Wikipedia

Referendum w Polsce w 2015 roku

Referendum w Polsce w 2015 roku – referendum ogólnokrajowe przeprowadzone w dniu 6 września 2015. Głosujący odpowiedzieli w nim na trzy pytania, dotyczące wprowadzenia jednomandatowych okręgów wyborczych w wyborach do Sejmu, stosunku do dotychczasowego sposobu finansowania partii politycznych z budżetu państwa oraz interpretacji zasad prawa podatkowego w razie wątpliwości na korzyść podatnika[1].

Referendum w Polsce w 2015 roku
Państwo

 Polska

Rodzaj

referendum ogólnokrajowe
w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa

Data przeprowadzenia

6 września 2015

Data zarządzenia

17 czerwca 2015
przez: Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego[1]

Podstawa prawna

Ustawa o referendum ogólnokrajowym

Koszt

71 575 097 zł[2]

Głosowanie
poprzednie:
referendum 2003 		następne:
referendum 2023
Strona internetowa

Zapowiedziane zostało przez prezydenta RP Bronisława Komorowskiego po I turze wyborów prezydenckich. 13 maja skierował on projekt postanowienia o zarządzeniu referendum do Senatu[3][4], który zaakceptował je 21 maja[5][6]. 17 czerwca prezydent podpisał projekt postanowienia zatwierdzonego przez Senat[7], zaś 19 czerwca zostało ono opublikowane w Dzienniku Ustaw[1]. 3 sierpnia 2015 prezydent wydał postanowienie zmieniające wcześniejsze postanowienie[8]. Koszt przygotowania i przeprowadzenia referendum wyniósł 72 mln zł[2].

Frekwencja wyniosła 7,8%[9] i była najniższą z odnotowanych we wszystkich ogólnokrajowych głosowaniach przeprowadzonych w Europie po 1945[10]. Ponieważ nie przekroczyła progu połowy uprawnionych, zgodnie z art. 125 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej wynik referendum nie był wiążący[11].

Pytania edytuj

Treść edytuj

Nr Treść pytania[1]
1 Czy jest Pani/Pan za wprowadzeniem jednomandatowych okręgów wyborczych w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej?
2 Czy jest Pani/Pan za utrzymaniem dotychczasowego sposobu finansowania partii politycznych z budżetu państwa?
3 Czy jest Pani/Pan za wprowadzeniem zasady ogólnej rozstrzygania wątpliwości co do wykładni przepisów prawa podatkowego na korzyść podatnika?

Omówienie pytań edytuj

Jednomandatowe okręgi wyborcze edytuj

Udzielenie odpowiedzi pozytywnej „TAK” oznaczało zgodę, zaś udzielenie odpowiedzi negatywnej „NIE” oznaczało brak zgody na wprowadzenie jednomandatowych okręgów wyborczych w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej. Nie było jasności czy odpowiedź twierdząca oznacza zgodę na wprowadzenie jednomandatowych okręgów wyborczych w zakresie niemal wszystkich mandatów sejmowych czy tylko nieznacznej części. Nie określono też ilości wyborców, jaka mogłaby wybrać posła z okręgu jednomandatowego. Konstytucyjna zasada proporcjonalności wyborów została zatem wystawiona na konieczność gruntownego doprecyzowania. Zajęcie stanowiska w ramach tego pytania oznaczało zatem wolę zwiększenia w tym zakresie uprawnień orzecznictwa konstytucyjnego[potrzebny przypis].

Zdaniem części konstytucjonalistów wprowadzenie jednomandatowych okręgów wyborczych i pytanie referendalne w tej sprawie było sprzeczne z ustawą zasadniczą[a][12].

12 maja 2015 prezydent Bronisław Komorowski skierował do Sejmu projekt nowelizacji konstytucji znoszący wymóg proporcjonalności wyborów[13][14].

Finansowanie partii politycznych edytuj

Udzielenie odpowiedzi pozytywnej „TAK” oznaczało zgodę, zaś udzielenie odpowiedzi negatywnej „NIE” oznaczało brak zgody na utrzymanie dotychczasowego sposobu finansowania partii politycznych z budżetu państwa. Udzielenie odpowiedzi negatywnej oznaczało więc de facto możliwość zachowania dotychczasowego sposobu finansowania partii politycznych z budżetu państwa ze wzmocnieniem skutków oddziaływania obowiązujących regulacji jak i wprowadzenie nowego sposobu, opartego na całkowicie innych założeniach[potrzebny przypis].

