Regeneracja (biologia)
Regeneracja – odtwarzanie przez organizmy utraconych lub uszkodzonych części ciała, narządów, tkanek lub komórek. Zjawisko to jest najczęściej odpowiedzią na uszkodzenie tkanek (np. gojenie się ran)[1][2] albo elementem naturalnej, sezonowej zmiany niektórych struktur ciała (np. piór)[1]. Czasami może być także częścią mechanizmu obrony przed drapieżnikami (np. autotomia)[1][2][3].
Wyróżnia się trzy typy regeneracji[3]:
- regeneracja fizjologiczna – stała wymiana martwych komórek, zachodząca u większości organizmów;
- epimorfoza – odtworzenie brakującej części tkanki lub narządu;
- morfalaksja – odtworzenie całego organizmu ze szczątkowego fragmentu.
Rośliny cechuje bardzo duża zdolność regeneracji[2]. W świecie zwierząt natomiast zjawisko to jest szerzej rozpowszechnione wśród gatunków mniej zaawansowanych ewolucyjnie (bardziej prymitywnych). Niektóre organizmy potrafią zregenerować nawet całe ciało zaledwie z niewielkiego fragmentu tkanki. Taka zdolność występuje u prawie wszystkich wirków (do odtworzenia całego ciała wystarczy im zaledwie 1/200 jego powierzchni[3]), jamochłonów[1][2][3] oraz gąbek[3], a także większości pierścienic[1][2][3], rozgwiazd[2] (do odtworzenia całego ciała wystarczy im jedno ramię[3]) i wężowideł[3]. Głowonogi potrafią regenerować utracone ramiona, zaś ślimaki – czułki[3]. Wiele owadów i skorupiaków potrafi regenerować utracone odnóża. Kręgowce natomiast regenerują zwykle jedynie nabłonek oraz niektóre drobne uszkodzenia narządów (np. większość ryb, salamander[1][2][3] oraz traszek[2][3] potrafi regenerować kończyny)[1][2][3]. Ptaki mogą regenerować uszkodzone pióra lub nawet celowo wymieniać je sezonowo, w pewnych przypadkach zwierzęta te potrafią regenerować również inne struktury swojego ciała. Niektóre gatunki ssaków, chociaż nie mają zdolności do regeneracji całych narządów, są w stanie zrobić to z różnymi strukturami peryferyjnymi (np. poroże)[1].
U roślin oraz wielu zwierząt niższych regeneracja jest również elementem mechanizmu rozmnażania bezpłciowego[1].
Zobacz też edytuj
- heteromorfoza – odtworzenie w miejscu brakującego narządu innego, niż pierwotnie się tam znajdował
- medycyna regeneracyjna
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h i Encyklopedia Audiowizualna Britannica: Biologia. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz S.A., 2006, s. 113–114. ISBN 978-83-60563-11-3.
- ↑ a b c d e f g h i Marzena Popielarska, regeneracja, [w:] Marzena Popielarska, Robert Konieczny, Grzegorz Góralski, Słownik szkolny. Biologia, Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa, 2008, s. 307, ISBN 978-83-7435-692-3.
- ↑ a b c d e f g h i j k l Tablice biologiczne. Witold Mizerski (red.). Wyd. IV. Warszawa: Wydawnictwo Adamantan, 2004, s. 195. ISBN 83-7350-059-6.