Republika Irlandzka

Republika Irlandzka (irl. Poblacht na hÉireann ) – nazwa jednostronnie ogłoszonego państwa irlandzkiego w 1916 r. i w latach 1919–1922.

Republika Irlandzka

Poblacht na hÉireann
Irish Republic

1916 1919–1922
Flaga
Język urzędowy	irlandzki, angielski
Stolica	Dublin
Ustrój polityczny	republika
Szef rządu	Prezydent Republiki Irlandzkiej (ostatni) William Thomas Cosgrave
Powierzchnia  • całkowita	84 116 km²
Liczba ludności (1921)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	4 400 000 52 osób/km²
Niepodległość • ogłoszona • sformowanie rządu	od Wlk. Brytanii 24 kwietnia 1916 21 stycznia 1919
Utworzenie Wolnego Państwa Irlandzkiego	6 grudnia 1922

Powstanie Republiki Irlandzkiej ogłoszono 24 kwietnia 1916 podczas powstania wielkanocnego. Wybrany w 1918 r. irlandzki parlament 21 stycznia 1919 uchwalił konstytucję i ogłosił niepodległość Irlandii. Deklarację niepodległości uznała jedynie Rosyjska FSRR. Mimo wielu zabiegów De Valery nie doszło do uznania republiki przez USA. Na czele rządu stał początkowo Cathal Brugha, a od 1 kwietnia 1919 Éamon de Valera.

Po deklaracji niepodległości rozpoczęła się regularna wojna z wojskami brytyjskimi. Republika Irlandzka była de facto dobrze działającym państwem podziemnym, z własną konstytucją, parlamentem, administracją, sądownictwem i armią (utworzona przez Michaela Collinsa Irlandzka Armia Republikańska). Jej władza nie obejmowała jednak całej wyspy, a ograniczała się do kilku porozrzucanych po całej wyspie ogniskach oporu przeciw Brytyjczykom.

W maju 1921 r. władze brytyjskie przeprowadziły wybory powszechne w Irlandii, jednak zgodnie z Government of Ireland Act utworzono odrębne administracje dla północnej i południowej części wyspy. Wygrane przez Sinn Féin wybory wymusiły uznanie przez władze Wielkiej Brytanii Éamona de Valery jako przywódcę rządu irlandzkiego, co doprowadziło do zawarcia rozejmu 9 lipca 1921. Pięć dni później rozpoczęto negocjacje w sprawie niepodległości Irlandii. Delegacja irlandzka pod przywództwem Michaela Collinsa nie spełniła jednak oczekiwań de Valery – zamiast pełnej niepodległości, uzyskano jedynie status dominium brytyjskiego, 6 północnych hrabstw pozostało pod rządami brytyjskimi, a król brytyjski nadal formalnie pozostawał głową państwa.

Na znak protestu 9 stycznia 1922 de Valera złożył urząd premiera. Jego następcą na tym stanowisku został Arthur Griffith, co doprowadziło do dwuwładzy na wyspie – Republika Irlandzka nie zakończyła swojej działalności, mimo że na mocy traktatu irlandzko-brytyjskiego utworzono już rząd Irlandii Południowej na czele z Michaelem Collinsem. Po śmierci Griffitha i Collinsa w sierpniu 1922 r. William Thomas Cosgrave połączył obie administracje. 6 grudnia 1922 powstało Wolne Państwo Irlandzkie.