Pytanie było sformułowane w sposób nieprecyzyjny. W przypadku wiążącej odpowiedzi przeczącej, wykonaniem woli Narodu mogłaby być nawet minimalna zmiana w sposobie finansowania, co nie musiałoby wywołać szczególnego znaczenia w zakresie obowiązujących regulacji. Zdaniem dr. hab. Ryszarda Piotrowskiego zadanie tego pytania stanowiło ingerencję w toczące się postępowanie ustawodawcze[15].

Rozstrzyganie wątpliwości podatkowych edytuj

Udzielenie odpowiedzi pozytywnej „TAK” oznaczało zgodę, zaś udzielenie odpowiedzi negatywnej „NIE” oznaczało brak zgody na bezpośrednie wpisanie do ustawy Ordynacja podatkowa zasady, zgodnie z którą w przypadku istnienia wątpliwości prawnych organ zobowiązany jest wątpliwości te rozstrzygać na korzyść podatnika. Udzielenie odpowiedzi negatywnej oznaczało więc de facto możliwość zachowania dotychczasowego modelu, jak i jego gruntowną zmianę[potrzebny przypis].

Zasada rozstrzygania wątpliwości podatkowych na korzyść podatnika nie jest wyartykułowana wprost w przepisach, lecz pojawia się w orzecznictwie[16].

10 lipca 2015 Sejm przyjął nowelizację ordynacji podatkowej, zawierającą zasadę, że niedające się usunąć wątpliwości co do treści przepisów prawa podatkowego, rozstrzyga się na korzyść podatnika[17][18]. 5 sierpnia prezydent Bronisław Komorowski podpisał ustawę zawierającą tę zasadę[19].

Kalendarz czynności edytuj

Pierwotnie terminy wykonania poszczególnych czynności określono w załączniku do postanowienia z 17 czerwca 2015[1]. 3 sierpnia 2015 prezydent Bronisław Komorowski wydał postanowienie wprowadzające zmodyfikowany załącznik (zmiany dotyczyły głosowania korespondencyjnego). 11 sierpnia zostało opublikowane w Dzienniku Ustaw, a dzień później weszło w życie[8].

Poniżej przedstawiono kalendarz wynikający z rozporządzenia Prezydenta i dwóch uchwał Państwowej Komisji Wyborczej (w takim przypadku dodano przypis do odpowiedniej uchwały)[20]:

