Różowate

Różowate (Rosaceae Juss.) – rodzina roślin należąca do rzędu różowców. Jest szeroko rozprzestrzeniona na kuli ziemskiej. Należy do niej 90 rodzajów liczących ponad 2,5 tys. gatunków, spośród których dziko w Polsce występuje ok. 150. Rodzina o dużym znaczeniu gospodarczym. Należy do niej wiele uprawnych drzew i krzewów owocowych oraz roślin ozdobnych i leczniczych.

Różowate
Kwiat róży pomarszczonej
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Klad	rośliny naczyniowe
Klad	rośliny nasienne
Klasa	okrytonasienne
Klad	różowe
Rząd	różowce
Rodzina	różowate
Nazwa systematyczna
Rosaceae Juss. Gen. Pl.: 334. 4 Aug 1789, nom. cons.
Mapa zasięgu

Owoc gruszy

Kwiat kuklika szkarłatnego

Owoc zbiorowy maliny właściwej

Kwiat róży odmiany 'New Dawn'

Morfologia

Pokrój

Rośliny zielne (zarówno jednoroczne, jak i wieloletnie) oraz krzewy i drzewa. Pędy nierozgałęzione i rozgałęzione, cierniste i bezbronne, prosto lub łukowato wziesione, przewisające, płożące. Pąki okryte widocznymi kilkoma łuskami, rzadko dwiema.

Liście

Zimotrwałe lub opadające na zimę, u niektórych gatunków tylko odziomkowe, u innych także łodygowe lub tylko łodygowe. Na pędach ułożone są skrętolegle, rzadko naprzeciwlegle. Blaszka bywa pojedyncza lub złożona, zarówno dłoniasto, jak i nieparzyście pierzasto. Bywa klapowana lub nie, na brzegu zwykle piłkowana. Ogonek liściowy u części przedstawicieli występuje, u innych nie, gdy jest obecny to często z parą gruczołków w szczytowej części. Przylistki zwykle są obecne, występują parami i są wolne lub przyrośnięte do ogonka.

Kwiaty

Zebrane w usytuowane na szczytach pędów lub w kątach liści kwiatostany typu wiecha zakończone na szczycie kwiatem. Na skutek modyfikacji lub redukcji tego kwiatostanu kwiaty wyrastać mogą także pojedynczo, w pęczkach, kłosach, gronach, baldachogronach, baldachach i wierzchotkach. Kwiaty najczęściej są promieniste, obupłciowe (jeśli jednopłciowe, to rośliny są wówczas dwupienne). Najniższym okółkiem listków kwiatu u wielu przedstawicieli jest kieliszek. Z dolnych części działek kielicha, płatków korony i pręcików powstaje hypancjum, wolne lub przylegające do zalążni, krótkie (płaskie lub półkuliste) lub wydłużone (walcowate, lejkowate lub urnowate). Działki kielicha są wolne i najczęściej w liczbie 5, rzadko w innej liczbie od 0 do 10. Płatki korony wolne, występują zwykle w takiej liczbie jak działki, choć u odmian uprawnych często są zwielokrotnione, u niektórych gatunków są zredukowane. Dysk miodnikowy wyściela hypancjum i jest całobrzegi lub klapowany, czasem go też brak. Pręciki są okazałe, wolne i liczne – bywa ich do 130, czasem nawet 220 w jednym kwiecie. Pylniki pękają podłużną szczeliną. Zalążni jest od 1 do 250, rzadko nawet więcej. Są wolne lub zrośnięte z hypancjum, górne, wpółdolne lub dolne. Zwykle z dwoma zalążkami. Szyjka słupka osadzona jest na nich szczytowo, bocznie lub u ich podstawy; zakończona jest zwykle główkowatym znamieniem.

