Rai (włoski nadawca publiczny)
Rai – Radiotelevisione italiana – włoski publiczny nadawca radiowo-telewizyjny. Rozpoczął działanie w 1954 roku.
.svg)
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Siedziba | |
| Data założenia |
1924 (jako Unione radiofonica italiana – URI) |
| Forma prawna |
società per azioni (S.p.A) |
| Prezes |
Marinella Soldi |
| Przewodniczący rady nadzorczej |
Carlo Fuortes |
| Udziałowcy |
skarb Państwa Włoch |
| Dane finansowe | |
| Kapitał zakładowy | |
| Strona internetowa | |
W 2020 roku RAI dysponowała 53 głównymi studiami w Rzymie, Mediolanie, Neapolu i Turynie. Miała 22 oddziałów we Włoszech i 11 zagranicznych. Nadawca zatrudnia blisko 12 000 osób, z czego 7281 w telewizji.[2]
HistoriaEdytuj
Dwudziestolecie międzywojenneEdytuj
8 lutego 1923 dekret królewski nr 1067, który powierzył państwu wyłączne prawo do ogólnych przesłuchań radiowych, które miały być wykonywane za pośrednictwem koncesjonowanych firm, w tym Unione Radiofonica Italiana (URI) w Turynie, Società Italiana Radio Audizioni Circolari (SIRAC) oraz Società italiana per le radiocomunicazioni circolari (Radiofono), założona we wrześniu 1923 roku przez Marconi Company. 20 marca 1924 nadawca Radiofono zainstalował stację testową w Centocelle, ale 25 marca nie był w stanie transmitować przemówienia wygłoszonego przez Benito Mussoliniego w teatrze Costanzi w Rzymie, z powodu głębokich wewnętrznych zakłóceń elektrycznych[3]. URI wyemitowało swoją inauguracyjną transmisję — przemówienie Benito Mussoliniego w Teatro Costanzi — 5 października. Regularne programowanie rozpoczęło się następnego wieczoru, gdy kwartet wykonał VII Kwartet A-dur Haydna z Palazzo Corradi. O godzinie 21.00 czasu środkowoeuropejskiego Ines Donarelli Viviani po raz pierwszy ogłosiła[4]:
„URI, Włoski Związek Radiowy. 1-RO: stacja Rzym. Długość fali 425 m. Wszystkim słuchającym naszych pozdrowień i dobrego wieczoru. Jest godzina 21:00, 6 października 1924. Nadajemy koncert inauguracyjny pierwszej włoskiej stacji radiowej na potrzeby rozpraw radiowych, kwartetu złożonego z Ines Viviani Donarelli, która przemawia do was, Alberto Magalottiego, Amedeo Fortunati i Alessandro Cicognani wykona Haydna z kwartetu „Opera 7”, I i II tempo.”
Zgodnie z postanowieniami dekretu królewskiego nr 1067 z dnia 8 lutego 1923 nadawanie bezprzewodowe stało się monopolem państwowym pod kontrolą Ministerstwa Poczt i Telegrafów; URI zlecono świadczenie usług przez co najmniej sześć lat na mocy dekretu królewskiego nr 2191 z dnia 14 października 1924 r. „Zgoda na cykliczne usługi audytorium na rzecz Società Anonima Unione Radiofonica Italiana”[5]. Jednakże, kiedy umowa URI wygasła w 1927 roku, została zastąpiona na mocy dekretu królewskiego nr 2207 z dnia 17 listopada 1927 przez częściowo znacjonalizowaną Ente Italiano per le Audizioni Radiofoniche (EIAR), która stała się Radio Audizioni Italiane S.p.A. (RAI) z inwestycją Piemontese Hydroelectric Company (SIP) w 1944 roku. Pierwsze próby uruchomienia stacji telewizyjnych przeprowadzono na terenie Włoch już w 1929 roku, ale dopiero od 1939 roku emitowano nieregularne transmisje telewizyjne. Stacje w Turynie, Rzymie i Mediolanie przeprowadziły relacje z XI wystawy sprzętu radiowego i otwarcia XXI targów Fiera di Milano.
