Rdest żyworodny

Rdest żyworodny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	goździkopodobne
Rząd	goździkowce
Rodzina	rdestowate
Rodzaj	Bistorta
Gatunek	rdest żyworodny
	Nazwa systematyczna
	Bistorta vivipara (L.) Delarbre; Fl. Auvergne ed. 2, 2:516. 1800
Synonimy
	Persicaria vivipara (L.) Ronse Decr.; Polygonum viviparum L.;
	Persicaria vivipara (L.) Ronse Decr.; Polygonum viviparum L.;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Rdest żyworodny (Bistorta vivipara) – gatunek rośliny z rodziny rdestowatych (Polygonaceae). Łacińska i polska nazwa gatunkowa, pochodzi od tego, że wytwarza rozmnóżki, za pomocą których się rozmnaża (jest „żyworodny”).

Rozmieszczenie geograficzne edytuj

Naturalny zasięg gatunku obejmuje rozległe przestrzenie Europy, Azji i Ameryki Północnej. W Europie występuje w górach całego kontynentu (z wyjątkami Portugalii). W Azji występuje na obszarach pod wpływem klimatu umiarkowanego, jak również na niektórych obszarach klimatu zwrotnikowego i subtropikalnego (na przykład na Półwyspie Indyjskim, w Mjanmie, czy w Tajlandii). Na kontynencie północnoamerykańskim występuje od północnych krańców kontynentu po linię wyznaczoną na południu przez stany Arizona, Nevada i Utah^[3]. W Polsce gatunek uznawany za rodzimy^[4], choć występuje tylko w Karpatach^[5].

Morfologia edytuj

Łodyga: Pod ziemią silne, poziome, skręcone kłącze barwy czarno-brązowej i średnicy 1–2 cm, z którego wyrastają zwykle 2–3 podnoszące się lub wyprostowane, nierozgałęzione łodygi o wysokości 10–30 cm (rzadko do 60)^[6].
Liście: Ulistnienie skrętoległe, liście wąskoeliptyczne, zaostrzone lub prawie tępe, dość tęgie. Liście łodygowe niemal równowąskie. Ogonki liściowe nieoskrzydlone, dłuższe u liści dolnych, krótsze powyżej, górne liście siedzące. Gatka obcisła i naga^[7].
Kwiaty: Zebrane w gęstym kłosie. Okwiat biały lub różowawy, sześcioczłonowy, do 4 mm długości. Słupek z trzema szyjkami znacznie dłuższymi od zalążni, zakończone główkowatymi znamionami. Pręcików osiem, otoczonych gruczołowym pierścieniem. Charakterystyczną cechą jest występowanie w dolnej części kłosa bulwkowatych romnóżek. Czasem w kwiatostanie znajdują się same bulwki, a kwiatów brak^[7].
Owoce: Drobny, trójkanciasty orzeszek^[5] o długości ok. 2–3 mm, otoczony trwałym okwiatem^[6].

Biologia i ekologia edytuj

Rozwój: Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od lipca do września, jest rośliną miododajną. Rozmnóżki i nasiona po dojrzeniu spadają na ziemię (barochoria) i kiełkują w pobliżu macierzystej rośliny lub mogą być transportowane dalej przez wodę czy zwierzęta^[8].
Siedlisko: Występuje głównie na łąkach, murawach wysokogórskich, w kosówce. Rozmnaża się przez nasiona, ale także wegetatywnie przez rozmnóżki^[5].
Korelacje międzygatunkowe: Na nadziemnych pędach pasożytują niektóre gatunki grzybów: Puccinia bistortae i Puccinia septentrionalis wywołujące rdzę, Bostrychonema alpestre, Ramularia bistortae, Microbotryum bistortarum, Microbotryum pustulatum, Bostrichonema polygoni, a na korzeniach grzyb Cenococcum geophilum^[9].

