Rajd Dakar (dawniej Rajd Paryż–Dakar) – doroczny rajd terenowy organizowany obecnie przez Amaury Sport Organisation na początku roku, dostępny również dla amatorów (którzy stanowią około 80% uczestników).

Kraje, przez które prowadził rajd Paryż–Dakar (oba miasta zaznaczono czarnymi kwadratami, a na pomarańczowo kraje przebyte w 1992 roku, na trasie rajdu do Kapsztadu w RPA)

Jest to rajd terenowy, rozgrywany w o wiele trudniejszych warunkach niż rajdy płaskie – zawodnicy podróżują przez pustynię, a długość odcinków specjalnych sięga kilkuset kilometrów dziennie. Z tego powodu używa się pojazdów terenowych, znacznie wytrzymalszych od tych używanych w rajdach płaskich.

Od początku rajdu zawodnicy ścigają się w dwóch klasach – samochody i motocykle, natomiast w klasie ciężarówki od 1980 r. (bez roku 1989). W 2009 r. zadebiutowała nowa klasa – quady[1][2].

Historia i trasa edytuj

Historia rajdu sięga roku 1977, kiedy Francuz Thierry Sabine zgubił się na pustyni w Libii podczas rajdu Abidżan-Nicea[3]. Urzeczony pustynią uznał, że miejsce to jest idealne do rozgrywania rajdów. Pierwotnie trasa rajdu wiodła z Paryża we Francji do Dakaru w Senegalu z przeprawą promową przez Morze Śródziemne, jednak ze względu na różne czynniki, w tym zawirowania polityczne, rajd zmieniał lokalizację zarówno startu, jak i mety[2]. Ostatni raz rajd Paryż – Dakar odbył się w 2001 r. Kolejnymi edycjami były rajdy:

Rok Trasa Dystans Odcinki specjalne Liczba startujących Dotarło do mety Uwagi
1979   Paryż  Dakar 10 000 km 3 168 km 182 pojazdy 74 pojazdy Trasa wiodła przez Algierię, Niger, Mali i Burkina Faso.
1980   Paryż –   Algier  Dakar 10 000 km 4 059 km 216 pojazdów 81 pojazdów Rajd trwał od 1 do 23 stycznia 1980.
1981   Paryż –   Algier –   Dakar 6 263 km 3 357 km 291 pojazdów 91 pojazdów Rajd otrzymał certyfikat FIA.
1982   Paryż –   Algier –   Dakar 10 000 km 5 963 km 385 pojazdów 127 pojazdów
1983   Paryż –   Algier –   Dakar 12 000 km 5 210 km 385 pojazdów 123 pojazdy
1984   Paryż –   Algier –   Dakar 12 000 km 5 882 km 427 pojazdów 148 pojazdów
1985   Paryż –   Algier –   Dakar 14 000 km 7 470 km 552 pojazdy 146 pojazdów
1986   Paryż –   Algier –   Dakar 15 000 km 7 731 km 486 pojazdów 100 pojazdów W katastrofie helikoptera zginął Thierry Sabine – główny pomysłodawca i organizator rajdu.
1987   Paryż –   Algier –   Dakar 13 000 km 8 315 km 539 pojazdów 124 pojazdy Po raz pierwszy w rajdzie wzięli udział polscy zawodnicy (dwie ciężarówki Jelcz).
1988   Paryż –   Algier –   Dakar 12 874 km 6 605 km 603 pojazdy 151 pojazdów Ponad 600 uczestników (rekord). Na jednym z pierwszych etapów odpadła ich rekordowa liczba – ok. 100.
1989   Paryż –   Tunis  Dakar 10 831 km 6 605 km 473 pojazdy 209 pojazdów Trasa rajdu zmieniona: ominięto Algierię, z Francji transport do Tunisu.
1990   Paryż –   Trypolis  Dakar 11 420 km 8 564 km 465 pojazdów 133 pojazdy Trasa rajdu zmieniona: ominięto Algierię, z Francji transport do Trypolis.
Udział polskiego kierowcy Andrzeja Kopera.
1991   Paryż –   Trypolis –   Dakar 9 186 km 6 747 km 406 pojazdów 174 pojazdy
1992   Paryż –   Kapsztad 12 427 km 6 263 km 332 pojazdy 169 pojazdów Duże zmiany w trasie rajdu – za sprawą Gilberta Sabina (ojca Thierriego) prowadziła ona przez Afrykę i skończyła się w RPA (zmiana nazwy „Paryż – Le Cap”).
Po raz pierwszy pojawia się technologia GPS.
1993   Paryż –   Dakar 8 877 km 4 476 km 153 pojazdy 67 pojazdów Kryzys rajdu.
Gilbert Sabine sprzedał prawa do organizacji Amaury Sport Organisation Group (ASO).
1994   Paryż –   Dakar –   Paryż 13 379 km 4 446 km 259 pojazdów 114 pojazdów Nowym dyrektorem rajdu został Claude Fenouil, który wytyczył nową trasę rajdu Paryż-Dakar-Paryż. Jeden z odcinków prowadził przez piaszczystą pustynię w Mauretanii, nieprzebytą dotąd przez pojazd mechaniczny. Trasę tę pokonały jedynie dwa Mitsubishi Pajero, co zajęło im 30 godzin. Nie przyniosło im to jednak sukcesu, gdyż odcinek został unieważniony, a wyczerpane załogi Mitsubishi musiały wycofać się z rajdu[4]. Nowy dyrektor Dakaru stracił posadę.
1995   Grenada  Dakar 10 109 km 5 725 km 205 pojazdów 103 pojazdy Nowym dyrektorem imprezy został trzykrotny zwycięzca rajdu Hubert Auriol
1996   Grenada  Dakar 7 579 km 6 179 km 295 pojazdów 121 pojazdów
1997   Dakar –   Agadez  Dakar 8 049 km 6 509 km 280 pojazdów 141 pojazdów Do historii przeszła Jutta Kleinschmidt, wygrywając jako pierwsza kobieta odcinek specjalny i plasując się na wysokim piątym miejscu w końcowej klasyfikacji
1998   Paryż –   Grenada  Dakar 10 593 km 5 219 km 349 pojazdów 104 pojazdy
1999   Grenada  Dakar 9 393 km 5 638 km 297 pojazdów 110 pojazdów
2000   Dakar –   Kair 7 863 km 5 012 km 401 pojazdów 225 pojazdów Po sześciu etapach rajd został wstrzymany na terenie Nigru z powodu zagrożenia terrorystycznego; organizatorzy przerwali rywalizację na pięć dni, za ok. 1,5 mln dolarów zorganizowali most powietrzny do Libii; trzy samoloty transportowe An-124 Rusłan przerzuciły cały sprzęt i bagaż odbywając 18 dziesięciogodzinnych lotów
2001   Paryż –   Dakar 10 219 km 6 180 km 358 pojazdów 141 pojazdów Rajd wygrywa pierwsza kobieta Jutta Kleinschmidt
2002   Arras  Madryt  Dakar 9 436 km 6 486 km 425 pojazdów 132 pojazdy
2003   Marsylia  Szarm el-Szejk 8 552 km 5 216 km 490 pojazdów 186 pojazdów Na granicy libijsko-egipskiej pod ciężarówką serwisową zespołu motocyklowego KTM wybuchła mina, ale nikt z załogi nie ucierpiał; kolejne pojazdy zostały zatrzymane, a saperzy przez noc sprawdzili trasę przejazdu na tym odcinku
2004   Clermont-Ferrand  Dakar 9 507 km 4 636 km 595 pojazdów 163 pojazdy
2005   Barcelona  Dakar 9 039 km 5 433 km 688 pojazdów 215 pojazdów
2006   Lizbona  Dakar 9 043 km 4 813 km 474 pojazdy 195 pojazdów
2007   Lizbona –   Dakar 7 915 km 4 309 km 525 pojazdów 301 pojazdów
2008   Lizbona –   Dakar 9 273 km 5 736 km 570 pojazdów
odwołany z powodu zagrożenia terrorystycznego
2009   Buenos Aires  Valparaíso  Buenos Aires 9 578 km 5 591 km 530 pojazdów 268 pojazdów Rajd po raz pierwszy organizowany w Ameryce Południowej
2010   Buenos Aires –   Antofagasta  Buenos Aires 9 030 km (8 937 km) 4 810 km (4 717 km) 373 pojazdy 187 pojazdów
2011   Buenos Aires –   Arica  Buenos Aires 9 605 km (9 470 km) 5 007 km (5 020 km) 413 pojazdów 203 pojazdy
2012   Mar del Plata  Copiapó  Lima 8 373 km 4 191 km (4 406 km) 471 pojazdów 246 pojazdów Szósty etap został odwołany z uwagi na śnieżycę w Andach.
2013   Lima –   San Miguel de Tucumán  Santiago 8 529 km (8 424 km) 4 155 km (4 147 km) 459 pojazdów 302 pojazdy
2014   Rosario  Salta  Valparaíso 9 374 km (8 733 km) 5 522 km (5 228 km) 431 pojazdów 204 pojazdy
2015   Buenos Aires –   Iquique  Buenos Aires 9 295 km 4 752 km 406 pojazdów 207 pojazdów
2016   Buenos Aires –   Salta  Rosario 347 pojazdów 215 pojazdów
2017   Asunción  La Paz  Buenos Aires
2018   Lima –   La Paz  Cordoba 8 792 km 4 339 km 335 pojazdów 184 pojazdy
2019   Lima –   Lima 334 pojazdy 180 pojazdów
2020   Dżudda  Al Qiddiya 7855 km 5096 km 332 pojazdy Rajd pierwszy raz w Azji
2021   Dżudda  Ha’il 310 pojazdów 206 pojazdów
2022   Ha’il  Dżudda 409 pojazdów 320 pojazdów
2023   Janbu  Ad-Dammam 370 pojazdów
2024   Al-Ula  Janbu 7670 km 4632 km 340 pojazdów 239 pojazdów Pierwszy raz przeprowadzono odcinek w formacie 48h Chrono