Owoce

Tworzące owoce zbiorowe lub nie: niełupki, mieszki, pestkowce, orzeszki, często tworzące owoc pozorny poprzez zrastanie się hypancjum z owocami właściwymi, częste są także owoce jabłkowate i torebki. Nierzadko na owocach widoczny jest trwały kielich. Nasiona zwykle bezbielmowe. Liścienie zwykle mięsiste i wypukłe w części spodniej.

Systematyka

Rośliny zaliczane do tej rodziny zostały na podstawie budowy morfologicznej trafnie wyodrębnione już w dawniejszych systemach klasyfikacyjnych roślin okrytonasiennych. W tej kwestii istotną zmianą wynikającą z lepszego poznania pochodzenia jest tylko wyłączenie z rodziny rodzaju mydłoka Quillaja (obecnie monotypowa i bazalna rodzina w obrębie bobowców Fabales). Nowsze badania podważyły tradycyjny podział na podrodziny ze względu na budowę owoców (różowe Rosoideae, tawułowe Spireoideae, jabłkowe Pomoideae i śliwowe Prunoideae). Relacje filogenetyczne wynikające z badań molekularnych potwierdzają dobrze analizy dot. składu chemicznego, chromosomów, związków z grzybami. Współcześnie różowate dzielone są na trzy podrodziny (różowe Rosoideae, dębikowe Dryadoideae i tawułowe Spireoideae). Rodzina zajmuje pozycję bazalną w kladzie różowców.

Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

różowce	różowate Rosaceae szakłakowate Rhamnaceae oliwnikowate Elaeagnaceae Dirachmaceae Barbeyaceae wiązowate Ulmaceae konopiowate Cannabaceae morwowate Moraceae pokrzywowate Urticaceae

Pozycja w systemie Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Rosanae Takht., rząd różowce (Rosales Perleb), podrząd Rosineae Erchb., rodzina różowate (Rosaceae Juss.).

Podział rodziny

Na podstawie:

Podrodzina Dryadoideae Juel

• Cercocarpus Kunth – ogoniastek
• Chamaebatia Benth.
• Dryas L. – dębik
• Purshia DC. ex Poir. – wrzęśla (w tym Cowania)

Podrodzina Rosoideae Arnott

plemię Ulmarieae Lamarck & de Candolle

• Filipendula Mill. – wiązówka

plemię Rubeae Dumortier

• Rubus L. – jeżyna

plemię Colurieae Rydberg

• Fallugia Endl. – falugia
• Geum L. – kuklik (w tym Acomastylis, Coluria, Novosieversia, Oncostylus, Orthurus, Taihangia)
• Sieversia Willd.
• Waldsteinia Willd. – pragnia

plemię Roseae Lamarck & de Candolle

• Rosa L. – róża

plemię Potentilleae Sweet

podplemię Fragariinae

• Alchemilla L. – przywrotnik (w tym: skrytek Aphanes, Lachemilla, Zygalchemilla)
• Chamaecallis Smedmark
• Chamaerhodos Bunge
• Comarum L. – siedmiopalecznik (w tym Farinopsis)
• Dasiphora Raf.
• Drymocallis Fourr. ex Rydb.
• Fragaria L. – poziomka
• Potaninia Maxim.
• Sibbaldia L. – sybaldia
• Sibbaldianthe Juz.

podplemię Potentillinae J.Presl

• Argentina Hill
• Potentilla L. – pięciornik (w tym: Comarella, poziomkówka Duchesnea, Horkelia, Horkeliella, Ivesia, Purpusia, Stellariopsis)

plemię Agrimonieae Lamarck & de Candolle

podplemię Agrimoniinae J. Presl

• Agrimonia L. – rzepik
• Aremonia Neck. ex Nestl.
• Hagenia J.F.Gmel.
• Leucosidea Eckl. & Zeyh.
• Spenceria Trimen

podplemię Sanguisorbinae Torr. & A.Gray

• Acaena Mutis ex L. – acena
• Bencomia Webb & Berthel.
• Cliffortia L.
• Marcetella Svent.
• Margyricarpus Ruiz & Pav.
• Polylepis Ruiz & Pav.
• Sanguisorba L. – krwiściąg
• Sarcopoterium Spach
• Tetraglochin Poepp.

