Rdestnica

rodzaj roślin wodnych należących do rodziny rdestnicowatych

Rdestnica (Potamogeton L.) – rodzaj roślin wodnych z rodziny rdestnicowatych (Potamogetonaceae). Należy do niego 90 gatunków i co najmniej 70 mieszańców[4]. Rodzaj jest kosmopolityczny, przy czym najbardziej zróżnicowany jest w strefie umiarkowanej na półkuli północnej. W Polsce występuje 18 gatunków i liczne mieszańce[5]. Są to rośliny wód słodkich i słabo zasolonych, odgrywające ważną rolę w ekosystemach wodnych.

Rdestnica
Ilustracja
Rdestnica przeszyta
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

żabieńcowce

Rodzina

rdestnicowate

Rodzaj

rdestnica

Nazwa systematyczna
Potamogeton L.
Sp. Pl. 126. 1753
Typ nomenklatoryczny

Potamogeton natans L.[3]

Synonimy
  • Buccaferrea Bubani
  • Hydrogeton Lour.
  • Peltopsis Raf.
  • Spirillus J.Gay[4]
Homonimy

Potamogeton Walter = Myriophyllum[4]

Pływające liście rdestnicy pływającej
Kwiatostan rdestnicy pływającej
Zanurzone liście rdestnicy przeszytej

Rośliny wykorzystywane są jako paszowe, kłącza zawierające skrobię są jadalne, niektóre gatunki uprawiane są jako ozdobne w stawach i akwariach. Potamogeton diversifolius jest rośliną włóknodajną – z włókien tego gatunku sporządzane są sieci rybackie[6].

Rozmieszczenie geograficzne edytuj

 
Rdestnica kędzierzawa
 
Rdestnica ostrolistna

Rodzaj jest niemal kosmopolityczny[4], przy czym najbardziej zróżnicowany na półkuli północnej[6]. W Ameryce Północnej rosną 33 gatunki[7], w Europie 22[6], w Chinach 20[8].

W Polsce rośnie (wszystkie jako rośliny rodzime) 18 gatunków i liczne mieszańce[5].

Gatunki flory Polski[5]

Pierwsza nazwa naukowa według listy krajowej[5], druga – obowiązująca według bazy taksonomicznej Plants of the World online (jeśli jest inna)[4]

Dotychczas wyróżniane w ramach rodzaju gatunki flory Polski rdestnica grzebieniasta Potamogeton pectinatus L. i rdestnica nitkowata Potamogeton filiformis Pers. obecnie są zaliczane do rodzaju stuckenia Stuckenia jako stuckenia grzebieniasta i stuckenia nitkowata[4][5].

Morfologia edytuj

 
Kwiatostan rdestnicy drobnej
 
Rdestnica nawodna
Pokrój
Rośliny zielne, wieloletnie lub jednoroczne, całkowicie zanurzone lub z liśćmi pływającymi po powierzchni wody[8]. Pędy wykształcone w postaci kłącza lub wzniesionych łodyg[7]. Łodygi cylindryczne lub spłaszczone, rzadko płaskie[8].
Liście
Ulistnienie naprzemianległe, rzadko naprzeciwległe. Przylistki błoniaste, wolne lub częściowo zrośnięte z pochwą liściową. Liście wszystkie jednakowe – zanurzone lub dwupostaciowe – z odmiennymi liśćmi pływającymi i zanurzonymi. Liście zanurzone siedzące lub ogonkowe, równowąskie lub lancetowate, całobrzegie, ząbkowane lub piłkowane. Liście pływające ogonkowe, skórzaste, lancetowate do jajowatych lub szeroko eliptyczno-podługowatych[8]. Pływające liście zawsze z kutykulą przynajmniej na górnej stronie[7].
Kwiaty
Zebrane w kłos, wyrastający na pędzie kwiatostanowym wierzchołkowo lub pachwinowo, wynurzony, pływający lub zanurzony w czasie kwitnienia. Okwiat czterokrotny, wolny, przysadkopodobny i drobno poszarpany. Pręciki 4, zrośnięte z okwiatem u nasady. Główki pręcików siedzące, dwukomorowe. Słupki (1-)4 (lub 5), wolne, o znamionach siedzących lub osadzonych na krótkich szyjkach, główkowatych lub tarczowatych[8].
Owoce
Pestkowiec z mięsistym egzokarpem i zdrewniałym endokarpem. Zarodek spiralny lub zakrzywiony, rzadko prosty. Bielmo nieobecne[8].

Biologia i ekologia edytuj

Rdestnice to rośliny wodne zasiedlające wody słodkie lub brachiczne[8]. Odgrywają ważną rolę w ekosystemach tworząc siedliska bytowania wielu organizmów i służąc jako rośliny pokarmowe, stabilizują też osady denne i przyśpieszają wytrącanie nanosu niesionego przez wodę[7]. Ich ryzosfera zasiedlana jest przez bakterie nitryfikacyjne[6]. Gatunki wieloletnie zimują w postaci kłączy, bulwek lub turionów tworzonych na pędach[6].

Systematyka edytuj

Pozycja systematyczna

Jeden z rodzajów rodziny rdestnicowatych (Potamogetonaceae) w obrębie rzędu żabieńcowców (Alismatales) należących do jednoliściennych[2]. W zależności od ujęcia systematycznego podrodzaj Potamogeton subg. Coleogeton bywa tu włączany lub wyodrębniany jako rodzaj siostrzanystuckenia Stuckenia[9].

Wykaz gatunków (z wyłączeniem gatunków zaliczanych do rodzaju stuckenia Stuckenia)[4]

Przypisy edytuj

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-01-23] (ang.).
  3. Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-22].
  4. a b c d e f g Potamogeton L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-12-27].
  5. a b c d e Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 138-139, ISBN 978-83-62975-45-7.
  6. a b c d e David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 748, DOI10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  7. a b c d Potamogeton Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-12-27].
  8. a b c d e f g Potamogeton Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-12-27].
  9. Charlotte Lindqvist, Jan De Laet, Robert R. Haynes, Lone Aagesen, Brian R. Keener, Victor A. Albert. Molecular phylogenetics of an aquatic plant lineage, Potamogetonaceae. „Cladistics”. 22, 6, s. 568-588, 2006. DOI: 10.1111/j.1096-0031.2006.00124.x.