Lata 40. i 50. XX wiekuEdytuj
Podczas odbudowy po II wojnie światowej wiele wczesnych programów RAI było pod wpływem stylu „Reithian” BBC. Nacisk położono na treści edukacyjne. Programy takie jak Non è mai troppo tardi i Un viaggio al Po przybliżyły ludziom, jak wyglądało życie w innych częściach kraju, w czasie, gdy większości ludzi nie było stać na podróżowanie. Do prac w dziedzinie telewizji powrócono po wojnie. Stacja RAI otrzymała od rodziny filantropa Antonio Bernocchi zaawansowany technicznie sprzęt telewizyjny, który wykorzystano przeprowadzając 11 września 1949 roku, transmisję z IX targów Triennale de Milano[2]. Szkolenia kadry technicznej, przygotowania logistyczne i programowe oraz testowe programy trwały kolejnych pięć lat. W 1951 roku odbył się pierwszy Festiwal Piosenki Włoskiej w San Remo. Ideą, która towarzyszyła powstaniu Festiwalu Piosenki Włoskiej, była chęć przełamania dotychczasowych, obowiązujących od dziesięcioleci wzorców i zaproponowanie czegoś nowego. Na poprzedzający pierwszy festiwal ogólnokrajowy konkurs nadesłano 140 nowych utworów, z których 20 wykonano publicznie. Premierowe piosenki wykonali Nilla Pizzi, Achille Togliani i Duo Fasano, a do finału zakwalifikowało się 10 propozycji, spośród których najlepszą okazał się singiel Pizzi – „Grazie dei fiori”; choć został on sprzedany w ilości tylko 36 000 egzemplarzy, to okazał się, wraz z innymi wówczas zaprezentowanymi nagraniami, na swój sposób rewelacyjny i odkrywczy. W 1954 roku państwowy holding Istituto per la Ricostruzione Industriale (IRI) został jedynym udziałowcem, a IRI – teraz przemianowane na Rai – Radiotelevisione italiana, aby odzwierciedlić swoje rozszerzone obowiązki – rozpoczęło regularne nadawanie programów telewizyjnych. 3 stycznia 1954 roku, o godzinie 11:00, w studiu w Turynie, Fulvia Colombo, pierwsza włoska spikerka telewizyjna, odczytała na wizji program dnia Programa nazionale (obecnie znanego jako Rai 1)[2]. Dzięki nadajnikom w Turynie, Mediolanie, Umbrii, Pavii, Genui i Rzymie transmisję obejrzało blisko 36% mieszkańców Włoch. Był to imponujący wynik, gdyż oficjalnych abonentów było tylko 24 000[2]. Pierwsza niedziela stycznia 1954 roku uznana została za narodziny włoskiej telewizji[2]. Urzędnicy już w 1947 roku powołali Comitato per la determinazione delle direttive di massima culturali (Komitet ds. Określania Ogólnych Dyrektyw Kulturalnych) ustanawiając zasady transmisji telewizyjnych[2]:
- brak akceptacji dla scen zakłócających spokój społeczny i budzących nienawiść klasową,
- szacunek dla wartości rodzinnych i religijnych.
- moralność obyczajów, która przewidywała pełne poszanowanie „świętości małżeńskiej”
- odrzucenie scen erotycznych.
Już w grudniu 1954 roku liczba abonentów wzrosła do 88000, a cztery lata później było ich równy milion[2]. Widzowie domagali się nowości nie tylko kulturalnych czy sportowych, jak relacje z zimowej olimpiady w 1956 roku z włoskiej Cortiny d’Ampezzo, ale też chcieli widzieć bezpośrednie obrady swojego parlamentu. Rai poszerzał zatem nie tylko pole nadawania, ale też budował nowe studia i powiększał kadrę[2]. W trzy lata tak rozbudowano sieć nadajników, że w 1957 roku, dziesięć lat wcześniej niż pierwotnie zaplanowano, całe terytorium Włoch zostało objęte sygnałem telewizyjnym a Rzym otworzył podwoje centrum telewizyjnego przy Via Teulada 66[2]. Tego samego roku, 3 lutego nadano pierwsze reklamy. Zebrane były w dziesięciominutowy blok i emitowane o godzinie 20:50. Nie były to reklamy w dzisiejszej formie: program był spektaklem i otrzymał miano Carosello (karuzela)[2]. Obowiązywały w nim surowe zasady stylistyczne i narracyjne. Nazwę reklamowanego produktu można było wymienić tylko na początku i na końcu krótkiej scenki (135 sekund)[2]. W każdym bloku nadawana była historia dla dzieci[2]. Carosello zeszło z anteny 1 stycznia 1977 roku, mając na koncie 7200 odcinków[2].
