherznica
plemię Spiraeeae Candolle
- Aruncus L. – parzydło
- Holodiscus (K.Koch) Maxim. – pełnokrężnik, pustokrężnik
- Kelseya (S.Watson) Rydb.
- Luetkea Bong.
- Pentactina Nakai
- Petrophytum (Nutt.) Rydb.
- Sibiraea Maxim.
- Spiraea L. – tawuła
- Xerospiraea Henrard
plemię Lyonothamneae A. Gray
- Lyonothamnus A.Gray
plemię Amygdaleae Jussieu
- Prunus L. – śliwa (w tym: brzoskwinia Persica, morela Armeniaca, czereśnia Cerasus, migdałowiec Amygdalus, czeremcha Padus, laurowiśnia Laurocerasus, Lithocerasus, Pygeum, Maddenia)
plemię Sorbarieae Rydberg
- Adenostoma Hook. & Arn.
- Chamaebatiaria (Porter ex W.H.Brewer & S.Watson) Maxim.
- Sorbaria (Ser.) A.Braun – tawlina
- Spiraeanthus (Fisch. & C.A.Mey.) Maxim.
plemię Osmaronieae Rydberg (= Exochordeae Schulze-Mentz ex Reveal)
plemię Kerrieae Focke
- Coleogyne Torr.
- Kerria DC. – złotlin
- Neviusia A.Gray
- Rhodotypos Siebold & Zucc. – różowiec, okółkowiec
plemię Gillenieae Maximowicz
- Gillenia Moench – gillenia
plemię Maleae Small
- Amelanchier Medik. – świdośliwa
- Aria (Pers.) J.Jacq. ex Host
- Aronia Medik. – aronia
- Borkhausenia Sennikov & Kurtto
- Chaenomeles Lindl. – pigwowiec
- Chamaemespilus Medik.
- Cormus Spach
- Cotoneaster Medik. – irga
- Crataegus L. – głóg (w tym nieszpułka Mespilus)
- Cydonia Mill. – pigwa
- Dichotomanthes Kurz
- Docynia Decne.
- Eriobotrya Lindl. – miszpelnik, nieśplik
- Hedlundia Sennikov & Kurtto
- Hesperomeles Lindl.
- Heteromeles M.Roem.
- Kageneckia Ruiz & Pav.
- Karpatiosorbus Sennikov & Kurtto
- Lindleya Kunth
- Majovskya Sennikov & Kurtto
- Malacomeles (Decne.) Decne.
- Malus Mill. – jabłoń (w tym Chloromeles, Eriolobus, Macromeles)
- Micromeles Decne.
- Normeyera Sennikov & Kurtto
- Osteomeles Lindl.
- Peraphyllum Nutt.
- Photinia Lindl. – głogownik (w tym Stranvaesia, Pourthiaea)
- Pseudocydonia (C.K.Schneid.) C.K.Schneid.
- Pyracantha M.Roem. – ognik
- Pyrus L. – grusza
- Rhaphiolepis Lindl.
- Sorbus L. – jarząb (w tym Pleiosorbus)
- Torminalis Medik.
- Vauquelinia Corrêa ex Humb. & Bonpl.
PrzypisyEdytuj
- ↑ a b c Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-01-19] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l James B. Phipps: Rosaceae Jussieu. W: Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2018-10-22].
- ↑ a b c d e f g h i j Cuizhi Gu, Chaoluan Li, Lingdi Lu, Shunyuan Jiang, Crinan Alexander, Bruce Bartholomew, Anthony R. Brach, David E. Boufford, Hiroshi Ikeda, Hideaki Ohba, Kenneth R. Robertson & Steven A. Spongberg: Rosaceae A. L. Jussieu. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2018-10-22].
- ↑ Crescent Bloom: Rosaceae (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2010-01-23].
- ↑ D. Potter i inni, Phylogeny and classification of Rosaceae, „Plant Systematics and Evolution”, 266, 2007, s. 5–43, DOI: 10.1007/s00606-007-0539-9 .
Linki zewnętrzneEdytuj
- Rosaceae L. [w:] Watson L. & M.J. Dallwitz. 1992. The families of flowering plants: descriptions, illustrations, identification, and information retrieval na http://delta-intkey.com (ang.)