Pojazdy edytuj

 
Beduin – nagroda główna za zwycięstwo w rajdzie

Pięć podstawowych klasy, w jakich rywalizują zawodnicy, to:

Od 2021 rywalizacja toczy się także w klasyfikacji Dakar Classic, w której mogą startować samochody i ciężarówki zbudowane przed rokiem 2000.

Wielu producentów traktuje rajd jako poligon doświadczalny dla swoich konstrukcji, starając się dowieść ich wytrzymałości, jednak większość pojazdów jest znacznie zmodyfikowana w porównaniu z egzemplarzami seryjnymi.

W przeszłości dominowały w rajdzie samochody głównie europejskich producentów, takie jak Land Rover, Range Rover, Mercedes-Benz (Klasa G) i Pinzgauer. Pozostali producenci wystawiali poważnie zmodyfikowane konstrukcje (Citroën, Porsche, a nawet Rolls-Royce). W roku 2002 dominowały takie auta jak Mitsubishi (Pajero/Montero), Nissan i Hyundai. Francuz Jean-Louis Schlesser zaprojektował i zbudował serię buggy, na których kilkakrotnie wygrywał rajd.

Wśród ciężarówek występują Kamaz, Tatra, MAZ, Iveco, Hino, MAN, DAF oraz Mercedes-Benz (Unimog).

Najpopularniejszą (i zajmującą czołowe pozycje) marką wśród motocykli jest KTM. BMW produkowało dawniej motocykl enduro nazwany „Dakar”, ale ze względu na dominację KTM wycofało się z zawodów. W rajdzie biorą udział również motocykle Yamaha.