Lata 60. XX wiekuEdytuj
15 lat po wojnie Włochy miały około 8% analfabetów[2]. Na Sycylii i w Sardynii odsetek ten wynosił blisko 25%, a w Kalabrii nawet 33%[2]. Telewizja postanowiła wyjść naprzeciw chcącym zmienić ten stan rzeczy. 25 listopada 1958 roku ruszyła Telescuola, telewizyjne kursy dla dzieci, które z różnych powodów nie mogły uczęszczać do szkoły[2]. W następstwie powstał program Non è mai troppo tardi (Nigdy nie jest za późno), którego celem była nauka dorosłych analfabetów. Lekcje nauki emitowano od poniedziałku do piątku w godzinach rannych przez osiem lat[2]. Dekada lat sześćdziesiątych XX wieku dla telewizji Rai była pasmem sukcesów[2]. W 1960 roku ruszył oficjalny kanał radiowy Rai Südtirol z siedzibą w Bolzano nadający w języku niemieckim. 7 lutego 1966 roku wyemitowano z tego studia pierwszy program telewizyjny[2]. 4 listopada 1961 roku uruchomiono Secondo Programma (obecnie znany jako Rai 2), który przeznaczony był dla programów alternatywnych i uzupełniających program pierwszy[2]. Jego szefem został Angelo Romano, pisarz, reżyser, późniejszy polityk a spikerką i gwiazdą Rosanna Vaudetti[2]. Inauguracja kanału zbiegła się z różnego rodzaju rocznicami związanymi z I wojną światową. Jako, że były i są one ważne dla społeczeństwa włoskiego, pierwsze audycje nowego kanału były im poświęcone[2]. Pod koniec 1963 roku ruszyły testowe programy w kolorze. Te innowacje przeprowadzano w nowoczesnym studiu w Rzymie i przeznaczone były dla stolicy, ale od stycznia 1964 roku testami objęto już cały kraj. 3 maja 1966 roku odbył się uroczysty pokaz telewizji kolorowej dla przedstawicieli Europejskiej Unii Nadawców (EBU) i Międzynarodowej Organizacji Radia i Telewizji (OIRT)[2]. Pierwszą produkcją w kolorze był spektakl Odysseya w 1968 roku[2]. 15 lipca 1967 roku przeprowadzono pierwsze bezpośrednie łącze telewizji satelitarnej ze wszystkimi kontynentami. To wydarzenie zaowocowało na przełomie lat 60/70 połączeniami satelitarnymi z Brazylią, Argentyną, Japonią, Meksykiem i Australią[2].
Od lat 70. XX wiekuEdytuj
15 grudnia 1972 skończył się czas przyznanej koncesji dla Rai. Stacja była monopolistą a rząd nie podjął żadnych działań w sprawie reformy sektora radiowo-telewizyjnego. Przedłużano zatem koncesję corocznie aż do 1977 roku[2]. W 1975 roku program pierwszy przemianowano na Rete 1 (lub TV1), a program drugi na Rete 2 (lub TV2)[2]. W lutym 1977 roku bieżące programy były już w kolorze, a 15 grudnia 1979 roku uruchomiony został trzeci program stacji Rai Rete 3 lub TV3. Kanał przeznaczony był dla programów regionalnych. 4 lutego 1985 roku weszła w życie uchwała nr 10 pozwalająca lokalnym nadawcom nadawanie na poziomie krajowym[2]. Cztery lata później w ramach wdrażania dyrektyw Unii Europejskiej uchwała nr. 552 zapewniła wszystkim stacjom podstawowe ustawodawstwo[2]. Po uroczystym starcie centrum Saxa Rubra to tam właśnie przeprowadzano pierwsze eksperymenty z telewizją satelitarną w wysokiej rozdzielczości i w wielu językach. Były to transmisje z odbywających się we Włoszech Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 1990. Rok później stacja odpowiadała za organizację i emisję 36. Konkurs Piosenki Eurowizji, który był szeroko krytykowany z powodu niskiego poziomu organizacji: ekipa produkcyjna miała opóźnienia w przygotowaniach scenografii, kończąc pracę w dniu koncertu finałowego, przez co uczestnicy mieli mało czasu na próby, co doprowadziło do licznych spięć między włoskimi organizatorami a delegacjami uczestniczących państw[6]. Mimo próśb ze strony Europejskiej Unii Nadawców, Rai odmówiła prowadzenia koncertu finałowego osobom posługującym się biegle językiem angielskim i francuskim. Konkurs prowadzili Gigliola Cinquetti i Toto Cutugno, który przez cały czas transmisji mówili niemal wyłącznie w języku włoskim, przez co większość europejskich komentatorów miała spory problem z tłumaczeniem ich wypowiedzi[7].