  • do 23 lipca 2015 – utworzenie obwodów głosowania w szpitalach, zakładach pomocy społecznej, zakładach karnych i aresztach śledczych, w domach studenckich i zespołach domów studenckich oraz ustalenie ich granic, siedzib i numerów;
  • do 28 lipca 2015 –
1) zawiadomienie Państwowej Komisji Wyborczej przez podmioty uprawnione o zamiarze uczestniczenia w kampanii referendalnej w programach radiowych i telewizyjnych nadawców publicznych;
2) podanie do wiadomości publicznej informacji o numerach i granicach obwodów głosowania oraz siedzibach obwodowych komisji do spraw referendum, w tym o lokalach obwodowych komisji do spraw referendum dostosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych uprawnionych do udziału w referendum, a także o możliwości głosowania korespondencyjnego i przez pełnomocnika;
  • do 7 sierpnia 2015 –
1) zgłaszanie przez armatorów wniosków o utworzenie obwodów głosowania na polskich statkach morskich;
2) zgłaszanie kandydatów do obwodowych komisji wyborczych przez podmioty uprawnione;
  • do 16 sierpnia 2015[b] –
1) powołanie obwodowych komisji do spraw referendum;
2) podanie do wiadomości publicznej informacji o numerach i granicach obwodów głosowania utworzonych za granicą oraz siedzibach obwodowych komisji do spraw referendum;
3) sporządzenie spisów osób uprawnionych do udziału w referendum;
  • do 17 sierpnia 2015 – zgłaszanie konsulom kandydatów do obwodowych komisji ds. referendum za granicą przez podmioty uprawnione[21];
  • od 16 do 23 sierpnia 2015[b] – składanie przez żołnierzy pełniących zasadniczą lub okresową służbę wojskową oraz pełniących służbę w charakterze kandydatów na żołnierzy zawodowych lub odbywających ćwiczenia i przeszkolenie wojskowe, a także ratowników odbywających zasadniczą służbę w obronie cywilnej poza miejscem stałego zamieszkania, policjantów z jednostek skoszarowanych, funkcjonariuszy BOR, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej pełniących służbę w systemie skoszarowanym, wniosków o dopisanie do wybranego przez nich spisu osób uprawnionych do udziału w referendum, sporządzonego dla miejscowości, w której odbywają służbę;
  • do 19 sierpnia 2015 – zgłaszanie konsulowi zamiaru głosowania korespondencyjnego za granicą;
  • do 21 sierpnia 2015 – powołanie obwodowych komisji do spraw referendum za granicą[21];
  • do 21 sierpnia do 4 września 2015 – nieodpłatne rozpowszechnianie w programach publicznych nadawców radiowych i telewizyjnych audycji referendalnych podmiotów uprawnionych;
  • do 22 sierpnia 2015[b] – zgłaszanie wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta) zamiaru głosowania korespondencyjnego w kraju, w tym przy pomocy nakładek do karty do głosowania sporządzonych w alfabecie Braille’a;
  • do 28 sierpnia 2015 – składanie wniosków o sporządzenie aktu pełnomocnictwa do głosowania;
  • do 1 września 2015 –
1) zgłaszanie kapitanom polskich statków morskich kandydatów do obwodowych komisji ds. referendum na polskich statkach morskich przez podmioty uprawnione[22];
2) składanie wniosków o dopisanie do spisu osób uprawnionych do udziału w referendum w wybranym przez siebie obwodzie głosowania;
  • do 3 września 2015 –
1) powołanie obwodowych komisji wyborczych na polskich statkach morskich[22];
2) składanie przez osoby uprawnione do udziału w referendum przebywające na statkach morskich wniosków o wpisanie do spisu osób uprawnionych do udziału w referendum utworzonych na tych statkach;
3) składanie przez osoby uprawnione do udziału w referendum przebywające za granicą zgłoszeń w sprawie wpisania do spisu osób uprawnionych do udziału w referendum w obwodach głosowania utworzonych za granicą;
  • 4 września 2015, godz. 24:00 – zakończenie kampanii referendalnej;
  • 6 września 2015, godz. 6:00–22:00 – głosowanie.

Kampania referendalna edytuj

Przebieg edytuj

21 maja za wyrażaniem zgody na przeprowadzenie referendum opowiedzieli się wszyscy obecni senatorowie. W głosowaniu nie wzięło udziału 43 senatorów, wśród których najliczniejszą grupę stanowili przedstawiciele PiS-u[6].

Prawo i Sprawiedliwość[23], a później także partia KORWiN[24][25], Twój Ruch (wraz z SLD, UP i Zielonymi)[26] oraz Biało-Czerwoni postulowali dopisanie dodatkowych pytań.

21 sierpnia prezydent Andrzej Duda przekazał do Senatu projekt postanowienia zarządzającego na 25 października (dzień wyborów parlamentarnych) dodatkowe referendum w sprawie wieku emerytalnego, systemu funkcjonowania lasów państwowych, oraz obowiązku szkolnego sześciolatków[27]. 4 września Senat nie wyraził zgody na jego przeprowadzenie[28].

Zarejestrowano 133 podmioty (w tym 94 stowarzyszenia, 34 fundacje i 5 partii politycznych) uprawnione do prowadzenia kampanii. Ponadto 24 organizacje zakwalifikowano jako nieuprawnione[29].

2 września w TVP1 została wyemitowana „Debata. Wszystko o referendum”[30][31].

Sondaże edytuj

Stosunek do pytań referendalnych edytuj

Data Ośrodek
badawczy 		Pytanie nr 1 Pytanie nr 2 Pytanie nr 3 Frekwencja
TAK NIE Niezdec. TAK NIE Niezdec. TAK NIE Niezdec.
17–24.08[32] CBOS 41%[c] 22%[c] 19%[c] 14%[c] 73%[c] 7%[c] 76%[c] 4%[c] 11%[c] 52%
24.08[33] Millward Brown 62% 28% 9% 19% 75% 6% 90% 4% 4% 55%
01–08.07[34] CBOS 45%[c] 16%[c] 25%[c] 13%[c] 75%[c] 9%[c] 81%[c] 4%[c] 11%[c] 62%
11–17.06[35] CBOS 54%[c] 18%[c] 16%[c] 15%[c] 75%[c] 6%[c] 82%[c] 5%[c] 8%[c] 60%
08–09.06[36] TNS Polska 60% 20% 20% 19% 73% 8% 90% 4% 6% 76%
22–23.05[37] IBRiS 61% 20% 19% 15% 74% 11% 88% 3% 9% 51%