Lista zwycięzców edytuj

Rok Samochody Motocykle Ciężarówki Quady SSV (T4) Challanger (T3)
Załoga Marka Kierowca Marka Załoga Marka Kierowca Marka Załoga Marka Załoga Marka
2024   Carlos Sainz

  Lucas Cruz

Audi RS Q e-tron E2   Ricky Brabec Honda CRF 450 Rally   Martin Macik

  Frantisek Tomasek David Svanda

Iveco PowerStar   Manuel Andujar Yamaha Raptor 700R   Xavier de Soultrait

  Martin Bonnet

Polaris RZR PRO R   Cristina Gutierrez

  Pablo Moreno

Taurus T3 Max
2023   Nasser Al-Attiyah

  Mathieu Baumel

Toyota GR DKR Hilux   Kevin Benavides KTM 450 Rally   Janus van Kasteren

  Dariusz Rodewald

  Marcel Snijders

Iveco PowerStar   Alexandre Giroud Yamaha Raptor 700   Eryk Goczał

  Oriol Mena

Can-Am Maverick XRS
2022   Nasser Al-Attiyah

  Mathieu Baumel

Toyota GR DKR Hilux   Sam Sunderland Gas Gas 450 Rally   Dmitry Sotnikov

  Ruslan Akhamadeev   Ilgiz Akhmetzianov

Kamaz 435091   Alexandre Giroud Yamaha YFZ 700   Austin Jones

  Gustavo Gugelmin

Can-Am Maverick XRS
2021   Stephane Peterhansel

  Edouard Boulanger

John Copper Works Buggy   Kevin Benavides Honda CRF 450 Rally   Dmitry Sotnikov

  Ruslan Akhamadeev   Ilgiz Akhmetzianov

Kamaz 43509   Manuel Andujar Yamaha Raptor 700R   Francisco López Contardo

  Juan Pablo Latrach Vinagre

Can-Am XRS
2020   Carlos Sainz

  Lucas Cruz

John Copper Works Buggy   Ricky Brabec Honda CRF 450 Rally   Andriej Karginow

  Andriej Mokiejew

  Igor Leonow

Kamaz 43509   Ignacio Casale Yamaha Raptor 700   Casey Currie

  Sean Berriman

Can-Am Maverick
2019   Nasser Al-Attiyah

  Matthieu Baumel

Toyota Hilux Dakar   Toby Price KTM 450 Rally   Eduard Nikołajew

  Jewgienij Jakowlew   Władimir Rybakow

Kamaz 43509   Nicolas Cavigliasso Yamaha   Francisco López Contardo

  Alvaro Juan Leon Quintanilla

Cam-Am
2018   Carlos Sainz

  Lucas Cruz

Peugeot 3008 DKR Maxi   Matthias Walkner KTM 450 Rally Replica   Eduard Nikołajew

  Jewgienij Jakowlew   Władimir Rybakow

Kamaz 4326   Ignacio Casale Yamaha Raptor 700   Reinaldo Varela

  Gustavo Gugelmin

Can-Am Maverick X3 Turbo
2017

  Stephane Peterhansel

  Jean Paul Cottret

Peugeot 3008 DKR   Sam Sunderland KTM 450 Rallye   Eduard Nikołajew

  Jewgienij Jakowlew   Władimir Rybakow

Kamaz 4326   Siergiej Karjakin Yamaha Raptor 700   Leandro Torres
  Lourival Roldan
Polaris RZR 1000 XP
2016

  Stephane Peterhansel

  Jean Paul Cottret

Peugeot 2008 DKR   Toby Price KTM 450 Rallye   Gerard de Rooy

  Moises Torrallardona

  Dariusz Rodewald

Iveco PowerStar   Marcos Patronelli Yamaha
2015

  Nasir al-Atijja

  Matthieu Baumel

Mini All4 Racing   Marc Coma KTM 450 Rallye   Ajrat Mardejew

  Ajdar Beljajew

  Dimitrij Swistunow

KAMAZ 4326   Rafał Sonik Yamaha 700 Raptor
2014   Nani Roma  Michel Perin Mini All4 Racing   Marc Coma KTM 450 Rallye   Andriej Karginow