1 października 2000 roku miała miejsce inauguracja kanału dla dzieci od lat 5 do 15, Rai Scuola. Kanał porusza tematy związane z naukami ścisłymi, uczy języka angielskiego, omawia problemy edukacji obywatelskiej i drogowej. Programy powstają we współpracy z Ministerstwem Nauczania, Edukacji, Studiów Podyplomowych i Badań Naukowych[2]. Do 1 lutego 2009 roku dostępny był wyłącznie przez satelitę Hot Bird, obecnie jest w pakietach cyfrowej telewizji naziemnej. 17 czerwca 2002 roku ruszył kolejny kanał edukacyjny poświęcony historii, Rai Storia[2]. W styczniu 2004 roku przypadały 50 urodziny włoskiej telewizji. Z tej to okazji zaprezentowano widzom na wszystkich kanałach Rai kilkadziesiąt najpopularniejszych programów powstałych od 1954 roku. Rai 3 wyemitował serie programów pod wspólnym tytułem Cinquanta. Storia della TV di chi l`ha fatta e di chi l`ha vista (Pięćdziesiąt. Historia telewizji tych, którzy ją stworzyli i którzy ją zobaczyli), którą wyreżyserował i prowadził Pippo Baudo, jeden z najpopularniejszych prezenterów telewizyjnych, przy udziale bohaterów tamtych lat Sergio Bardotti, Aldo Piro i Ugo Porcelli[2].
Obszary operacyjneEdytuj
Rai posiada sześć głównych obszarów operacyjnych.
| Obszar | Opis |
|---|---|
| 1. | Zajmuje się działalnością redakcyjną i dziennikarską sektora radiowego i telewizyjnego. Ponadto za pośrednictwem Rai Cinema wzmacnia prawa komercyjne swoich produkcji. |
| 2. | Koordynowany przez Chief Technology Officer, bada i rozwija sektor technologiczny poprzez Centrum Badań i Innowacji Technologicznych, zarządza cyfrowymi częstotliwościami naziemnymi i satelitarnymi, ale nie zarządza ani nie rozwija sieci, którą powierzono Rai Way. |
| 3. | Kierowany przez dyrektora finansowego, zarządza, poprzez różne działy, aspektami administracyjnymi i ekonomiczno-finansowymi; należy do nich koordynacja biur regionalnych i zagranicznych oraz zarządzanie najmem i nieruchomościami. |
| 4. | Kieruje działem usług cyfrowych, technicznych i użyteczności publicznej. |
| 5. | Nadzoruje pracę spółek zależnych Rai Pubblicità w zakresie sprzedaży reklam oraz Rai Com w zakresie ulepszania produkcji Rai. |
| 6. | Obejmuje zarządzanie zasobami ludzkimi i personelem Dyrektora Generalnego, działy zajmujące się stosunkami zewnętrznymi, instytucjonalnymi i międzynarodowymi, dział prawny oraz część związaną z bezpieczeństwem. |
Programy telewizyjne i stacje radioweEdytuj
Programy telewizyjneEdytuj
Rai posiada 5 głównych kanałów telewizyjnych, numerowanych kolejno, oraz 8 kanałów tematycznych.
| Logo | Nazwa | Data uruchomienia | LCN | Streaming | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| DTTV | Tivùsat | Sky | RaiPlay | |||
|
Rai 1 | 3 stycznia 1954 | 501 | 1 | 101 |  |
|
Rai 2 | 4 listopada 1961 | 502 | 2 | 102 | |
|
Rai 3 | 15 grudnia 1979 | 3, 503 | 3 | 103 | |
|
Rai 4 | 14 lipca 2008 | 21 | | ||
|
Rai 5 | 26 listopada 2010 | 23 | |||
|
Rai Movie | 1 lipca 1999 | 24 | |||
|
Rai Premium | 31 lipca 2003 | 25 | |||
|
Rai Gulp | 1 czerwca 2007 | 42 | |||
|
Rai Yoyo | 1 listopada 2006 | 43 | |||
.svg){kind=logo}
|
Rai News 24 | 26 kwietnia 1999 | 48 | |||
|
Rai Storia | 2 lutego 2009 | 54 | |||
|
Rai Scuola | 19 października 2009 | 57 | |||
|
Rai Sport | 1 lutego 1999 | 146 |  | ||
Stacje radioweEdytuj
Rai posiada 3 główne stacje radiowe, numerowane kolejno, oraz 9 stacji tematycznych.
