Rano przeszedł huragan
Rano przeszedł huragan – zbeletryzowany[1], zideologizowany[2] pamiętnik z elementami powieści produkcyjnej[1] autorstwa Władysława Machejka z 1955[3]. Najsłynniejsza powieść tego autora, wznawiana siedmiokrotnie[4].
Utwór powstał w oparciu o zapiski autora z lat 1944-1945, kiedy to Machejek był sekretarzem komitetu powiatowego Polskiej Partii Robotniczej w Nowym Targu. Jak napisał, starał się w swoich wspomnieniach utrzymać surowy, bezpośredni ton owego czasu. Pierwsze zapisy pamiętnika pochodzą z 20 grudnia 1944 (Pstroszyce), a ostatnie z 21 lutego 1945 (Nowy Targ)[5]. W swoim dziele autor zawarł fragmenty rzekomego dziennika Józefa Kurasia, kilkakrotnie cytowane w różnych wydawnictwach jako autentyczne, np. Strach. Antysemityzm w Polsce tuż po wojnie. Historia moralnej zapaści[6][7]. Był to twór przedstawiony tylko w książce Machejka, najprawdopodobniej tak przerobiony przez organy bezpieczeństwa, by ukazać podziemie antykomunistyczne w jak najbardziej nieprzychylnym świetle[8].
Dzieło opisuje koleje walk służb komunistycznych z polskim podziemiem niepodległościowym na terenach nowotarszczyzny, w tym zwłaszcza oddziałami Józefa Kurasia "Ognia", określając je w tekstach niezwykle pejoratywnie (banda[1], terroryści)[5]:
A gdy ujawnił się Poświst – uważany w ostatnim okresie działalności wielkiej bandy "Błyskawica" za zastępcę "Ognia" – ujawniło się kilkudziesięciu terrorystów[5].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Wojciech Tomasik, Aparat bezpieczeństwa w literaturze polskiej okresu socrealizmu, „Pamiętnik Literacki” (3), 1994, s. 78.
- ↑ Sławomir Buryła, Literatura polska o donosach i donosicielach, w: Zagłada Żydów. Studia i materiały, 2006, s. 95
- ↑ Agnieszka Kloc, „Tylko krasnoludków nie ma bo wyszły”. Cenzurowany obraz Armii Krajowej w poezji polskiej w latach 1956−1958, „ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS. FOLIA LITTERARIA POLONICA” (1), 2013, s. 76.
- ↑ Oskar Kędzierski, Władysław Machejek (1920-1991) - dziennikarz, polityk i pisarz [online], 20 października 2015 [dostęp 2022-12-11].
- ↑ a b c Władysław Machejek, Rano przeszedł huragan, Wydawnictwo MON, 1973, Warszawa, s. 5 (Od autora), 7, 244, 255 (Posłowie)
- ↑ M. Korkuć, Partyzant nie nadstawia policzka, „Tygodnik Powszechny”, 28 sierpnia 2006.
- ↑ M. Korkuć, Horror podmalowany, „Tygodnik Powszechny”, 27 lutego 2008.
- ↑ Anna Landau-Czajka, Polityka i metoda. Dwie książki o Zagładzie i antysemityzmie: (Jan T. Gross, Strach. Antysemitzm w Polsce tuż po wojnie. Historia moralnej zapaści, Znak, Kraków 2008; Marek Jan Chodakiewicz, Po Zagładzie. Stosunki polsko-żydowskie 1944-1947, przekład Anna Madej, Warszawa 2008), „Przegląd Historyczny” (2), 2008, s. 306.