  Andriej Mokiejew

  Igor Dewjatkin

KAMAZ 4326   Ignacio Casale Yamaha 700 Raptor
2013   Stephane Peterhansel
  Jean Paul Cottret
Mini All4 Racing   Cyril Despres KTM 450 Rallye   Eduard Nikołajew
  Siergiej Sawostin
  Władimir Rybakow
KAMAZ 4326   Marcos Patronelli Yamaha 700 Raptor
2012   Stephane Peterhansel
  Jean Paul Cottret
Mini All4 Racing   Cyril Despres KTM 450 Rally Replica   Gerard de Rooy
  Tom Colsoul
  Dariusz Rodewald
IVECO Powerstar   Alejandro Patronelli Yamaha 700 Raptor
2011   Nasir al-Atijja
  Timo Gottschalk
Volkswagen Race Touareg 3   Marc Coma KTM 450 Rally Factory Replica   Władimir Czagin
  Siergiej Sawostin
  Ildar Szajsułtanow
KAMAZ 4326-9   Alejandro Patronelli Yamaha 700 Raptor
2010   Carlos Sainz
  Lucas Cruz
Volkswagen Touareg   Cyril Despres KTM 690 Rally Replica   Władimir Czagin
  Siergiej Sawostin
  Eduard Nikołajew
KAMAZ 4326-9   Marcos Patronelli Yamaha 700 Raptor
2009   Giniel de Villiers
  Dirk von Zitzewitz
Volkswagen Touareg   Marc Coma KTM 690 RALLYE   Firdaus Kabirow
  Ajdar Bielajew
  Andriej Mokiejew
KAMAZ 4326-9   Josef Machacek Yamaha 700 Raptor
2008
ODWOŁANY
2007   Stephane Peterhansel
  Jean-Paul Cottret
Mitsubishi Pajero   Cyril Despres KTM 690 Rally   Hans Stacey MAN TGA
brak udziału
2006   Luc Alphand
  Gilles Picard
Mitsubishi Pajero   Marc Coma KTM LC4 660R   Władimir Czagin Kamaz
brak udziału
2005   Stephane Peterhansel
  Jean-Paul Cottret
Mitsubishi Pajero   Cyril Despres KTM LC4 660R   Firdaus Kabirow Kamaz
brak udziału
2004   Stephane Peterhansel
  Jean-Paul Cottret
Mitsubishi Pajero   Nani Roma KTM LC4 660R   Władimir Czagin Kamaz
brak udziału
2003   Hiro Masuoka
  Andreas Schulz
Mitsubishi Pajero   Richard Sainct KTM LC4 660R   Władimir Czagin Kamaz
brak udziału
2002   Hiro Masuoka
  Pascal Maimon
Mitsubishi Pajero   Fabrizio Meoni KTM LC8 950R   Władimir Czagin Kamaz
brak udziału
2001   Jutta Kleinschmidt
  Andreas Schulz
Mitsubishi Pajero   Fabrizio Meoni KTM LC4 660R   Karel Loprais Tatra
brak udziału
2000   Jean-Louis Schlesser
  Henri Magne
Schlesser-Renault Buggy   Richard Sainct BMW F650RR   Władimir Czagin Kamaz
brak udziału
1999   Jean-Louis Schlesser
  Philippe Monnet
Schlesser-Renault Buggy   Richard Sainct BMW F650RR   Karel Loprais Tatra
brak udziału
1998   Jean-Pierre Fontenay
  Gilles Picard
Mitsubishi Pajero   Stephane Peterhansel Yamaha YZE850T   Karel Loprais Tatra
brak udziału
1997   Kenjiro Shinozuka
  Henri Magne
Mitsubishi Pajero   Stephane Peterhansel Yamaha YZE850T   Peter Reif Hino
brak udziału
1996   Pierre Lartigue
  Michel Perin
Citroën ZX   Edi Orioli Yamaha YZE850T   Viktor Moskovskikh Kamaz
brak udziału
1995   Pierre Lartigue
  Michel Perin
Citroën ZX   Stephane Peterhansel Yamaha YZE850T   Karel Loprais Tatra
brak udziału
1994   Pierre Lartigue
  Michel Perin
Citroën ZX   Edi Orioli Cagiva Elefant 900   Karel Loprais Tatra
brak udziału
1993   Bruno Saby
  Dominique Seriyes
Mitsubishi Pajero   Stephane Peterhansel Yamaha YZE750T   Francesco Perlini Perlini
brak udziału
1992   Hubert Auriol
  Philippe Monnet
Mitsubishi Pajero   Stephane Peterhansel Yamaha YZE750T   Francesco Perlini Perlini
brak udziału
1991   Ari Vatanen
  Bruno Berglund
Citroën ZX   Stephane Peterhansel Yamaha YZE750T   Jacques Houssat Perlini
brak udziału
1990   Ari Vatanen
  Bruno Berglund
Peugeot 405 T16   Edi Orioli Cagiva Elefant 900   Villa Perlini
brak udziału
1989   Ari Vatanen
  Bruno Berglund
Peugeot 205 T16   Gilles Lalay Honda NXR800V
brak udziału
brak udziału
1988   Juha Kankkunen
  Juha Piironen
Peugeot 205 T16   Edi Orioli Honda NXR800V   Karel Loprais Tatra
brak udziału
1987   Ari Vatanen
  Bernard Giroux
Peugeot 205 T16   Cyril Neveu Honda NXR750V   Jan de Rooy DAF
brak udziału
1986   René Metge
  Dominique Lemoyne
Porsche 959   Cyril Neveu Honda NXR750V   Giacomo Vismara Mercedes-Benz
brak udziału
1985   Patrick Zaniroli
  Jean Da Silva
Mitsubishi Pajero   Gaston Rahier BMW GS980R   Pierre Lalleu Mercedes-Benz
brak udziału
1984   René Metge
  Dominique Lemoyne
Porsche 911   Gaston Rahier BMW GS980R   Pierre Lalleu Mercedes-Benz
brak udziału
1983   Jacky Ickx
  Claude Brasseur
Mercedes 280 G   Hubert Auriol BMW GS980R   Georges Groine Mercedes-Benz
brak udziału
1982   Claude Marreau
  Bernard Marreau
Renault 20   Cyril Neveu Honda XR550   Georges Groine Mercedes-Benz
brak udziału
1981   René Metge
  Bernard Giroux
Range Rover   Hubert Auriol BMW GS800R   Adrien Villette ALM/ACMAT
brak udziału
1980   Freddy Kottulinsky
  Gerd Löffelmann
Volkswagen Iltis   Cyril Neveu Yamaha XT 500   Zohra Ataouat Sonacome
brak udziału
1979   Alain Génestier
  Joseph Terbiaut
Range Rover   Cyril Neveu Yamaha XT 500
brak udziału
brak udziału

Wypadki edytuj

Według obliczeń agencji AFP, w organizowanym od 1979 roku rajdzie zginęły do tej pory 54 osoby, w tym 19 uczestników.

W 1979 roku francuski motocyklista Patrick Dodin zginął w okolicach Agadeszu.

W 1982 roku Mark Thatcher, syn brytyjskiej premier Margaret Thatcher, zaginął na pustyni razem ze swoim pilotem i mechanikiem. Cała trójka została odnaleziona po sześciu dniach cała i zdrowa.

W 1982 roku Holender Bert Oosterhuis, jadący Yamahą, zmarł w wyniku obrażeń doznanych podczas upadku.

W 1983 roku motocyklista Francuz Jean-Noel Pineau, zginął na bardzo szybkim, utwardzonym odcinku trasy w pobliżu Wagadugu.

W 1986 roku na terenie Francji, w pobliżu Sete zginął, potrącony przez samochód na trasie dojazdowej, japoński motocyklista Yasuo Kaneko.

W 1986 roku organizator rajdu Thierry Sabine zginął w wypadku helikoptera.

W 1988 roku Holender Kees Van Loevezijn, nawigator załogi ciężarówki DAF zginął, gdy wypadł z kabiny.

W 1988 roku Francuz Patrick Canado, pilot załogi samochodu terenowego, poniósł śmierć w kolizji z innym autem biorącym udział w rajdzie.

W 1991 roku Francuz Charles Cabannes, kierowca ciężarówki serwisowej, został śmiertelnie postrzelony na terenie Mali.

W 1992 roku koło Sabhy w Libii Francuzi Jean-Marie Sounillac i Laurent Le Bourgeois zginęli w kraksie samochodu serwisowego.

W 1992 roku francuski motocyklista Gilles Lalay odniósł śmiertelne obrażenia w kolizji z autem ekipy medycznej rajdu, na trasie dojazdowej.

W 1994 roku motocyklista belgijski Michel Sansen zginął w wypadku na trasie dojazdowej.

W 1996 roku na trasie z Foum El Hassan do Smara Francuz Laurent Gueguen zginął w wyniku eksplozji swej ciężarówki.

W 1997 roku motocyklista-amator Francuz Jean-Pierre Leduc zginął na trasie na terenie Mali.

W 2002 roku Francuz Daniel Vergnes, główny mechanik zespołu Toyoty, poniósł śmierć w wypadku drogowym na trasie dojazdowej w Mauretanii.

W 2003 roku pilot załogi Toyoty, 48-letni Francuz Bruno Cauvy zginął w kraksie na trasie dziesiątego etapu rajdu.

