Rów Mariański

najgłębszy rów oceaniczny na Ziemi

Rów Mariański – najgłębszy znany (10 911 ± 40 m p.p.m.) rów oceaniczny na Ziemi, położony w zachodniej części Oceanu Spokojnego, na południowy wschód od Marianów. Ciągnie się łukiem o długości ponad 2500 km[1][2][3][4]. Wchodzi w skład systemu rowów oceanicznych tworzących zachodnie obrzeżenie płyty pacyficznej. Ścierają się w nim płyty pacyficzna z filipińską. Według radzieckich pomiarów (Witiaź, 1957) głębokość rowu wynosi 11 034 metry poniżej poziomu morza[5][2].

Położenie Rowu Mariańskiego

Historia badań edytuj

Pierwszych pomiarów głębokości oceanu w tym miejscu dokonała ekspedycja okrętu HMS „Challenger” (grudzień 1872 – maj 1876), w czasie których dokonano sondowania (za pomocą lin i dźwigów) miejsca zwanego obecnie Głębią Challengera. W oparciu o dwa sondowania wyznaczono głębokość na 4475 sążni (8184 metry). Raporty z tej ekspedycji dostępne są w Internecie w ramach projektu Challenger Library[6].

W 1951 roku, około 75 lat po odkryciu, cały Rów Mariański łącznie z wchodzącą w jego skład Głębią Challengera był ponownie zbadany przez okręt Royal Navy również o nazwie HMS „Challenger”. Głębokość zmierzono przy użyciu bardziej precyzyjnej i prostej metody – echosondy. Pomiar wykazał wartość 5960 sążni (10 900 metrów) w miejscu o współrzędnych 11°19′N, 142°15′E. W trakcie badania operator korzystał ze słuchawek i naręcznego stopera, aby ocenić czas upływający między wysłaniem sygnału a nadejściem jego echa. W związku z niedokładnościami tej metody uznano, że rozsądnie będzie odjąć od wyniku wielkość podziałki w stosowanej skali (wynoszącą 20 sążni) i w oficjalnych raportach podano głębokość 5940 sążni (10 863 metry).

W 1957 roku sowiecka jednostka Witiaz (Витязь) wykonała pomiar głębokości z wynikiem wynoszącym 11 034 metry.

 
Batyskaf „Trieste”

Jako pierwsza dno Rowu Mariańskiego osiągnęła załoga amerykańskiego batyskafuTrieste” o godzinie 13:06 23 stycznia 1960 roku[7] Na pokładzie byli porucznik marynarki wojennej USA Don Walsh i Jacques Piccard. System pokładowy wskazał głębokość 11 521 m, którą później zweryfikowano na 10 916 m. Walsha i Piccarda zaskoczyła obecność ryb na dnie: soli i flądry o długości około 30 cm oraz krewetek. Według Piccarda, „Dno było czyste i przejrzyste, pokryte mułem z obumarłych okrzemków”. Przez ponad 50 lat „Trieste” był jedyną jednostką załogową, która osiągnęła najgłębsze miejsce na Ziemi.

W 1962 roku statek M/V „Spencer F. Baird” wyznaczył głębokość na 10 915 metrów.

W 1984 roku Japończycy wysłali statek badawczy „Takuyō” (拓洋) w rejon Rowu Mariańskiego i przy użyciu wielowiązkowej, precyzyjnej echosondy wyznaczyli głębokość na 10 924 metry[8] (wartość ta jest również podawana jako 10 920 ± 10 m)[9].

Dokładniejszy pomiar wykonał japoński ROV (zdalnie sterowany robot podwodny) „Kaikō” (かいこう) 24 marca 1995 roku: 10 911 metrów[10]. Kaikō został utracony 29 marca 2003 roku po ośmiu latach służby, w wyniku zerwania jednej z dodatkowych lin mocujących podczas tajfunu Chan-Hom[11][12].

Kolejne zanurzenie na głębokość 10 902 metrów nastąpiło 31 maja 2009 w Głębi Challengera, najgłębszym miejscu Rowu Mariańskiego, w pobliżu wyspy Guam, przy użyciu robota „Nereus”.

Pierwszego zanurzenia jednostki załogowej od 50 lat przy użyciu jednoosobowego batyskafuDeepsea Challenger” na głębokość 10 898 metrów dokonał 26 marca 2012 (25 marca o godz. 22:00 czasu wschodniego) kanadyjski reżyser i oceanograf James Cameron[13], który zbierał materiały do filmu dokumentalnego[14].

Przypisy edytuj

  1. Rów Mariański, Naukowiec.org [dostęp 2023-06-11].
  2. a b JAMES V. GARDNER i inni, So, How Deep Is the Mariana Trench?, Center for Coastal & Ocean Mapping-Joint Hydrographic Center, Chase Ocean Engineering Laboratory, University of New Hampshire, Durham, New Hampshire, USA, 2014 [dostęp 2023-06-05] (ang.).
  3. Mariański, Rów, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2023-06-11].
  4. Mariana Trench | Depth, Location, Facts, Maps, & Pictures | Britannica, www.britannica.com, 5 czerwca 2023 [dostęp 2023-06-11] (ang.).
  5. Jak głęboka jest najgłębsza głębia oceanu. [dostęp 2011-12-09].
  6. David C. Bossard: Challenger Library. [dostęp 2007-04-19]. (ang.).
  7. The Mariana Trench - Exploration. [dostęp 2007-04-19]. (ang.).
  8. Steve Ritchie: The Deepest Depths. [w:] No Day Too Long – An Hydrographer's Tale [on-line]. The Pentland Press, 1992. [dostęp 2007-04-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-27)]. (ang.).
  9. New Chief Hydrographer. [dostęp 2007-04-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-11-06)].
  10. Leading the World in Deep-Sea Exploration Technology. Japan Marine Science and Technology Center. [dostęp 2007-04-19]. (ang.).
  11. Kaiko (+2003). Wreck Site, 2012-08-22. [dostęp 2014-06-20]. (ang.).
  12. World-record, deep-diving submarine Kaiko lost in the Pacific off of Japan. 2003-07-01. [dostęp 2014-06-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-11)]. (ang.).
  13. Reżyser James Cameron dotarł do dna Rowu Mariańskiego. ekologia.pl, 2012-03-26. [dostęp 2012-04-01]. (pol.).
  14. Deepsea Challenge.