Wiedza na temat referendum edytuj

Postanowieniem Bronisława Komorowskiego, za zgodą Senatu, 6 września br. odbędzie się ogólnokrajowe referendum.
Czy wie Pan(i), czego konkretnie dotyczyć będzie to referendum? (sondaże CBOS):
Data
Zdecydowanie tak Raczej tak Raczej nie Zdecydowanie nie Trudno powiedzieć/
Odmowa odpowiedzi
17–24.08[32] 22% 29% 21% 26% 2%
01–08.07[34] 20% 29% 19% 31% 1%
11–17.06[35] 17% 22% 22% 36% 3%

Wyniki edytuj

Wyniki głosowania zostały podane w obwieszczeniu Państwowej Komisji Wyborczej z 7 września 2015[9]. 4 listopada 2015 Sąd Najwyższy stwierdził ważność referendum, lecz unieważnił głosowanie w obwodzie nr 37 w Siemianowicach Śląskich w zakresie dotyczącym pytania trzeciego[38] ze względu na błędne wypełnienie protokołu przez komisję (pomylone odpowiedzi na tak i nie)[39]. 23 listopada 2015 PKW opublikowała skorygowane wyniki[40].

Sprawa Odpowiedź Głosy ważne Głosy nieważne
TAK NIE
1. Wprowadzenie jednomandatowych okręgów wyborczych
w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej 		1 829 995
(78,75%) 		493 935
(21,25%) 		2 323 930
(97,45%) 		60 850
(2,55%)
2. Utrzymanie dotychczasowego sposobu
finansowania partii politycznych z budżetu państwa 		404 515
(17,37%) 		1 923 994
(82,63%) 		2 328 509
(97,64%) 		56 271
(2,36%)
3. Wprowadzenie zasady ogólnej rozstrzygania wątpliwości
co do wykładni przepisów prawa podatkowego na korzyść podatnika 		2 194 684
(94,52%) 		127 288
(5,48%) 		2 321 972
(97,37%) 		62 694
(2,63%)
Frekwencja: 2 384 780[d] (7,80%)
Pytanie nr 1 Pytanie nr 2 Pytanie nr 3 Frekwencja
Województwo TAK# TAK% NIE# NIE% TAK# TAK% NIE# NIE% TAK# TAK% NIE# NIE% # %
dolnośląskie 144416 77,20% 42660 22,80% 33616 17,94% 153754 82,06% 177345 94,85% 9637 5,15% 191752 8,27%
kujawsko-pomorskie 88485 78,84% 23752 21,16% 19155 17,03% 93320 82,97% 105397 94,06% 6653 5,94% 115330 7,02%
lubelskie 103661 79,87% 26132 20,13% 21517 16,55% 108489 83,45% 121488 93,74% 8119 6,26% 133294 7,64%
lubuskie 42798 79,36% 11132 20,64% 8189 15,14% 45882 84,86% 50822 94,33% 3055 5,67% 55337 6,86%
łódzkie 112828 78,32% 31224 21,68% 24986 17,30% 119435 82,70% 136367 94,74% 7578 5,26% 147879 7,31%
małopolskie 155300 78,21% 43263 21,79% 37043 18,63% 161783 81,37% 187083 94,33% 11236 5,67% 203724 7,68%
mazowieckie 256894 75,48% 83431 24,52% 70138 20,57% 270776 79,43% 323360 95,00% 17014 5,00% 349580 8,31%
opolskie 52235 82,92% 10760 17,08% 9933 15,75% 53132 84,25% 59003 93,81% 3890 6,19% 64684 7,95%
podkarpackie 115811 82,67% 24284 17,33% 21652 15,45% 118533 84,55% 130976 93,78% 8686 6,22% 143712 8,36%
podlaskie 51708 79,38% 13429 20,62% 10499 16,10% 54718 83,90% 61230 94,11% 3832 5,89% 67023 6,99%
pomorskie 111618 77,12% 33119 22,88% 25042 17,25% 120105 82,75% 136793 94,43% 8073 5,57% 148508 8,39%
śląskie 234030 80,73% 55868 19,27% 47187 16,24% 243323 83,76% 275202 95,02% 14417 4,98% 296573[e] 8,13%
świętokrzyskie 58286 80,97% 13696 19,03% 11964 16,60% 60091 83,40% 67764 94,29% 4107 5,71% 73870 7,11%
warmińsko-mazurskie 64810 79,84% 16362 20,16% 12978 15,94% 68419 84,06% 76423 94,19% 4712 5,81% 83449 7,27%
wielkopolskie 154894 77,90% 43938 22,10% 34010 17,05% 165445 82,95% 187232 94,24% 11436 5,76% 204379 7,51%
zachodniopomorskie 82221 79,74% 20885 20,26% 16606 16,06% 86789 83,94% 98199 95,30% 4843 4,70% 105686 7,85%
Polska 1829995 78,75% 493935 21,25% 404515 17,37% 1923994 82,63% 2194684 94,52% 127288 5,48% 2384780[d] 7,80%

Uwagi edytuj

  1. ↑ Patrz opinie prof. dr. hab. Bogusława Banaszaka, dr. hab. Ryszarda Piotrowskiego i dr. Marcina Wiszowatego w opiniach prawnych dotyczących projektu postanowienia o zarządzeniu referendum.
  2. ↑ a b c W przypadku gdy koniec terminu wykonania czynności określonej w Kodeksie wyborczym przypada na sobotę albo na dzień ustawowo wolny od pracy, termin upływa pierwszego roboczego dnia po tym dniu.
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa Odsetek odpowiedzi wszystkich respondentów, niezależnie od deklaracji uczestnictwa w głosowaniu.
  4. ↑ a b Liczba kart ważnych w odniesieniu do pierwszego i drugiego pytania. Zgodnie z obwieszczeniem PKW z 23 listopada, liczba kart ważnych w zakresie trzeciego pytania to 2 384 666
  5. ↑ Liczba kart ważnych w odniesieniu do pierwszego i drugiego pytania. Zgodnie z załącznikiem do obwieszczenia PKW z 23 listopada, w województwie śląskim liczba kart ważnych w zakresie trzeciego pytania wynosi 296 459

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 czerwca 2015 r. o zarządzeniu ogólnokrajowego referendum (Dz.U. z 2015 r. poz. 852).
  2. ↑ a b INFORMACJA o wydatkach z budżetu państwa poniesionych na przygotowanie i przeprowadzenie referendum ogólnokrajowego w dniu 6 września 2015 r.
  3. ↑ Prezydent proponuje referendum ws. JOW-ów 6 września. tvn24.pl, 13 maja 2015.
  4. ↑ Projekt Postanowienia Prezydenta RP. senat.gov.pl.
  5. ↑ Uchwała Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 21 maja 2015 r. w sprawie wyrażenia zgody na zarządzenie przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej ogólnokrajowego referendum. senat.gov.pl.
  6. ↑ a b Szczegóły glosowania: wyrażenie zgody na zarządzenie przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej ogólnokrajowego referendum – 21 maja 2015. senat.gov.pl.
  7. ↑ Prezydent podpisał postanowienie o referendum. polskieradio.pl, 17 czerwca 2015.
  8. ↑ a b Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 3 sierpnia 2015 r. zmieniające postanowienie o zarządzeniu ogólnokrajowego referendum (Dz.U. z 2015 r. poz. 1134).
  9. ↑ a b Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 7 września 2015 r. o wynikach głosowania i wyniku referendum przeprowadzonego w dniu 6 września 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1375).
  10. ↑ Grzegorz Osiecki, Michał Potocki. Referendum przeszło do historii. „Dziennik Gazeta Prawna”, 8 września 2015. 
  11. ↑ Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe w dniu 2 kwietnia 1997 r., przyjęta przez Naród w referendum konstytucyjnym w dniu 25 maja 1997 r., podpisana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 16 lipca 1997 r. (Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483).
  12. ↑ Marcin Wiszowaty: Dlaczego w obecnym systemie prawnym referendum nt. JOW nie może się odbyć?. konstytuty.pl, 13 maja 2015.
  13. ↑ Przebieg procesu legislacyjnego – druk nr 3424. sejm.gov.pl.
  14. ↑ Komorowski podpisał projekt nowelizacji konstytucji ws. JOW-ów. onet.pl, 12 maja 2015.
  15. ↑ Opinie prawne (opinia dr. hab. Ryszarda Piotrowskiego od strony 19). senat.gov.pl.
  16. ↑ Rozstrzyganie wątpliwości podatkowych na korzyść podatnika - projekt Prezydenta wymaga korekt. infor.pl.
  17. ↑ Przebieg procesu legislacyjnego – druk nr 3018. sejm.gov.pl.
  18. ↑ Ordynacja podatkowa: Sejm za rozstrzyganiem wątpliwości na korzyść podatnika. polskieradio.pl, 10 lipca 2015.
  19. ↑ Komorowski podpisuje w ostatniej chwili kontrowersyjną zmianę w Ordynacji podatkowej. tvn24bis.pl, 6 sierpnia 2015.
  20. ↑ Kalendarz czynności. pkw.gov.pl.
  21. ↑ a b Uchwała Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 6 lipca 2015 r. w sprawie trybu i terminu powoływania obwodowych komisji do spraw referendum w obwodach głosowania utworzonych za granicą w referendum ogólnokrajowym (M.P. z 2015 r. poz. 633).
  22. ↑ a b Uchwała Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 6 lipca 2015 r. w sprawie trybu i terminu powoływania obwodowych komisji do spraw referendum w obwodach głosowania utworzonych na polskich statkach morskich w referendum ogólnokrajowym (M.P. z 2015 r. poz. 632).
  23. ↑ PiS chce, by prezydent rozszerzył referendum; Komorowski odsyła do inicjatywy poselskiej [online], Onet.pl, 1 lipca 2015 [zarchiwizowane z adresu 2015-07-04].
  24. ↑ Partia KORWiN do prezydenta: dopisać do referendum trzy kolejne pytania. wp.pl, 2 lipca 2015.
  25. ↑ Pytanie o karę śmierci we wrześniowym referendum? Korwin-Mikke będzie apelował do prezydenta. telewizjarepublika.pl, 20 sierpnia 2015.
  26. ↑ Zjednoczona Lewica apeluje o dopisanie pytań do referendum. twojruch.eu, 20 sierpnia 2015.
  27. ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o zarządzeniu ogólnokrajowego referendum. senat.gov.pl, 21 sierpnia 2015.
  28. ↑ Szczegóły glosowania: wyrażenie zgody na zarządzenie przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej ogólnokrajowego referendum – 4 września 2015. senat.gov.pl.
  29. ↑ Podmioty uprawnione do prowadzenia kampanii. pkw.gov.pl.
  30. ↑ „Debata. Wszystko o referendum” w TVP1. tvp.pl, 31 sierpnia 2015.
  31. ↑ JOW-y, finansowanie partii, spory podatkowe. „Dlaczego chcemy być mądrzejsi od wszystkich krajów europejskich?”. tvp.info, 2 września 2015.
  32. ↑ a b Polacy o wrześniowym referendum zarządzonym przez prezydenta Bronisława Komorowskiego. cbos.pl.
  33. ↑ Czy referendum będzie wiążące? Mamy najnowszy sondaż dla Faktów TVN i TVN24. tvn24.pl.
  34. ↑ a b Polacy o referendum na dwa miesiące przed głosowaniem. cbos.pl.
  35. ↑ a b Referendum – pierwsze reakcje przed rozpoczęciem kampanii. cbos.pl.
  36. ↑ Sondaż dla „Wiadomości” TVP1: Polacy zagłosowaliby we wrześniowym referendum za JOW-ami. tvp.info, 2015-06-14.
  37. ↑ "Rz": Nowy sondaż. Dotyczy referendum w sprawie JOW-ów. fakty.interia.pl, 2015-06-01.
  38. ↑ Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 2015 r. w sprawie ważności referendum ogólnokrajowego przeprowadzonego w dniu 6 września 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1920)
  39. ↑ Sąd Najwyższy stwierdził ważność referendum ogólnokrajowego przeprowadzonego 6 września 2015 r. - Sąd Najwyższy [online], www.sn.pl [dostęp 2023-09-05].
  40. ↑ Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 23 listopada 2015 r. o skorygowanych wynikach głosowania i wyniku referendum ogólnokrajowego przeprowadzonego w dniu 6 września 2015 r.. pkw.gov.pl.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Referendum_w_Polsce_w_2015_roku&oldid=71202650”