W 2005 roku hiszpański motocyklista Jose Manuel Perez zmarł po czterech dniach od upadku na trasie siódmego etapu.

W 2005 roku dwukrotny zwycięzca rajdu, Włoski motocyklista Fabrizio Meoni zmarł w wieku 47 lat w wyniku zatrzymania akcji serca, podczas 11 etapu.

W 2006 roku na trasie zginął motocyklista Andy Caldecott z Australii. Zajmował wysokie miejsce w klasyfikacji generalnej. Zginął w wyniku upadku na 250 kilometrze dziewiątego etapu, prowadzącego z Nawakszut do Kiffy w Mauretanii.

W 2007 roku w wypadku na trasie 4 etapu zginął 29-letni motocyklista z RPA Emer Symons. Zawodnik debiutował w tej imprezie.

W 2007 roku podczas 14. etapu zmarł tuż przed metą na atak serca francuski motocyklista Eric Aubijoux.

W 2009 roku francuski motocyklista Pascal Terry zaginął podczas 2 etapu i nie można było z nim uzyskać kontaktu. Ciało sportowca odnaleziono na trasie jednego z etapów z Santa Rosa do Puerto Madryn w Argentynie w nocy z 6 na 7 stycznia w odległości 15 metrów od swojego motocykla. Przyczyną śmierci motocyklisty był obrzęk płuc, który doprowadził do zatrzymania pracy serca.

W 2009 roku ciężarówka wioząca ogumienie dla uczestników rajdu zderzyła się czołowo z innym pojazdem, którego dwóch pasażerów zginęło na miejscu. Do wypadku doszło pod miejscowością Peyerreyes, około 400 km na północ od stolicy Chile – Santiago, na trasie dziewiątego etapu.

W 2010 roku zmarła 28-letnia kobieta, która doznała obrażeń po tym, jak samochód niemieckiego kierowcy Mirco Schultisa wpadł w pobliżu Cordoby w tłum kibiców na trasie pierwszego etapu 32. Rajdu Dakar.

W 2012 roku argentyński motocyklista Jorge Martinez Boero w wyniku utracenia kontroli nad pojazdem przewrócił się. Pomimo błyskawicznej reanimacji nie udało się go uratować. Później odkryto, że kierowca tuż po katastrofie miał atak serca. Następnego dnia inny motocyklista – Bruno da Costa wjechał w byka. Zwierzę zginęło na miejscu, motocyklista trafił do szpitala.

W 2015 roku podczas trzeciego etapu rajdu śmierć, w wyniku przegrzania organizmu, poniósł polski motocyklista Michał Hernik. Stało się to na 206 km trasy z San Juan do Chilecito, 14 km przed metą, został znaleziony 300 metrów od trasy rajdu.

W 2020 roku Paulo Gonçalves na 276. kilometrze siódmego etapu w wyniku wypadku i poniesionych obrażeń poniósł śmierć[5].

Na 11 odcinku specjalnym wypadek miał Holenderski motocyklista, Edwin Straver. Zawodnik przewrócił się przy prędkości około 50 km/h i doznał złamania kręgu szyjnego. Dzięki reanimacji po 10 minutach udało się przywrócić funkcje życiowe. Straver w stanie krytycznym trafił od szpitala w Rijadzie, a następnie został przetransportowany do Holandii. Ze względu na rozległe uszkodzenia mózgu, 24 stycznia rodzina zadecydowała o odłączeniu go od aparatury podtrzymującej życie[6].

