Regionalizacja fizycznogeograficzna Europy

Regionalizacja fizycznogeograficzna Europy uwzględnia kilka specyficznych cech ukształtowania powierzchni tej części świata:

  • znaczne rozczłonkowanie,
  • znaczną różnorodność ukształtowania powierzchni,
  • dwoistość budowy tektonicznej,
  • pasmowy układ zasadniczych jednostek geograficznych.

Wcześniejsze regionalizacje edytuj

Poglądy geografów co do wydzielenia wielkich jednostek podziału fizycznogeograficznego Europy nawet przed ujednoliceniem było w zasadzie zgodne, choć ich hierarchia i nazewnictwo były rozbieżne.

I tak, podsumowując dorobek geografii rosyjskiej i radzieckiej, Borys F. Dobrynin w 1948 wydzielił następujące wielkie krainy geograficzne:

  • w Europie Zachodniej (tzn. poza granicami ówczesnego Związku Radzieckiego):
    • Europa Północna
    • północna równina Europy Środkowej (Nizina Niemiecko-Polska)
    • hercyńska Europa Środkowa
    • obszary trzeciorzędowych gór fałdowych Europy Środkowej (Alpy i Karpaty)
    • obszary aluwialnych równin w zapadliskach tektonicznych pasa fałdowań alpejskich
    • grupa obszarów południowo-europejskich
  • na obszarze ZSRR:
    • równina wschodnio-europejska
    • Ural
    • Krym

Autorzy pięciotomowej polskiej "Geografii powszechnej" z 1965 roku wydzielili następujące wielkie krainy geograficzne Europy:

  • Europa Zachodnia
    • obszar północnoeuropejski
    • Niż Środkowoeuropejski
    • stare góry i baseny Europy Zachodniej
    • Wyspy Brytyjskie
    • młode góry fałdowe i obniżenia podgórskie
      • strefa alpejsko-karpacka
      • półwyspy południowe (Europa Śródziemnomorska)
  • Europa Wschodnia
    • Niż Wschodnioeuropejski
    • Ural
    • Krym
    • Góry Krymskie
    • Kaukaz

Regionalizacja według UKD edytuj

 
Podział Europy na megaregiony i prowincje
 
Podział Europy na podprowincje

Najpowszechniej obecnie używana regionalizacja fizycznogeograficzna Europy zgodna z uniwersalną klasyfikacją dziesiętną została przedstawiona w 1971[potrzebny przypis].

Europa Północna edytuj

0 Archipelagi Europy Północnej
01 Archipelagi Arktyczne
02 Wyspy Morza Norweskiego
1 Półwysep Fennoskandzki
11 Półwysep Skandynawski
12 Masyw Fińsko-Karelski i Półwysep Kolski
13 Wyspy Morza Bałtyckiego

Europa Zachodnia edytuj

2 Wyspy Brytyjskie
21 Irlandia
22 Wielka Brytania
3 Pozaalpejska Europa Środkowa
31 Niż Środkowoeuropejski
32 Średniogórze Niemieckie (Środkowoeuropejskie)
33 Masyw Czeski
34 Wyżyny Polskie
35 Francuskie Masywy i Kotliny
4 Region alpejski (Alpy wraz z obniżeniami zewnętrznymi i wewnętrznymi)
41 Jura Szwajcarsko-Francuska
42 Północne Przedgórze Alp
43 Alpy
44 Nizina Padańska
5 Region karpacki (Karpaty wraz z obniżeniami zewnętrznymi i wewnętrznymi)
51 Karpaty Zachodnie z Podkarpaciem Zachodnim i Północnym
52 Karpaty Wschodnie z Podkarpaciem Wschodnim
53 Karpaty Południowe z Wyżyną Getycką
54 Góry Zachodniorumuńskie i Wyżyna Transylwańska
55 Kotlina Panońska (Basen Panoński)
56 Równiny Południoworumuńskie

