Socjalizm realny
Socjalizm realny – termin wprowadzony przez oficjalną propagandę ZSRR w latach 70. XX wieku, określający ustroje polityczne ukształtowane w krajach bloku wschodniego (rządzonych przez partie komunistyczne, kraje tzw. „demokracji ludowej”), następnie przejęty przez krytyków systemu realnego socjalizmu[1]. Zastosowany pierwotnie w celu przeciwstawienia się krytyce stosunków panujących w tych krajach, prowadzonej przez opozycję odwołującą się do tradycji socjalistycznych (rewizjonizm, dysydenci w ZSRR) i dowodzącą, że ustrój typu radzieckiego nie jest w stanie zrealizować idei socjalistycznej.
Doktryna realnego socjalizmu charakteryzowała się dominacją systemu jednopartyjnego we wszystkich sferach życia publicznego, które zawładnęły ustawodawstwem, prawem, a nawet życiem prywatnym obywateli; sprawowały monopol w zakresie ideologii i upaństwowionej gospodarki. Zakazany był obieg publikacji poza cenzurą oraz działalność polityczna i społeczna poza organizacjami ściśle kontrolowanymi przez władze. Cechowały go liczne odstępstwa od deklarowanych teoretycznych idei socjalistycznych.
Krytykę realnego socjalizmu podjęli przedstawiciele eurokomunizmu[2]. W 2008 IPN wydał pracę filozoficzno-historyczną pod red. K. Brzechczyna Obrazy PRL. O konceptualizacji realnego socjalizmu w Polsce. Podejmuje ona interdyscyplinarne badania nad koncepcjami tego pojęcia w oparciu o prace teoretyków różnych orientacji ideowych (lewicowej i prawicowej): Józefa Bocheńskiego, Randalla Collinsa, Leszka Kołakowskiego, Stefana Kurowskiego, Leszka Nowaka[3][4] Jadwigi Staniszkis i Andrzeja Walickiego.
Innym opisem rzeczywistości realnego socjalizmu, na przykładzie dwóch fabryk (w PRL i NRD), jest książka Małgorzaty Mazurek Socjalistyczny zakład pracy. Porównanie fabrycznej codzienności w PRL i NRD u progu lat 60[5].
Przypisy
edytuj- ↑ wpis w encyklopedii Interia [dostęp 25 maja 2009].
- ↑ Nauka o polityce, pod. red. Artura Bodnara, Warszawa 1984, s. 287–289, ISBN 83-01-05808-0.
- ↑ Krzysztof Brzechczyn: O dwóch prognozach upadku realnego socjalizmu. Randall Collins versus Leszek Nowak.
- ↑ Obrazy PRL: o konceptualizacji realnego socjalizmu w Polsce, wyd. IPN, ISBN 83-925139-0-8.
- ↑ recenzja A. Leszczyńskiego w Gazecie Wyborczej [dostęp 27 maja 2009].