Polacy w rajdzie edytuj

Uczestnicy ostatniego rajdu
Piloci
Najlepsze miejsce w danej klasie
Kierowca Rok Pojazd Kategoria Miejsce na mecie
Adam Małysz 2015 SMG Buggy samochody nie ukończył (2 etap)
2014 Toyota Hilux samochody 13
2013 Toyota Hilux samochody 15
2012 Mitsubishi Pajero samochody 37
Aleksander Sachanbiński 2010 TOYOTA KDJ120 samochody dyskwalifikacja (3 etap)
2009 Land Rover TOM CAT samochody nie ukończył (1 etap)
Albert Gryszczuk 2012 Mitsubishi Pajero samochody nie ukończył (11 etap)
2007 Land Rover samochody 95
Andrzej Dziurka 2001 Toyota samochody 35
Arkadiusz Rabiega 2010 TOYOTA KDJ120 samochody dyskwalifikacja (3 etap)
2009 Land Rover TOM CAT samochody nie ukończył (1 etap)
Bartłomiej Boba 2014 Mitsubishi Pajero samochody nie ukończył
Dariusz Rodewald 2023 IVECO Powerstar ciężarówki 1
2016 IVECO Powerstar ciężarówki 1
2012 IVECO Powerstar ciężarówki 1
2011 IVECO Trakker EVO II ciężarówki nie ukończył (1 etap)
2010 IVECO Trakker EVO II ciężarówki nie ukończył (12 etap)
Dariusz Piątek 2000 KTM LC4-E 660 motocykle
Jakub Piątek 2015 KTM EXC450F motocykle nie ukończył (8 etap)
Dariusz Żyła 2013 samochody 73
Grzegorz Baran 2012 MAN TGA480 ciężarówki 36
2011 MAN TGS 18.480 ciężarówki 25
2010 MAN TGS 18.480 ciężarówki 20
2009 MAN TGS 18.480 ciężarówki nie ukończył (9 etap)
2004 Mercedes ciężarówki 28
Grzegorz Czarnecki 2014 Mitsubishi Pajero samochody nie ukończył
Grzegorz Simon 2009 MAN TGS 18.480 ciężarówki nie ukończył (9 etap)
Izabela Szwagrzyk 2009 MAN TGS 18.480 ciężarówki nie ukończył (9 etap)
Jacek Czachor 2014 Toyota Hilux samochody 7
2013 KTM 450 Rally Replica motocykle 22
2012 KTM 450 Replica motocykle 13
2011 KTM 450 Rally Replica motocykle 11
2010 KTM LC4 690 Rally motocykle 16
2009 KTM LC4 660 Rally motocykle 20
2007 KTM LC4 660 Rally motocykle 10
2006 KTM LC4 660 Rally motocykle 14
2005 KTM LC4 660 Rally motocykle 12
2004 KTM LC4 660 Rally motocykle 10
2003 KTM LC4 660 Rally motocykle 13
2002 KTM 660 Rally Replica motocykle 20
2001 HONDA XRR 650 motocykle 24
2000 YAMAHA WR 400F motocykle 46
Jacek Lisicki 2012 BMW X5 CC samochody 52
Jakub Przygoński 2015 KTM motocykle 18
2014 KTM motocykle 6
2013 KTM 450 Replica motocykle 11
2012 KTM 450 Replica motocykle nie ukończył (3 etap)
2010 KTM LC4 690 Rally motocykle 8
2009 KTM LC4 660 Rally motocykle 11
Jarosław Kazberuk 2014 Tatra ciężarówki nie ukończył
2012 Mercedes Unimog U400 ciężarówki 30
2010 MITSUBISHI Pajero samochody 35
2007 Land Rover samochody 95
2003 Mercedes ciężarówki 16
2002 Toyota samochody 44
Józef Cabała 2012 LIAZ 111.154 ciężarówki nie ukończył (5 etap)
Krzysztof Hołowczyc 2015 Mini All4 Racing samochody 3
2014 Mini All 4 Racing samochody 6
2013 Mini All 4 Racing samochody nie ukończył
2012 Mini All 4 Racing samochody 9
2011 BMW X3 CC samochody 5
2010 Nissan Navara T1 Super Production samochody nie ukończył (9 etap)
2009 Nissan Navara T1 Super Production samochody 5
2007 Nissan Navara samochody nie ukończył (13 etap)
2006 Nissan Pickup samochody nie ukończył (4 etap)
2005 Mitsubishi Pajero samochody 60
Krzysztof Jarmuż 2010 HONDA CRF 450 motocykle 27
2009 HONDA CRF 450 motocykle 22
Łukasz Kędzierski 2004 KTM motocykle 38
Łukasz Komornicki 2004 Mitsubishi samochody 14
2003 Mitsubishi Pajero samochody nie ukończył
2002 Toyota Land Cruiser samochody nie ukończył
Łukasz Łaskawiec 2013 Yamaha Raptor 700 quady 13
2012 Yamaha Raptor 700 quady wykluczony
2011 Yamaha Raptor 700 quady 3
Maciej Berdysz 2015 motocykle nie ukończył
Maciej Dominiak 2003 Jeep Grand Cherokee samochody nie ukończył (po 7 etapie)
Maciej Majchrzak 2003 Jeep Grand Cherokee samochody nie ukończył (po 7 etapie)
Maciej Marton 2014 Tatra ciężarówki nie ukończył
Maciej Stańco 2001 Toyota Land Cruiser samochody 35
Marek Dąbrowski 2015 Toyota Hilux samochody 23
2014 Toyota Hilux samochody 7
2013 KTM 450 Rally Replica motocykle 80
2012 KTM 450 Rally Replica motocykle 29
2011 KTM 690 Rally Replica motocykle 16
2010 KTM LC4 690 Rally motocykle 33
2009 KTM LC4 660 Rally motocykle nie ukończył (5 etap)
2007 KTM LC4 660 Rally motocykle 24
2006 KTM LC4 660 Rally motocykle nie ukończył (5 etap)
2005 KTM LC4 660 Rally motocykle 11
2003 KTM LC4 660 Rally motocykle 9
2002 KTM 660 Rally Replica motocykle 21
2001 Honda XR 650 motocykle nie ukończył (10 etap)
2000 YAMAHA WR 400F motocykle 52
Martin Kaczmarski 2014 Mini All 4 Racing samochody 9
Martyna Wojciechowska 2002 Toyota samochody 44
Michał Hernik 2015 motocykle nie ukończył
Michał Krawczyk 2012 Mitsubishi Pajero samochody nie ukończył (12 etap)
Paweł Grot 2014 MAN TG 4x4 ciężarówki
Paweł Stasiaczek 2015 motocykle nie ukończył
Paweł Zborowski 2010 MAN TGS 18.480 ciężarówki 20
Piotr Beaupre 2012 BMW X5 CC samochody 52
Piotr Więckowski 2000 KTM LC4-E 660 motocykle
Rafał Marton 2015 SMG Buggy samochody nie ukończył
2014 Toyota Hilux samochody 13
2013 Toyota Hilux samochody 15
2012 Mitsubishi Pajero samochody 37
2011 MAN TGS 18.480 ciężarówki 25
2010 MAN TGS 18.480 ciężarówki 20
2007 Mercedes Unimog ciężarówki nie ukończył
2004 Mitsubishi samochody 14
2003 Mitsubishi Pajero samochody nie ukończył
2002 Toyota Land Cruiser samochody nie ukończył
Rafał Sonik 2015 Yamaha Raptor 700 quady 1
2014 Yamaha Raptor 700 quady 2
2013 Yamaha Raptor 700 quady 3
2012 Yamaha Raptor 700 quady 4
2011 Yamaha Raptor 1100 quady nie ukończył (1 etap)
2010 Yamaha Raptor 900 quady 5
2009 Yamaha Raptor 700 quady 3
Robert Jachacy 2013 MAN TG 4x4 ciężarówki 40
Robert Szustkowski 2012 Mercedes Unimog U400 ciężarówki 30
2010 MITSUBISHI Pajero samochody 35
Robert Jan Szustkowski 2012 Mercedes Unimog U400 ciężarówki 30
Szymon Ruta 2013 Toyota Hilux samochody nie ukończył
Wojciech Białowąs 2012 MAN TGA480 ciężarówki 36
Wojciech Rencz 2001 KTM motocykle nie ukończył (5 etap)

Pozostali Polacy:

Polacy zwycięzcy edytuj

Pierwszym Polakiem zwycięzcą został w 2012 roku Dariusz Rodewald, który jest wielokrotnym zwycięzcą. Zawodnik kategorii ciężarówek, pilot zespołu holenderskiego Petronas Team de Rooy IVECO[9]. Urodzony w Lublińcu, emigrant do Holandii, uczestniczący na holenderskiej licencji rajdowej[10]. Zespół w składzie: Gerard de Rooy NL – kierowca, Dariusz Rodewald NL (PL) – pilot, Tom Colsoul BE – mechanik, zespół ścigał się samochodem IVECO Strator – Torpedo nr wozu 502[11][12][13]. Drugim Polakiem zwycięzcą jest Rafał Sonik w kategorii ATV, wygrał w 2015 roku jadąc Yamahą Raptor 700[14]. Trzecim jest Eryk Goczał na UTV, w 2023 roku[15].