Systematyka i nazewnictwo edytuj

Rdest żyworodny zaliczany był w szerokim, tradycyjnym ujęciu taksonomicznym (jego autorem był Karol Linneusz) do rodzaju rdest (Polygonum) jako Polygonum viviparum L.^[4]. W drugiej połowie XX wieku w miarę pojawiania się dowodów na parafiletyczny charakter tak ujmowanego rodzaju, zaczęto go dzielić na mniejsze rodzaje monofiletyczne. Podział zaproponowany przez Haraldsona w 1978 w kolejnych latach był potwierdzany wynikami badań morfologicznych i w końcu też molekularnych^[10]. Gatunek po podziale rodzaju Polygonum sensu lato zaliczany jest do rodzaju Bistorta i nosi nazwę Bistorta vivipara (L.) Delalbre^[11].

Zmienność edytuj

Gatunek bardzo zmienny morfologicznie i cytologicznie^[12]. Wyróżnia się obok formy typowej (var. viviparum) o liściach nagich i szerokich od 5 do 30 mm także odmiany:

wąskolistną Polygonum viviparum var. tenuifolium Y. L. Liu, J. Northw. Teachers Coll., Nat. Sci. 3: 45. 1985 (syn. Polygonum tenuifolium H. W. Kung, Contr. Inst. Bot. Natl. Acad. Peiping 3: 367. 1935) – takson o liściach równowąskich, o szerokości do 3 mm^[6],
owłosioną Polygonum viviparum var. tatrense Zapał. – o liściach spodem nieco owłosionych^[7].

Opisano także podgatunek subsp. macounii z tęgimi roślinami, okazałymi liśćmi i silnie ścieśnionymi kwiatostanami z trwałymi bulwkami^[12].

Zastosowanie edytuj

W obszarze okołobiegunowym bogate w skrobię kłącza tego gatunku są spożywane na surowo lub gotowane. Są cierpkie i przypominają w smaku nieco migdały^[12].

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-07] (ang.).
↑ ^a ^b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-01-17].
↑ ^a ^b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ ^a ^b ^c Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ ^a ^b ^c Polygonum viviparum Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2011-03-04]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Bogumił Pawłowski: Flora Tatr. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1956, s. 204-205.
↑ Zbigniew Podbielkowski: Wędrówki roślin. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1995. ISBN 83-02-05615-4.
↑ Malcolm Storey: Persicaria vivipara (L.) Ronse Decr. (Alpine Bistort). [w:] BioInfo (UK) [on-line]. [dostęp 2018-03-05].
↑ Sang-TaeS.T. Kim Sang-TaeS.T., Michael J.M.J. Donoghue Michael J.M.J., Molecular phylogeny of Persicaria (Persicarieae, Polygonaceae), „Systematic Botany”, 33 (1), 2008, s. 77–86, DOI: 10.1600/036364408783887302 [dostęp 2023-10-05] (ang.).
↑ Joachim W.J.W. Kadereit Joachim W.J.W. i inni, Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?, „Willdenowia”, 46 (1), 2016, s. 39–91, DOI: 10.3372/wi.46.46105 [dostęp 2023-10-05] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Bistorta vivipara. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2011-03-04]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-07] (ang.).

[grin-3] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-01-17].

[checklist2002-4] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[Szafer-5] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[china-6] Polygonum viviparum Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2011-03-04]. (ang.).

[pawlowski-7] Bogumił Pawłowski: Flora Tatr. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1956, s. 204-205.

[8] Zbigniew Podbielkowski: Wędrówki roślin. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1995. ISBN 83-02-05615-4.

[bioinfo-9] Malcolm Storey: Persicaria vivipara (L.) Ronse Decr. (Alpine Bistort). [w:] BioInfo (UK) [on-line]. [dostęp 2018-03-05].

[10] Sang-TaeS.T. Kim Sang-TaeS.T., Michael J.M.J. Donoghue Michael J.M.J., Molecular phylogeny of Persicaria (Persicarieae, Polygonaceae), „Systematic Botany”, 33 (1), 2008, s. 77–86, DOI: 10.1600/036364408783887302 [dostęp 2023-10-05] (ang.).

[11] Joachim W.J.W. Kadereit Joachim W.J.W. i inni, Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?, „Willdenowia”, 46 (1), 2016, s. 39–91, DOI: 10.3372/wi.46.46105 [dostęp 2023-10-05] (ang.).

[america-12] Bistorta vivipara. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2011-03-04]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]