Republika Irlandzka
 |
Ten artykuł od 2012-03 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
Republika Irlandzka (irl. Poblacht na hÉireann ) – nazwa jednostronnie ogłoszonego państwa irlandzkiego w 1916 i w latach 1919–1922.
| |||
| 1916
1919–1922 | |||
| |||
| |||
| Język urzędowy | irlandzki i angielski | ||
| Stolica | Dublin | ||
| Ustrój polityczny | republika | ||
| Ostatni szef rządu | Prezydent Republiki Irlandzkiej (ostatni) William Thomas Cosgrave | ||
| Powierzchnia • całkowita |
b/d. na świecie 84 116 km² | ||
| Liczba ludności • całkowita • gęstość zaludnienia |
b/d. na świecie 4 400 000 52,3 osób/km² | ||
| Niepodległość • ogłoszona • sformowanie rządu |
od Wielkiej Brytanii 24 kwietnia 1916 21 stycznia 1919 | ||
| Utworzenie Wolnego Państwa Irlandzkiego | 6 grudnia 1922 | ||
Powstanie Republiki Irlandzkiej ogłoszono podczas powstania wielkanocnego w 1916. Wybrany w 1918 irlandzki parlament 21 stycznia 1919 uchwalił konstytucję i ogłosił niepodległość Irlandii[1]. Deklarację niepodległości uznała jedynie Rosyjska FSRR. Mimo wielu zabiegów De Valery nie doszło do uznania republiki przez USA. Na czele rządu stał początkowo Cathal Brugha, a od 1 kwietnia 1919 Éamon de Valera.
Po deklaracji niepodległości rozpoczęła się regularna wojna z wojskami brytyjskimi. Republika Irlandzka była de facto dobrze działającym państwem podziemnym, z własną konstytucją, parlamentem, administracją, sądownictwem i armią (utworzona przez Michaela Collinsa Irlandzka Armia Republikańska). Jej władza nie obejmowała jednak całej wyspy, a ograniczała się do kilku porozrzucanych po całej wyspie ogniskach oporu przeciw Brytyjczykom.
W maju 1921 władze brytyjskie przeprowadziły wybory powszechne w Irlandii, jednak zgodnie z Government of Ireland Act utworzono odrębne administracje dla północnej i południowej części wyspy. Wygrane przez Sinn Féin wybory wymusiły uznanie przez władze Wielkiej Brytanii Éamona de Valery jako przywódcę rządu irlandzkiego, co doprowadziło do zawarcia rozejmu 9 lipca 1921. Pięć dni później rozpoczęto negocjacje w sprawie niepodległości Irlandii. Delegacja irlandzka pod przywództwem Michaela Collinsa nie spełniła jednak oczekiwań De Valery – zamiast pełnej niepodległości uzyskano jedynie statut dominium brytyjskiego, 6 północnych hrabstw pozostało pod rządami brytyjskimi, król brytyjski nadal pozostawał formalnie głową państwa.
Na znak protestu 9 stycznia 1922 De Valera złożył urząd premiera. Jego następcą na tym stanowisku został Arthur Griffith, co doprowadziło do dwuwładzy na wyspie – Republika Irlandzka nie zakończyła swojej działalności, mimo że na mocy traktatu irlandzko-brytyjskiego utworzono już rząd Irlandii Południowej na czele z Michaelem Collinsem. Po śmierci Griffitha i Collinsa w sierpniu 1922 William Thomas Cosgrave połączył obie administracje. 6 grudnia 1922 powstało Wolne Państwo Irlandzkie.