Polacy w latach 1987–1989 edytuj

W roku 1987 nastąpił pierwszy start Polaków i polskich samochodów. Były to Jelcze S442. Prolog rajdu w Serge-Pontoise, który został zaliczony do I etapu, obie załogi ukończyły w pierwszej 10 samochodów ciężarowych, tj. załoga z numerem 619 zajęła 10. miejsce, a z numerem 618 zajęła 8. miejsce. Problemy techniczne pojawiły się na II etapie w samochodzie Gacy. Naprawiono usterki, na mecie II etapu załoga Gacy zajęła 37. miejsce. Załoga Chmielewskiego zajęła 42. miejsce. Podczas ostatniego europejskiego, III etapu załogi umiejscowiły się w okolicach 40, z numerem 619 zajęła 37. miejsce, a z numerem 618 zajęła 42. miejsce. Znaczne problemy zaczęły się na początku afrykańskiego odcinka rajdu. Oba samochody uległy poważnemu uszkodzeniu. Najpierw w Jelczu z numerem 619 nastąpiło uszkodzenie pierwszego mostu. Załoga zdecydowała się jechać dalej z napędem wyłącznie na tylną oś. Mimo znacznego opóźnienia udało im się dogonić końcówkę kolumny. Obie załogi dotarły do końca IV etapu, umiejscawiając się na 29 miejscu (nr 618) i 66 miejscu (nr 619). Okazało się, że przedni most uległ uszkodzeniu także w drugim Jelczu. Naprawa w warunkach rajdu okazała się być niemożliwa, wobec tego powzięto decyzję o wycofaniu się z kolejnych etapów. Głównym sponsorem startu (a także startów Polaków w 1988) było francuskie przedsiębiorstwo Commerce International-Technologie Applique w Paryżu (CITA), które zajmowało się zbytem polskich wyrobów spożywczych na rynku afrykańskim. Istniała możliwość wejścia na rynek afrykański samochodów produkowanych przez JZS „Jelcz”. Umowę z CITA podpisano w 1986 roku. CITA zobowiązała się do zapewnienia włoskich pilotów oraz opłacenia kosztów dewizowych od przekroczenia granicy Niemiec Wschodnich z Niemcami Zachodnimi. Start w rajdzie w 1987, podobnie jak rok późniejszy, pozwolił na wprowadzenie do seryjnie produkowanych samochodów ciężarowych licznych zmian i ulepszeń. Start w roku 1987 w 4 dniach rajdu był praktycznym sprawdzianem możliwości, na którego w warunkach laboratoryjnych potrzebowanoby 2 lata.

W roku 1988 Polacy ponownie wzięli udział w rajdzie na samochodach Jelcz. Jelczańskie Zakłady Samochodowe „Jelcz” w Jelczu koło Oławy dokonały wielu udoskonaleń w rajdowych samochodach Jelcz S442. Załogi otrzymały numery startowe takie same jak w roku poprzednim, tj. 618 i 619. Podczas prologu załogi zajęły 36 i 41 miejsce na 115 samochodów ciężarowych. Część europejską oraz I etap afrykański Jelcze pokonały bez przeszkód. II etap afrykański także został ukończony przez obie załogi bez większych przeszkód, lecz z karą za przekroczenie limitu czasu na odcinku specjalnym. Na kolejnym odcinku samochód z numerem 618 uległ poważnemu uszkodzeniu. Pomimo prób nie udało się go przywrócić do jazdy. Pozostał na trasie rajdu, a załoga wycofała się. Załoga w samochodzie z numerem 619 kontynuowała rajd. Kolejny etap (do Tamanrasset) ukończyła jednak ze znacznym opóźnieniem. Załoga teoretycznie mogła jechać dalej, jednak pod warunkiem że do mety dojechałaby w czasie urzędowania komisji startowej. Po uzgodnieniach podjęto decyzję o wycofaniu się z rajdu, zważywszy że umowa pomiędzy Centralą Handlu Zagranicznego „Pol-Mot” a sponsorującą firmą CITA nie przewidywała tzw. honorowej jazdy po czasie kwalifikacji. Po drodze odnaleziono samochód z numerem 618 i zholowano go. Planowano start w rajdzie także w 1989 roku. Oprócz dwóch dotychczasowych samochodów Jelcz S442 (po zmianach) planowano wystawić trzeci, nowy model. Do startu nie doszło z powodu zmiany części przepisów dotyczących rajdu (np. zakaz startu modeli prototypowych), które uniemożliwiły Jelczowi start[16][17][18][19][20].

 
Star 266R który wziął udział w Rajdzie Paryż-Dakar. Eksponat w Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach

W roku 1988 oprócz załogi Jelcza do rajdu stanęły dwie załogi Stara na samochodach ciężarowych Star 266 w wersji cywilnej, które z uwagi na modyfikacje przystosowawcze do rajdu otrzymały oznaczenie 266R. Załogi dojechały na metę. Jerzy Mazur i Julian Obrocki byli pierwszymi Polakami, którzy dojechali do mety. Początkowo załoga Stara znajdowała się w pierwszej 40 klasyfikacji zawodów. Załogę Jerzego Mazura i Juliana Obrockiego na jednej z prób zatrzymała bardzo duża wydma. 6-godzinnej straty nie udało się nadrobić. Gdyby nie ten przypadek załoga znalazłaby się w czołówce. Ostatecznie załoga dojechała do mety, jednak poza limitem czasowym na opóźnienia i nie została sklasyfikowana. Na 109 samochodów ciężarowych, które stanęły do startu Rajdu Paryż – Dakar 1988, do mety dotarły 22 samochody, w tym 14 poza limitem. Polska załoga w składzie Jerzy Mazur i Julian Obrocki dojechała do mety jako 15, przekraczając limit czasu o kilkanaście minut – ok. 2 godziny. Druga załoga dojechała później i ostatecznie w klasyfikacji generalnej zajęła 39 miejsce. Do mety nie dojechały samochody ciężarowe następujących marek: Mercedes (37), Tatra (11), Liaz (5), Daf (4), Pegaso (4), Renault (4), Iveco (2), Man (2), Perlini (2), Jelcz (2), Ford (1), Magirus (1), Unimog (1), Volkswagen (1). Samochody Star 266R były jak dotąd jedynymi polskimi pojazdami, które dojechały do mety. Wszystko pomimo znacznie mniejszego wsparcia w porównaniu do innych drużyn. W 1989 roku planowano także start, tym razem na dwóch nowych samochodach Star 266c „Unistar” 4x4, jednak nie doszło do tego z powodu kłopotów Fabryki Samochodów Ciężarowych „Star” im. Feliksa Dzierżyńskiego w Starachowicach i zmiany przepisów rajdu[21][22][23][24].

