Rafał Niedzielski
Rafał Andrzej Niedzielski vel Stanisław Zagórski pseud.: „Mocny”, „Twardy”, „Rafał” (ur. 25 maja 1923[a] w Szczebrzeszynie, zm. 4 września 1943 w Wólce Plebańskiej) – żołnierz Polskich Sił Zbrojnych, oficer Armii Krajowej, podporucznik kawalerii, cichociemny.
| |
 podporucznik
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1939–1943 |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki |
10 Brygada Kawalerii Pancernej we Francji, 10 Brygada Kawalerii Pancernej (PSZ), I Odcinek Wachlarz, Kedyw Obszar Lwowski AK, Świętokrzyskie Zgrupowania AK |
| Stanowiska |
dowódca patrolu dywersyjnego, dowódca Oddziału Dyspozycyjnego Kedywu, oficer sztabu i zastępca dowódcy zgrupowania, dowódca plutonu |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys edytuj
Był wychowankiem Korpusu Kadetów nr 1 we Lwowie[1].
We wrześniu 1939 roku nie został zmobilizowany. 28 października przekroczył granicę polsko-węgierską. W listopadzie dotarł do Francji, gdzie został skierowany do 10 Brygady Kawalerii Pancernej. W czerwcu 1940 roku przedostał się do Wielkiej Brytanii, gdzie służył w 24 pułku ułanów 10 Brygady Kawalerii Pancernej.
Zgłosił się do służby w kraju. Po przeszkoleniu w dywersji został zaprzysiężony 13 stycznia 1942 roku w Oddziale VI Sztabu Naczelnego Wodza. Zrzutu dokonano w nocy z 27 na 28 marca 1942 roku w ramach operacji „Boot” dowodzonej przez kpt. naw. Antoniego Voelnagela. Dostał przydział na I Odcinek Wachlarza do Winnicy jako dowódca patrolu dywersyjnego. Operował również na linii Lwów – Tarnopol – Płoskirów – Winnica – Żmerynka. W marcu 1943 roku został przydzielony do Kedywu Obszaru Lwowskiego AK na stanowisko dowódcy Oddziału Dyspozycyjnego Kedywu. Podczas przejazdu z Warszawy do Lwowa został aresztowany (wraz ze Stanisławem Wolffem „Babińskim”) w Zagnańsku. W czerwcu 1943 roku uciekł z aresztu i dołączył do Zgrupowania „Ponurego” jako oficer komendy i zastępca dowódcy Zgrupowania II, Waldemara Szwieca „Robota”. Od 13 lipca był dowódcą 1 plutonu tego zgrupowania. Brał udział we wszystkich akcjach Zgrupowania II, jak i innych akcjach Zgrupowania „Ponurego”, m.in.:
- 2/3 lipca 1943 roku – na pociągi pod Łączną i Jędrowem,
- 12/13 lipca – akcji odwetowej na pociąg pod posterunkiem blokowym Podłazie,
- 19/20 sierpnia – akcji na pociąg koło przystanku Wąsosz,
- 31 sierpnia / 1 września – opanowaniu Końskich.
Trzy dni później zgrupowanie zatrzymało pociąg pod Wólką Plebańską w biały dzień. O zatrzymany pociąg walczono wręcz. Zdobyto kilkanaście sztuk niemieckiej broni maszynowej i zabito 16 Niemców i Ukraińców. Po polskiej stronie było trzech rannych i jeden zabity: ppor. Rafał Niedzielski „Mocny”[2]. Żołnierz Werkschutzu, Ukrainiec, który zastrzelił Niedzielskiego, został natychmiast zabity przez strz. Henryka Dąbczyńskiego „Kruka”[1].
Odznaczenia edytuj
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari – pośmiertnie – nr 13418[3]
Życie rodzinne edytuj
Rafał Niedzielski był synem Tadeusza (1877–1953), dyrektora Państwowego Seminarium Nauczycielskiego Męskiego w Szczebrzeszynie oraz Mirosławy Wincentyny z domu Składkowskiej (1888–1945), siostry gen. Felicjana Sławoja Składkowskiego, który jednocześnie był jego ojcem chrzestnym. Niektóre źródła podają za Chlebowskim[2] błędną informację, że Niedzielski był siostrzeńcem Kazimierza Sosnkowskiego. Rafał miał 2 siostry: Ewę (1920–1943) i Marię (ur. w 1922) – obie służyły w ZWZ-AK. Ewa zginęła w Auschwitz-Birkenau.
Upamiętnienie edytuj
W lewej nawie kościoła św. Jacka przy ul. Freta w Warszawie odsłonięto w 1980 roku tablicę Pamięci żołnierzy Armii Krajowej, cichociemnych – spadochroniarzy z Anglii i Włoch, poległych za niepodległość Polski. Wśród wymienionych 110 poległych cichociemnych jest Rafał Niedzielski.
Uwagi edytuj
- ↑ Niedzielski w swojej karcie ewidencyjnej Oddziału VI (znajdującej się w archiwum Studium Polski Podziemnej) podał rok 1921 jako datę urodzenia, dodając sobie 2 lata, zapewne, by zakwalifikować się do skoku do Polski (Tucholski, 1984).
Przypisy edytuj
- ↑ a b Marek Jedynak: Pamięć o żołnierzach AK. 2013-09-02. [dostęp 2013-12-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-14)].
- ↑ a b Cezary Chlebowski. 900 dni Ponurego. „Rzeczpospolita Dodatek Specjalny”. 136, 2004-06-12. [dostęp 2012-12-14].
- ↑ Łukomski G., Polak B., Suchcitz A., Kawalerowie Virtuti Militari 1792 - 1945, Koszalin 1997, s. 471.
Bibliografia edytuj
- Cezary Chlebowski: Wachlarz, Monografia wydzielonej organizacji dywersyjnej Armii Krajowej, wrzesień 1941 – marzec 1943. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1983. ISBN 83-211-0419-3.
- Dokumenty do dziejów Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury”, wstęp, wybór i oprac. Marek Jedynak, Kielce–Kraków 2014.
- Marek Jedynak, „Robotowcy 1943. Monografia II Zgrupowania Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury”, Końskie 2007.
- Marek Jedynak, Niezależni kombatanci w PRL. Środowisko Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich Armii Krajowej „Ponury”–„Nurt” (1957–1989), Kielce–Kraków 2014.
- Marek Jedynak, Partyzancka akcja na pociąg pod Wólką Plebańską 4 września 1943 r., „Kwarta. Pismo Historyczno-Społeczne” 2016, nr 1 (18), s. 25–30.
- Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. 2. Rzeszów: Wydawnictwo „Abres”, 1996, s. 120–121. ISBN 83-902499-5-2.
- Jędrzej Tucholski: Cichociemni. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1984, s. 371. ISBN 83-211-0537-8.
- Jędrzej Tucholski: Cichociemni 1941–1945 – Sylwetki spadochroniarzy. Wojskowy Instytut Historyczny, 1984, s. 57.
Linki zewnętrzne edytuj
- Biogram na stronie elitadywersji.org
- Zygmunt Klukowski o Sławoju Składkowskim. 2009-07-20. [dostęp 2012-12-14].