| Logo | Nazwa | Data uruchomienia | LCN | Streaming | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| DTTV | Tivùsat | Sky | RaiPlay | RaiPlay Sound | |||
|
Rai Radio 1 | 6 października 1924 | |
601 | 8820 | |
|
|
Rai Radio 2 | 21 marca 1938 | 602 | 8822 | | ||
|
Rai Radio 3 | 1 października 1950 | 603 | 8824 | | ||
|
Rai Gr Parlamento | 5 stycznia 1998 | |
604 | 8830 | ||
|
Rai Radio 3 Classica | 1 grudnia 1958 | 605 | 8826 | |||
|
Rai Radio Kids | 12 czerwca 2017 | 606 | 8831 | |||
|
Rai Radio Live | 24 października 2015 | 607 | 8833 | |||
|
Rai Radio Tutta Italiana | 1 grudnia 1958 | 630 | 8828 | |||
|
Rai Radio Techete' | 7 września 2015 | 640 | 8835 | |||
|
Rai Radio 1 Sport | 14 czerwca 2018 | 641 | 8825 | |||
|
Rai Radio 2 Indie | 21 czerwca 2018 | 624 | 8829 | |||
|
Rai Isoradio | 23 grudnia 1989 | 699 | 8834 | |||
Programy informacyjneEdytuj
W skład Rai wchodzi
| Logo | Nazwa | Kanał | Data uruchomienia |
|---|---|---|---|
.svg){kind=small}
|
TG1 | Rai 1 | 3 stycznia 1954 |
|
TG2 | Rai 2 | 4 listopada 1961 |
|
TG3 | Rai 3 | 15 grudnia 1979 |
| TGR | Rai 3, Rai 3 BIS FJK, Rai Radio 1, Rai Radio Trieste | 15 grudnia 1979 | |
|
Rai News | Rai News 24 | 1 grudnia 2013 |
|
|
Rai Sport | Rai News 24, Rai Sport | 4 sierpnia 1997 |
|
Rai Parlamento | Rai Radio 1 | 27 września 1993 |
|
Rai Giornale Radio | Rai Radio 1, Rai Radio 2, Rai Radio 3, Rai Isoradio, Rai Parlamento | 29 października 1929 |
StrukturyEdytuj
| Logo | Nazwa | Opis |
|---|---|---|
|
Rai Cultura | Zajmuję się programami edukacyjnymi w trzech ogólnych programach telewizyjnych i kanałach tematycznych Rai 5, Rai Storia i Rai Scuola. |
|
Rai Documentari | Tworzy i zbiera dokumenty dla Rai 1, Rai 2 i Rai 3. |
|
Rai Fiction | Produkuje seriale telewizyjne, filmowe, telenowele i animacje dla kanałów ogólnych i tematycznych Rai Gulp i Rai Yoyo. |
|
Rai Gold | Zarządza kanałami Rai 4, Rai Movie, Rai Premium i Rai Italia. |
|
Rai Meteo | Koordynuje wszystkich treści zawartych w informacjach dotyczących meteorologii w kanałach Rai. |
|
Rai Quirinale | Zajmuje się transmisjami telewizyjnymi z Pałacu Kwirynalskiego oraz głównymi wydarzeniami publicznymi z udziałem Prezydenta Republiki Włoskiej. |
|
Rai Radio | Zarządza programowaniem kanałów radiowych spółki publicznej. |
|
Rai Ragazzi | Zarządza Rai Gulp i Rai Yoyo oraz produkuje treści Rai dla dzieci. |
|
Rai Teche | Jest kuratorem archiwum audiowizualnego Rai. |
|
Rai Vaticano | Jest odpowiedzialny za śledzenie na żywo relacji z ważnych wydarzeń odbywających się w Rzymie lub w Watykanie, we współpracy z Vatican Media. |
Centra produkcjiEdytuj
| Miasto | Lokalizacja | Typ | Struktura |
|---|---|---|---|
| Rzym | CPTV via Teulada, 66 | Centrum produkcji telewizyjnej (CPTV) | 9 studiów telewizyjnych |
| Centro radiotelevisivo Biagio Agnes (Saxa Rubra) | 14 studiów telewizyjnych | ||
| Studi televisivi Fabrizio Frizzi (ex Dear) | 6 studiów telewizyjnych | ||