Europa Południowa edytuj

6 Wyspy i półwyspy Morza Śródziemnego
61-63 - Półwysep Iberyjski
61 Północne obszary peryferyjne
62 Wewnętrzne obszary półwyspu
63 Masyw Galicyjsko-Portugalski (Zachodnie obszary peryferyjne)
64 Półwysep Apeniński
65-68 - Półwysep Bałkański
65 Region Gór Dynarskich (Dynarydy)
66 Bałkan
67 Masyw Tracko-Macedoński
68 Góry Grecko-Albańskie (Hellenidy)
69 Wyspy Śródziemnomorskie i Azory

Europa Wschodnia edytuj

7 Krym i Kaukaz
71 Półwysep Krymski
72 Kaukaz Północny
73 Wielki Kaukaz
74 Nizina Kolchidzka
75 Nizina Kurańska
76 Mały Kaukaz
8 Nizina Wschodnioeuropejska
81 Podstrefa tundry i tundry lesistej
82 Podstrefa północnej tajgi
83 Strefa lasów mieszanych i podstrefa południowej tajgi - Nizina Środkoworosyjska
84 Strefa lasów mieszanych i podstrefa południowej tajgi - Niż Wschodniobałtycko-Białoruski
85 Strefa leśno-stepowa - Wyżyny Ukraińskie
86 Strefa stepowa
9 Ural
91 Nowa Ziemia i Wajgacz
92 Ural Polarny
93 Ural Północny
94 Ural Środkowy
95 Ural Południowy

Bibliografia edytuj

  • B.F. Dobrynin Geografia fizyczna Europy Zachodniej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1954
  • Borys Dobrynin Geografia fizyczna ZSRR, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1956
  • Bolesław Augustowski Wielkie regiony naturalne Europy w: Antoni Wrzosek (red.) Geografia powszechna - tom III. Europa (bez ZSRR), Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1965
  • Mieczysław Hess, Bogumił Rychłowski Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich w: August Zierhoffer (red.) Geografia powszechna - tom IV. Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich. Azja. Afryka, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1965
  • Jerzy Kondracki W sprawie fizycznogeograficznego podziału Europy w klasyfikacji dziesiętnej, "Przegląd Geograficzny" tom XXXVII, z.3, 1965, str. 539-547
  • Jerzy Kondracki Podstawy regionalizacji fizycznogeograficznej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1969
  • Jerzy Kondracki Fizycznogeograficzna regionalizacja Europy Wschodniej w układzie dziesiętnym, "Przegląd Geograficzny", tom LXVII, z. 3-4, 1995, str. 349-354
  • Jerzy Kondracki Fizycznogeograficzna regionalizacja Czech, Słowacji, Węgier i Rumunii w układzie dziesiętnym, "Przegląd Geograficzny", tom LXVIII, z 3-4, 1996, str. 457-466
  • Jerzy Kondracki Fizycznogeograficzna regionalizacja Niemiec i terenów przyległych w układzie dziesiętnym, "Przegląd Geograficzny" tom LXIX z. 102, 1997, str. 141-147
  • Podręczny leksykon państw świata, Wydawnictwo RTW, Słowenia 1997 (tłum. Agnieszka Kowalik)
  • Jan Mordawski (red.), Mieczysław Cukierski, Michał Siwicki Atlas geograficzny Polski dla klas VIII / III gimnazjum, Wydawnictwo M. RoŜak, Gdańsk 1999
  • Michał Kucharski, Katarzyna Bischoff, Agnieszka Momot, Tomasz Płatek, Jarosław Talacha (red.) Atlas świata, Pascal 2002
  • Marzena Wieczorek, Beata Byer (red.) Atlas geograficzny liceum Świat. Polska, Demart, Warszawa 2003
  • Atlas – Świat w zasięgu ręki, DeAgostini 2005-2008 (215 zeszytów w 17 zakładkach, 10 segregatorów)
  • J. Makowski Geografia fizyczna świata, PWN, Warszawa 2007