Radków
Radków (do maja 1946 r. Hradek[4], niem. Wünschelburg) – miasto w Polsce, położone w województwie dolnośląskim. w powiecie kłodzkim, w gminie Radków, u podnóża Szczelińców, na ziemi kłodzkiej. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Radków. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. wałbrzyskiego.
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
 Rynek w Radkowie | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Gmina | |||||
| Data założenia |
przed 1290 r. | ||||
| Prawa miejskie |
około 1320 r. | ||||
| Burmistrz | |||||
| Powierzchnia |
15,07[1] km² | ||||
| Wysokość |
250-370[2] m n.p.m. | ||||
| Populacja (01.01.2023) • liczba ludności • gęstość |
|||||
| Strefa numeracyjna |
+48 74 | ||||
| Kod pocztowy |
57-420 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
DKL | ||||
Położenie na mapie gminy Radków  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego  | |||||
 50°30′14″N 16°24′12″E/50,503889 16,403333
| |||||
| TERC (TERYT) |
0208124 | ||||
| SIMC |
0984539 | ||||
Urząd miejski Rynek 157-420 Radków | |||||
| Strona internetowa | |||||
Dane ogólne
edytuj- Powierzchnia: 15,07 km² (406. miejsce w kraju)
- Według danych GUS z 1 stycznia 2023 r. miasto liczyło 2282 mieszkańców[3] (808. miejsce w kraju).
Ośrodek turystyczny; kamieniołom i zakłady kamieniarskie, drobny przemysł[2]. Przez miasto przebiega droga wojewódzka nr 387, na odcinku Radków – Kudowa zwana Szosą Stu Zakrętów[2]. W latach 1903–1999 dochodziła tu linia kolejowa ze Ścinawki Średniej[2], obecnie tory rozebrane są na całym tym odcinku.
W odległości około 2 km na zachód od miasta, tuż przy granicy z Czechami, u podnóża grzbietu Guzowata, na Potoku Czerwonogórskim (czes. Červenohorský Potok) wybudowano zaporę, tworząc w ten sposób sztuczny zalew (długości niespełna 1 km i około 300 m szerokości), nad którym wybudowane są domki kempingowe i restauracja[2]. Potok Czerwonogórski zaraz po opuszczeniu przepustów zalewu wpada do przepływającego przez Radków potoku Posna, a ten jest dopływem rzeki Ścinawki[5].
Historia
edytujPierwsze ślady pobytu człowieka na tym terenie pochodzą z okresu neolitu[5].
Osada rozwinęła się z podgrodzia warownego zamku (istniejącego w XIII w.) przy starym trakcie z Kłodzka do Broumova[6]. Radków wzmiankowany był już w 1290 jako Wünschelburg, a prawa miejskie uzyskał około 1320[5]. Zamek, potwierdzony w 1337, stał się z czasem rezydencją myśliwską księcia Bolka ziębickiego. Miasto było ośrodkiem produkcji rzemieślniczej, świadczą o tym występujące tutaj w XIV wieku ławy chlebowe, mięsne i obuwnicze[5]. W Radkowie zajmowano się także młynarstwem, piwowarstwem i na większą skalę sukiennictwem[5]. Sukno z tutejszych warsztatów było eksportowane do wielu krajów, między innymi do Włoch[5]. Na przełomie XIV i XV wieku ustalił się ostatecznie kształt Radkowa, który niewiele się zmienił do dzisiaj[2]. W 1418 król czeski Wacław IV nadał miastu liczne przywileje, dzięki którym stało się ono jednym z czterech miast królewskich na Ziemi Kłodzkiej (obok Kłodzka, Lądka i Bystrzycy), w tym czasie wybudowano mury obronne wokół miasta. W 1425 podczas walk z husytami miasto zostało spalone, a zamek zniszczony. W 1469 odbudowane miasto spaliły wojska króla węgierskiego Macieja Korwina[6]. Do 1527 miasto zostało odbudowane, uzyskało nowe przywileje, rozwinął się handel i rzemiosło. W 1545 w mieście wybuchł groźny pożar, który strawił większą część Radkowa. Zabudowę odbudowano, w latach 1571–1580 wybudowano kościół św. Doroty[2]. Od 1563 organizowano wielkie coroczne jarmarki, miasto słynęło z handlu suknem. Wojny w XVII i XVIII wieku spowodowały upadek znaczenia miasta[5].
Kolejny wielki pożar w 1738 strawił całą zabudowę m.in. renesansowy ratusz. Ożywienie gospodarcze miasta nastąpiło dopiero pod koniec XIX wieku, kiedy uruchomiono warsztaty tkactwa lnianego i włókiennictwa[5]. W 1895 roku rozpoczęto eksploatację złóż piaskowca, którego wydobycie zwielokrotniono już w 1903 po wybudowaniu linii kolejowej[5]. W roku 1925 zaczęła działalność poczta, oraz niewielkie fabryczki przemysłu drzewnego, spożywczego, włókienniczego i metalowego[5].
W 1945 miasto zostało włączone do Polski, rok później przyjęło obecną nazwę[7]. Dotychczasowych mieszkańców wysiedlono do Niemiec.
W 1949 roku na ul. Waryńskiego ustawiono pomnik upamiętniający forsowanie Odry i Nysy w 1945 roku[8].
Demografia
edytujPiramida wieku mieszkańców Radkowa w 2014 roku[9].
