Radziki Duże
Radziki Duże – wieś (dawniej miasto) w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie rypińskim, w gminie Wąpielsk.
| wieś | |
.jpg) Kościół św. Katarzyny | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (III 2011) |
663[2] |
| Strefa numeracyjna |
56 |
| Kod pocztowy |
87-337[3] |
| Tablice rejestracyjne |
CRY |
| SIMC |
0850394 |
Położenie na mapie gminy Wąpielsk  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu rypińskiego  | |
 53°09′53″N 19°16′32″E/53,164722 19,275556[1]
| |
Radziki Duże uzyskały lokację miejską w 1784 roku, zdegradowane przed 1825 rokiem[4]. Do 1954 roku miejscowość była siedzibą gminy Radziki Duże. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa toruńskiego. Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 663 mieszkańców[2]. Jest trzecią co do wielkości miejscowością gminy Wąpielsk.
Zabytki edytuj
Zamek edytuj
Wieś Radziki Duże słynie z legendarnych ruin zamkowych oraz ze znajdującego się w ich sąsiedztwie klasycystycznego dworu wzniesionego w połowie XIX wieku. Również z powodu spękanej od starości kopii obrazu Guido Reniego znajdującego się obecnie w kościele św. Katarzyny.
W Radzikach Dużych znajdują się ruiny zamku, który powstał pod koniec XIV wieku, lub po roku 1413. Wybudowała go rodzina Radzikowskich, którzy wcześniej nosili nazwisko Ogończykowie. Zamek w 1510 r. został przebudowany przez ostatniego z rodu Mikołaja Radzikowskiego, potem znalazł się w rękach Radziwiłłów. W czasie wojen szwedzkich uszkodzony popadł w ruinę. Obiekt reprezentował najprostszy typ rycerskiej siedziby obronnej, gdzie budynek mieszkalny obwiedziono murem obronnym z wykorzystaniem jednego boku jako oparcia. Pierwotnie dostępu do zamku broniła mokra fosa nawadniana z zanikającego obecnie stawu. Budulcem użytym przez budowniczych zamku była cegła, którą układano w układzie wendyjskim i gotyckim, a do podmurówki użyto kamienia polnego. Zamek był założony na planie kwadratu 28,8 × 28,8 m. Wjazd do zamku prowadził od strony północno-zachodniej przez przedbramie. „Wizyta” Szwedów w XVII wieku sprawiła, że zamek stracił na znaczeniu i zaczął popadać w ruinę. Ostatecznie opuszczony ok. 1770[5].
Kościół św. Katarzyny edytuj
Kościół parafialny św. Katarzyny z przełomu XIV/XV wieku, gotycki, usytuowany na niewielkim wzniesieniu, w otoczeniu kręgu starych drzew. W zakrystii i kruchcie sklepienie kolebkowe. W 1887 r. budowlę odnowiono, neogotycyzując szczyty[6]. W kruchcie kościoła znajduje się epitafium poświęcone poległym w 1920 r. Na cmentarzu znajduje się pomnik powstańców styczniowych z 1864 r.
Dwór edytuj
Dwór wzniesiony w 2. połowie XIX wieku przez Przeciszewskich, o cechach klasycystycznych, murowany z cegły, z czterokolumnowym portykiem w fasadzie.
Legendy edytuj
Przekleństwo matki edytuj
W czasach Władysława Łokietka, kiedy Polska została zaatakowana przez Krzyżaków, na zamku w Radzikach Dużych mieszkała matka z synem. Syn ten, w zamian za obietnicę otrzymania władzy nad zamkiem, wyjawił Krzyżakom tajemne przejście prowadzące do budynku. Nieprzyjaciel, po zdobyciu obiektu, spełnił przyrzeczenie. Zrozpaczona matka przeklęła syna-zdrajcę. Gdy wieść o zagarnięciu zamku w Radzikach Dużych dotarła do króla Łokietka, zebrał on armię, odbił budowlę z rąk Krzyżaków, a zdrajcę skazał na karę obcięcia członków. Ciało zdrajcy pochowano w trzech różnych miejscach, w których – jako przestrogę dla innych – usypano trzy kopce (istnieją one do dnia dzisiejszego). Stąd właśnie nazwa Trzy Kopce.
Legenda o podziemnym krużganku edytuj
W czasach, gdy na Rzeczpospolitą napadali Szwedzi i mieszkańcy miasta Golubia odmówili zapłaty nałożonej dodatkowo kontrybucji, wojska szwedzkie uwięziły ludność golubską na dziedzińcu zamkowym. Dopiero duch Anny Wazówny wskazał więźniom podziemne przejście do drugiego zamku w Radzikach Dużych. Kiedy Szwedzi zaczęli ścigać uciekających Golubian, ziemia zadrżała i ogromny głaz, wpadając do rzeki Drwęcy załamał tajemne przejście – w ten właśnie sposób została odcięta droga ścigającym. Szwedzi, dowiedziawszy się o tym dziwnym wydarzeniu pośpiesznie opuścili Golub. Zaś ów głaz do dzisiaj leży w Drwęcy.
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 114292
- ↑ a b GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1086 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 64–65.
- ↑ Kujawsko-Pomorskie. Te zamki strzegły Polski przed Krzyżakami
- ↑ Radziki Duże | Kujawsko-pomorskie.travel [online], kujawsko-pomorskie.travel [dostęp 2018-02-03].
Bibliografia edytuj
- M. Krajewski, A. Mietz, Zabytki ziemi dobrzyńskiej, Włocławek 1996.
- F. S. Dmochowski, Przekleństwo matki, wstęp i przypisy M. Krajewski, Rypin 2011.
Linki zewnętrzne edytuj
- SP Radziki Duże
- Zdjęcie lotnicze wsi (zamek, gimnazjum, kościół). zdjeciawapielsk.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].
- Radziki Duże (Wielkie) w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich
