Wikipedia

Referendum w Republice Serbskiej w 2016 roku

(Przekierowano z Referendum w Republice Serbskiej (2016))

Referendum w Republice Serbskiej (2016) – referendum odbywające się 25 września w Republice Serbskiej, będącego entitety Bośni i Hercegowiny.

Referendum w Republice Serbskiej BiH 2016
Państwo

 Bośnia i Hercegowina

Część składowa

 Republika Serbska

Rodzaj

referendum lokalne

Data przeprowadzenia

25 września 2016

Głosowanie

W referendum mieszkańcy Republiki Serbskiej wypowiedzieli się na temat, czy 9 stycznia ma być świętowany jako Dzień Republiki tego entitetu[a][1]. 9 stycznia wypada także wspomnienie świętego Szczepana, dzień ten jest także rocznicą powstania w 1992 Serbskiej Republiki Bośni i Hercegowiny[1] (wówczas jako części Jugosławii[2][3]).

Przyczyny edytuj

Republika Serbska w obecnej formule powstała, jako jeden z entitetów, Bośni i Hercegowiny na mocy układu z Dayton (1995), który zakończył wojnę domową z pierwszej połowy lat 90.[4][5] W wyniku działań wojennych i ich następstw struktura demograficzna terenów entitetu zmieniła się: w 1991 Bośniaccy Serbowie stanowili ok. 55% społeczności, Boszniacy ok. 28%, Jugosłowianie 4%, a Chorwaci 2,5%, podczas gdy w 2013 Serbów było już ponad 81%, Muzułmanów tylko 13%.

26 listopada 2015 Sąd Konstytucyjny Bośni i Hercegowiny stwierdził, że niezgodne z ustawą zasadniczą (oktrojowaną w 1995 przez społeczność międzynarodową[6]) jest świętowanie 9 stycznia (mając na uwadze iż jest to także prawosławne wspomnienie św. Szczepana) i będzie to dyskryminacją innych narodów wchodzących w skład kraju – jednocześnie wskazano, że Republika Serbska powinna w ciągu pół roku ustalić inny dzień na obchodzenie Dnia Republiki[7]. Sprawę do Sądu zgłosili Boszniacy, którzy uznali datę święta za dyskryminację innych grup narodowych wchodzących w skład Bośni i Hercegowiny[4]. Władze Republiki Serbskiej nie przyjęły wyroku sądu, podkreślając m.in. iż na mocy układu z Dayton część z sędziów nie jest obywatelami Bośni i Hercegowiny[5]. 9 stycznia 2016 w entitecie obchodzono Dzień Republiki – w uroczystościach w stolicy, Banja Luce, uczestniczył m.in. premier Serbii Aleksandar Vučić[8]. Władze Serbii dystansowały się od pomysłu referendum[1], a jego głównym orędownikiem był Milorad Dodik, prezydent Republiki Serbskiej – podkreślał on jednak, w wywiadzie dla Radia Wolna Europa, że nie ma ono na celu potencjalnej secesji entitetu oraz być wyrazem sprzeciwu drogi Bośni i Hercegowiny do Unii Europejskiej[9] (kilka dni przed referendum, 21 września, Unia Europejska zaakceptowała wniosek Bośni i Hercegowiny o członkostwo we wspólnocie, który przesłano w lutym[4]). Mimo to część lokalnych polityków, po tym jak referendum skrytykowała Komisja Wenecka, była przeciwna organizacji plebiscytu ze względu na jego niekonstytucyjność oraz podważanie układu z Dayton[4]. W opinii ekspertów referendum mogłoby wpłynąć na destabilizację, a nawet rozpad Bośni i Hercegowiny, która funkcjonuje dzięki międzynarodowym ustaleniom z 1995[4][5].

Referendum edytuj

W lutym 2016 prezydent Milorad Dodik zapowiedział zorganizowanie referendum[10]. 25 września uprawnionych do głosowania w plebiscycie jest ok. 1 200 000 mieszkańców Republiki Serbskiej[4]. Na kartach znajdowało się pytanie, czy są za tym, „aby Dzień Republiki Serbskiej był upamiętniony i obchodzony 9 stycznia?”.

Dystrykt Brczko, jedna z trzech części składowych Bośni i Hercegowiny, nie wyraził zgody na przeprowadzenie głosowania na jego terytorium – zainteresowani oddawali swoje głosy w gminach Donji Žabar oraz Bijeljina[11]. Poza terytorium Republiki Serbskiej można było głosować w siedmiu państwach: Serbii, Niemczech, Szwajcarii, Austrii, Rosji, Belgii oraz Holandii[11].

Wyniki edytuj

W referendum wzięło udział 55,77% uprawnionych, a 99,81% opowiedziało się za obchodzeniem 9 stycznia Dnia Republiki[12]. Milorad Dodik po zakończeniu głosowania przyznał, że był to dzień, który zapisze się w historii „jako dzień serbskiego samookreślenia” – słowa te wypowiedziane zostały w Pale, mieście będącym siedzibą wojskowych oddziałów Bośniackich Serbów w czasie wojny domowej[13].

Reakcje międzynarodowe edytuj

Oponentami referendum były Stany Zjednoczone oraz Unia Europejska[4]. Mimo obecności na uroczystościach państwowych 9 stycznia 2016 premier Serbii Aleksandar Vučić przyznał iż jego rząd uważa organizację głosowania za błędną, a jego skutki mogą doprowadzić do destabilizacji całego kraju[4]. Negatywnie na temat plebiscytu wypowiedział się również Wysoki przedstawiciel dla Bośni i Hercegowiny, który zauważył, że głosowanie podważa ustalenia z Dayton[14]. Głosowanie poparła Rosja[4].

Następstwa edytuj

26 września Prokuratura Generalna Bośni i Hercegowiny wszczęła śledztwo w sprawie przeprowadzenia referendum[15].

Uwagi edytuj

  1. ↑ Na mocy układu z Dayton Bośnia i Hercegowina dzieli się na trzy części (wg literatury polskiej entienty) – są to Republika Serbska, Federacja Bośni i Hercegowiny oraz Dystrykt Brczko

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c Agnieszka Kawczyńska, Republika Serbska palącym problemem BiH? [online], balkanistyka.org [dostęp 2016-09-25] [zarchiwizowane z adresu 2016-09-27] (pol.).
  2. ↑ Groźne referendum: początek niepokojów na Bałkanach? Republika Serbska głosuje [online], Polskie Radio [dostęp 2016-09-25] (pol.).
  3. ↑ Bośnia i Hercegowina: rozpoczęło się referendum w Republice Serbskiej [online], Polskie Radio [dostęp 2016-09-25] (pol.).
  4. ↑ a b c d e f g h i Szymon Sochacki: Bośnia i Hercegowina 1995-2012. Studium politologiczne.. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2015. ISBN 978-83-8019-187-7.
  5. ↑ a b c Bośnia i Hercegowina 15 lat po Dayton. Przeszłość – teraźniejszość – perspektywy. Studia i szkice. Łódź 2011: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2008. ISBN 978-83-7525-598-0.
  6. ↑ Mateusz Gniazdowski (red.): Europejski protektorat? Bośnia i Hercegowina w perspektywie środkowoeuropejskiej. Warszawa: Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, 2008. ISBN 978-83-89607-44-7.
  7. ↑ DECISION OF THE BIH CONSTITUTIONAL COURT TO CANCEL THE CELEBRATION OF THE DAY OF THE REPUBLIC OF SRPSKA – IS IT A LEGAL OR A POLITICAL DECISION? [online], advokatskafirmasajic.com [dostęp 2016-09-25] [zarchiwizowane z adresu 2018-11-13] (ang.).
  8. ↑ Bosnian Serbs defy top court ruling by celebrating Statehood Day [online], reuters.com [dostęp 2016-09-25] (ang.).
  9. ↑ Referendum w Bośni i Hercegowinie. To początek końca kraju? [online], TVP INFO [dostęp 2016-09-25] (pol.).
  10. ↑ Dorota Grzegorek, Jednak odbędzie się referendum w BiH [online], balkanistyka.org [dostęp 2016-09-25] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-25] (pol.).
  11. ↑ a b Eleanor Rose, Bosnian Serbs Vote in Disputed Referendum [online], balkaninsight.com [dostęp 2016-09-25] (ang.).
  12. ↑ Referendum o Danu RS-a: Glasalo 55,77 posto biračkog tijela [online], balkans.aljazeera.net [dostęp 2016-09-26] (bośn.).
  13. ↑ Bośnia i Hercegowina: zakończyło się referendum w Republice Serbskiej Bośni i Hercegowiny [online], wp.pl [dostęp 2016-09-26] (pol.).
  14. ↑ Inzko: Više nije riječ o prazniku RS, nego o direktnom osporavanju državnog pravosuđa [online], novi.ba [dostęp 2016-09-26] (bośn.).
  15. ↑ Kraj w permanentnym kryzysie. Teraz prokuratura zajmie się referendum [online], tvn24.pl [dostęp 2016-09-26] (pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Referendum_w_Republice_Serbskiej_w_2016_roku&oldid=67719509”