| Teatro delle Vittorie | Teatr Rai | ||
| Auditorium Rai del Foro Italico | Audytorium Rai | ||
| CPR via Asiago, 10 | Centrum produkcji radiofonicznej (CPR) | Studio CPR | |
| CP Saxa Rubra | Studio CPR | ||
| Mediolan | CPTV Corso Sempione - Corso Sempione, 27 | Centrum produkcji telewizyjnej (CPTV) | 5 studiów telewizyjnych |
| CPTV Mecenate - via Mecenate, 76 | 4 studiów telewizyjnych | ||
| CP Corso Sempione, 27 | Studio CPR | ||
| Neapol | CP viale Marconi, 9 | 6 studiów telewizyjnych | |
| Auditorium Rai di Napoli "Domenico Scarlatti" | Audytorium Rai | ||
| CP viale Marconi, 9 | Centrum produkcji radiofonicznej (CPR) | Studio CPR | |
| Turyn | CP via Verdi, 16 | Centrum produkcji telewizyjnej (CPTV) | 8 studiów telewizyjnych |
| Auditorium Rai di Torino "Arturo Toscanini" | Audytorium Rai | ||
| Centro ricerche Rai | Centrum pracy nadawczej | ||
| CP via Verdi, 31 | Centrum produkcji radiofonicznej (CPR) | Studio CPR |
Historia logoEdytuj
| Lata | Projektant | Opis | Logo |
|---|---|---|---|
| 1954–1983 | Erberto Carboni | Logo przedstawia czarny napis rai, w czcionce o charakterystycznych kwadratowych kształtach. | .svg){kind=small}
|
| 1983–1988 | Studio ARA | Logo przedstawia niebieski napis RAI, w którym wszystkie litery są połączone ze sobą, pod którym rządowo napisane jest Radio Televisione Italiana | .png)
|
| 1988–2000 | Giorgio Macchi | Logo podobne do tego z lat 1983–1988, kolor napisów Rai oraz Radio Televisione Italiana zmieniono na ciemny niebieski. Drugi z tych napisów został przeniesiony na prawą stronę. Na napisie Rai znalazła się pochylona flaga Włoch. | .svg){kind=small}
|
| 2000–2010 | AReA | Logo przedstawia napis Rai, po prawej stronie którego zlokalizowana symetryczna względem punktu figura, która przypomina motyla. Napis oraz figura są granatowe. | .svg)
|
| 2010–2016 | Frame by Frame | Jasnoniebieski kwadrat z białym napisem Rai. | .svg)
|
| od 2016 | Eloisa
Flopicco Alkanoids |
Logo podobne do tego z lat 2010–2016, kolor kwadratu zmieniono na ciemniejszy odcień niebieskiego. |
|
PrzypisyEdytuj
- ↑ http://www.repubblica.it/economia/2018/05/07/news/il_taglio_dei_costi_salva_il_bilancio_rai_il_2017_si_chiude_in_utile_per_14_milioni-195770301/
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af Małgorzata Dwornik, RAI. Historia włoskiej telewizji dla ciebie i dla wszystkich, „tygodnik Reporterzy.info”, 10 lutego 2020.
- ↑ La vera storia della radiodiffusione in Italia - CRONOLOGIA DAL 1919-2000, web.archive.org, 4 marca 2016 [dostęp 2022-04-24] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04].
- ↑ Wayback Machine, web.archive.org, 7 sierpnia 2016 [dostęp 2022-04-24] [zarchiwizowane z adresu 2016-08-07].
- ↑ „Gazzetta Ufficiale”, 164-167, 15 stycznia 1925 [dostęp 2022-04-24].
- ↑ Rome 1991 - Eurovision Song Contest, eurovision.tv [dostęp 2020-07-09] (ang.).
- ↑ Rome 1991 - Eurovision Song Contest, eurovision.tv [dostęp 2020-07-09] (ang.).