Samochód Star z numerem startowym 630 jest zachowany jako eksponat w Muzeum Przyrody i Techniki „Ekomuzeum” im. Jana Pazdura w Starachowicach[25]. Los drugiego z samochodów z numerem startowym 629 jest nieznany, prawdopodobne po likwidacji Fabryki Samochodów Ciężarowych został sprzedany. W prywatnym Muzeum Górnictwa i Sportów Motorowych w Wałbrzychu, prowadzonym przez kierowcę Jerzego Mazura, znajduje się replika samochodu z numerem 629 zbudowana na podstawie samochodu wycofanego z Wojsk Lądowych[26].

Samochody Jelcz zostały sprzedane. W 2016 roku posiadało je prywatne Przedsiębiorstwo Budowlane „Cako” w Polanicy-Zdroju po przeróbkach do innych celów[27][28].

Media edytuj

Rajd zyskał dużą popularność w mediach, szczególnie we Francji, gdzie transmisje telewizyjne są bardzo obszerne, z licznymi wejściami na żywo. W Polsce relacje z rajdu prowadzą m.in. Eurosport i TVN.

Rajd Dakar w 2013 roku relację prowadziły[29]:

Sponsorzy edytuj

  • Total / ELF (koncerny naftowe)
  • Euromaster (opony)
  • Telefónica

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. All Motorsports events - ASO.fr, www.aso.fr [dostęp 2020-09-20] (ang.).
  2. a b History, www.dakar.com [dostęp 2020-09-20] (ang.).
  3. Rajd Dakar, czyli najtrudniejszy wyścig świata, www.betfan.pl [dostęp 2020-09-20].
  4. 1994 Paris - Dakar - Paris, www.mitsubishi-motors.co.jp [zarchiwizowane z adresu 2014-01-08] (ang.).
  5. Rajd Dakar: Paulo Goncalves zmarł na trasie siódmego etapu, Onet Sport, 12 stycznia 2020 [dostęp 2020-01-13].
  6. Rajd Dakar: Zmarł Edwin Straver, motorsport.pl, 12 stycznia 2020 [dostęp 2020-01-13].
  7. Wioletta Sobieraj, Paweł Kołodziejski: Najcenniejsze obiekty muzealnej kolekcji ciężarówek (Broszura Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach) [dostęp 2023-12-27]
  8. Publish Online, indd.adobe.com [dostęp 2024-01-08] (ang.).
  9. http://www.sport.pl/moto/1,78202,11003154,Jest_pierwszy_Polak__ktory_wygral_Rajd_Dakar.html
  10. http://www.polskieradio.pl/43/265/Artykul/1293950,Rajd-Dakar-2015-16-Polakow-na-liscie-startowej
  11. https://archive.is/20130425151825/www.dakar-derooy.com/2013/upload/trucks/image/Derooy026.jpg
  12. http://www.nieuwsdumper.nl/ufotos/2012/01/1627_bba10a_l.jpg
  13. http://www.nieuwsdumper.nl/nieuws/624/de-rooy-wint-dakar-2012-met-iveco-strator.html
  14. http://www.dakar.com/dakar/2015/us/
  15. https://www.polskieradio.pl/10/217/Artykul/3103287,Eryk-Goczal-wygral-Rajd-Dakar
  16. Ćwierć wieku temu polskie jelcze ścigały się w Rajdzie Dakar, www.wroclaw.sport.pl [dostęp 2020-07-09] (pol.).
  17. Czy wiesz, że: pierwsi Polacy na trasach Rajdu Paryż-Dakar, www.sportowahistoria.pl [dostęp 2020-07-09].
  18. Gratulacje! Twoja domena została zarejestrowana w OVH!, www.squadolsztyn.pl [dostęp 2020-07-09] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-05] (pol.).
  19. Droga przez piekło, [w:] Trybuna Robotnicza nr 28 (14.408), 4.02.1988, s. 1 i 6.
  20. Świątek Tomasz, Jelcz w rajdzie Paryż-Dakar, [w:] AUTO-Technika Motoryzacyjna, nr 6/1987, s. 29–30.
  21. https://web.archive.org/web/20150402095800/http://wrc.net.pl/big-star-2/.
  22. RAJD DAKAR - Relacje, zdjęcia i ciekawostki z rajdu Dakar, dakar.pl [dostęp 2020-07-09] [zarchiwizowane z adresu 2016-08-19] (pol.).
  23. https://web.archive.org/web/20150402185122/http://tv.starachowice.pl/index.php/pl/aktualnosci/4088-uczestnicy-rajdu-paryz-dakar-w-27-rocznice-startu-spotkali-sie-w-starachowicach.
  24. https://archive.ph/20150301193641/http://www.sport.pl/moto/1,64997,17205815,Rajd_Dakar__Jerzy_Mazur__to_wyzwanie_mnie_zahartowalo.html
  25. Technika samochodowa | Muzeum Przyrody i Techniki „Ekomuzeum” im. Jana Pazdura w Starachowicach, ekomuzeum.pl [dostęp 2017-12-19] [zarchiwizowane z adresu 2017-09-30] (pol.).
  26. Odbudował Stara 266 z Rajdu Paryż-Dakar (ZDJĘCIA) – NaszeMiasto.pl, walbrzych.naszemiasto.pl [dostęp 2017-12-19] (pol.).
  27. Transport Database and Photogallery - Phototrans.eu, trucks.phototrans.eu [dostęp 2017-12-19] (ang.).
  28. Dakarowy Jelcz 442 4x4 wrasta w ziemię gdzieś na południu Polski, a 30 lat temu był wspaniałą maszyną | 40ton.net – motoryzacja dla profesjonalistów, 40ton.net [dostęp 2017-12-19] (pol.).
  29. Mateusz Misza: Polacy w Rajdzie Dakar. f1zone.pl, 2012-12-26. [dostęp 2012-12-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-09)].

Linki zewnętrzne edytuj