Ludzie związani z Radkowem
edytujZabytki
edytujWedług rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa, nr rej.: A/2573/514 z 1.12.1958 na listę zabytków wpisane są obiekty[10]:
- kościół rzym.-kat. par. pw. św. Doroty, d. ewangelicki, z l. 1570-88, przebudowany w 1740 r.
- kościół rzym.-kat. pomocniczy pw. św. Andrzeja Boboli, d. ewangelicki, z l. 1905-6
- mury obronne, z XV w.
- renesansowy ratusz, Rynek, z 1543 r., przebudowany w XVI-XIX w.
- dom, ul. Grunwaldzka 1, z 1600, przebudowany w XIX w.
- dom, ul. Kościelna 3, z XVIII w., przebudowany w XIX w.
- dom, ul. Krótka 3, z poł. XVI w., przebudowany w XIX w.
- domy, Rynek 2-6, 8-12, 14-15, 17-18, 20-22, 25-26 z XVI–XVII–XVIII–XIX w., niektóre przebudowane w XIX i XX w.
- hotel, Rynek 18, z XVII w.
Galeria
edytuj-
Centrum Radkowa -
Centrum Radkowa -
Rynek -
-
Browar -
Kościół św. Doroty -
Mury obronne
-
Kościół św. A. Boboli -
-
Obelisk przed ratuszem -
Kamienica Rynek 3 -
Rynek 12 -
Rynek 14
Komunikacja
edytujW 2022 uruchomiono bezpłatną sieć autobusów gminnych[11]. Uruchomiono linie:
- 1 Radków Zalew – Radków Kamieniołom – Radków OSiR – Radków Rynek – Gajów – Tłumaczów Granica (1 kurs dziennie, z wyjątkiem niedziel)[12]
- 2 Radków Parking – Radków Kamieniołom – Radków Zielony Las (Pafawag) – Karłów – Karłów (Fort Karola) (2 kursy, codziennie)[13]
- 3 Radków Zalew – Radków Kamieniołom – Radków OSiR – Radków Rynek – Ratno Górne – Ratno Górne (świetlica) – Ratno Dolne – Ratno Dolne Wambierzyce – Wambierzyce plac NMP – Wambierzyce Skansen – Ratno Dolne Zamek – Ścinawka Średnia Piłsudskiego – Ścinawka Średnia Mickiewicza – Ścinawka Średnia PKP – Orzeszkowej – Ścinawka Średnia Sikorskiego – Ścinawka Dolna – Raszków – Suszyna Wieża – Suszyna - Ścinawka Dolna Kościół – Ścinawka Dolna (5 kursów dziennie, z wyjątkiem niedziel)[14][15].
Szlaki turystyczne
edytujPrzez Radków przechodzą dwa szlaki turystyczne:
droga Szklary-Samborowice – Jagielno – Przeworno – Gromnik – Biały Kościół – Żelowice – Ostra Góra – Niemcza – Gilów – Piława Dolna – Góra Parkowa – Bielawa – Kalenica – Nowa Ruda – Przełęcz pod Krępcem – Sarny – Tłumaczów – Gajów – Radków – Skalne Wrota – Pasterka – Przełęcz między Szczelińcami – Karłów – Lisia Przełęcz – Białe Skały – Skalne Grzyby – Batorówek – Batorów – Skała Józefa – Duszniki-Zdrój – Schronisko PTTK „Pod Muflonem” – Szczytna – Zamek Leśna – Polanica-Zdrój – Łomnicka Równia – Huta – Bystrzyca Kłodzka – Igliczna – Międzygórze – Przełęcz Puchacza[16]
Polanica-Zdrój – Bukowa – Borowina – Niżkowa – Batorówek – Skalne Grzyby – Wambierzyce – Radków – Stroczy Zakręt
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08].
- ↑ a b c d e f g Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 13: Góry Stołowe. Warszawa-Kraków: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1992, s. 199–207. ISBN 83-7005-301-7.
- ↑ a b c GUS, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 roku [online], stat.gov.pl [dostęp 2023-08-15] (pol.).
- ↑ Pierwsza powojenna mapa Polski wydana przez WIG Sztabu Generalnego w roku 1945.
- ↑ a b c d e f g h i j Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak: Ziemia Kłodzka. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2010, s. 417 do 419. ISBN 978-83-89188-95-3.
- ↑ a b Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas: Dolny Śląsk – przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1977 s. 173–174.
- ↑ Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).
- ↑ Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945”, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, s. 776.
- ↑ Radków w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-06], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 81. [dostęp 2012-08-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
- ↑ Bezpłatny transport publiczny na terenie Gminy Radków w 2022
- ↑ Linia nr 1
- ↑ Linia nr 2
- ↑ Linia nr 3
- ↑ Darmowa komunikacja w Górach Stołowych
- ↑ Informacje zawarte na stronie PTTK Strzelin; dostęp: 2015-08-03.
Bibliografia
edytuj- Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak, Iwona Chomiak, Ziemia Kłodzka, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2010, ISBN 978-83-89188-95-3, OCLC 751422625.
- Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 13: Góry Stołowe. Warszawa-Kraków: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1992, ISBN 83-7005-301-7.
Linki zewnętrzne
edytuj- Oficjalna strona miasta Radkowa
- Historyczne i współczesne obrazy miejscowości na stronie Dolny Śląsk na fotografii (Wratislaviae Amici)
- Aglomeracja Wałbrzyska. aglomeracja-walbrzyska.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-04-09)].
- Hradek, niem. Wuenschelburg, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 172.