Podrodzina Amygdaloideae Arnott

plemię Niellieae Maximowicz

• Neillia D.Don – neilia (w tym tawulec Stephanandra)
• Physocarpus (Cambess.) Raf. – pęcherznica

plemię Spiraeeae Candolle

• Aruncus L. – parzydło
• Holodiscus (K.Koch) Maxim. – pełnokrężnik, pustokrężnik
• Kelseya (S.Watson) Rydb.
• Luetkea Bong.
• Pentactina Nakai
• Petrophytum (Nutt.) Rydb.
• Sibiraea Maxim.
• Spiraea L. – tawuła
• Xerospiraea Henrard

plemię Lyonothamneae A. Gray

• Lyonothamnus A.Gray

plemię Amygdaleae Jussieu

• Prunus L. – śliwa (w tym: brzoskwinia Persica, morela Armeniaca, czereśnia Cerasus, migdałowiec Amygdalus, czeremcha Padus, laurowiśnia Laurocerasus, Lithocerasus, Pygeum, Maddenia)

plemię Sorbarieae Rydberg

• Adenostoma Hook. & Arn.
• Chamaebatiaria (Porter ex W.H.Brewer & S.Watson) Maxim.
• Sorbaria (Ser.) A.Braun – tawlina
• Spiraeanthus (Fisch. & C.A.Mey.) Maxim.

plemię Osmaronieae Rydberg (= Exochordeae Schulze-Mentz ex Reveal)

• Exochorda Lindl. – obiela
• Oemleria Rchb.
• Prinsepia Royle – prinsepia

plemię Kerrieae Focke

• Coleogyne Torr.
• Kerria DC. – złotlin
• Neviusia A.Gray
• Rhodotypos Siebold & Zucc. – różowiec, okółkowiec

plemię Gillenieae Maximowicz

• Gillenia Moench – gillenia

plemię Maleae Small

• Amelanchier Medik. – świdośliwa
• Aria (Pers.) J.Jacq. ex Host
• Aronia Medik. – aronia
• Borkhausenia Sennikov & Kurtto
• Chaenomeles Lindl. – pigwowiec
• Chamaemespilus Medik.
• Cormus Spach
• Cotoneaster Medik. – irga
• Crataegus L. – głóg (w tym nieszpułka Mespilus)
• Cydonia Mill. – pigwa
• Dichotomanthes Kurz
• Docynia Decne.
• Eriobotrya Lindl. – miszpelnik, nieśplik
• Hedlundia Sennikov & Kurtto
• Hesperomeles Lindl.
• Heteromeles M.Roem.
• Kageneckia Ruiz & Pav.
• Karpatiosorbus Sennikov & Kurtto
• Lindleya Kunth
• Majovskya Sennikov & Kurtto
• Malacomeles (Decne.) Decne.
• Malus Mill. – jabłoń (w tym Chloromeles, Eriolobus, Macromeles)
• Micromeles Decne.
• Normeyera Sennikov & Kurtto
• Osteomeles Lindl.
• Peraphyllum Nutt.
• Photinia Lindl. – głogownik (w tym Stranvaesia, Pourthiaea)
• Pseudocydonia (C.K.Schneid.) C.K.Schneid.
• Pyracantha M.Roem. – ognik
• Pyrus L. – grusza
• Rhaphiolepis Lindl.
• Sorbus L. – jarząb (w tym Pleiosorbus)
• Torminalis Medik.
• Vauquelinia Corrêa ex Humb. & Bonpl.

Linki zewnętrzne

• Rosaceae L. [w:] Watson L. & M.J. Dallwitz. 1992. The families of flowering plants: descriptions, illustrations, identification, and information retrieval na http://delta-intkey.com (ang.)