Rewolucyjny komitet wojskowy

Rewolucyjny komitet wojskowy, wojenrewkom ros. Военно-революционный комитет, военревком, ВРК) – w okresie rewolucji październikowej określenie sztabów i pierwszych organów wojskowo-porządkowych tworzonych przez partię bolszewicką - SDPRR(b) po obaleniu Rządu Tymczasowego i przejęciu władzy^[1].

Pierwszy rewolucyjny komitet wojskowy został zawiązany w okresie październik - listopad 1917 w Piotrogrodzie przy tamtejszej Radzie Delegatów Robotniczych i Żołnierskich, był kierowniczym organem przewrotu bolszewickiego (rozpoczynającego rewolucję październikową w Rosji); kolejne powstawały głównie w miastach, które planowano opanować^[2].

Do czasu zwycięstwa bolszewików w Piotrogrodzie w Rosji działało ponad 40 rewolucyjnych komitetów wojskowych, których główna działalność sprowadzała się do wojskowo-technicznego przygotowania zbliżającego się powstania.

Rozprzestrzenianie się władzy radzieckiej było bezpośrednio związane z masowym formowaniem wojskowych komitetów rewolucyjnych. 25 października (7 listopada) utworzono Moskiewski Rewolucyjny Komitet Wojskowy. Wiele komitetów powstało z inicjatywy wysyłanych w teren delegatów II Wszechrosyjskiego Zjazdu Rad Delegatów Robotniczych i Żołnierskich, jak też komisarzy, emisariuszy i agitatorów. Oprócz wspomnianego Moskiewskiego RKW powstały między innymi:

Rewolucyjny Komitet Wojskowy Kraju Estońskiego, utworzony 22 października (4 listopada);
Rewolucyjny Komitet Wojskowy Rejonu 12 Armii, utworzony 18 (31) października, do 26 października działający nielegalnie;
Miński Rewolucyjny Komitet Wojskowy, utworzony 27 października (9 listopada), wkrótce przemianowany na Rewolucyjny Komitet Wojskowy Frontu Zachodniego i Obwodu Północno-Zachodniego;
Pskowski Rewolucyjny Komitet Wojskowy, utworzony 22—23 października (4—5 listopada, 26 października przemianowany na Rewolucyjny Komitet Wojskowy Frontu Północnego;
Smoleński Rewolucyjny Komitet Wojskowy utworzony 29 października (11 listopada);
Rewolucyjny Komitet Wojskowy Frontu Południowo-Zachodniego, utworzony 18 listopada (1 grudnia);
Rewolucyjny Komitet Wojskowy Frontu Rumuńskiego, utworzony 2 (15) grudnia 1918;
Kijowski Rewolucyjny Komitet Wojskowy, utworzony 29 października (11 listopada) 1917;
Kijowski Komitet Rewolucyjny, utworzony 15 (28) stycznia 1918;
Charkowski Rewolucyjny Komitet Wojskowy, powtórnie utworzony 10 (23) grudnia 1917;
Jekaterynburski Rewolucyjny Komitet Wojskowy;
Winnicki Rewolucyjny Komitet Wojskowy;
Odeski Rewolucyjny Komitet Wojskowy;
Symferopolski Rewolucyjny Komitet Wojskowy;
Sewastopolski Komitet Rewolucyjny, utworzony 16 (29) grudnia 1917;
Woroneski Komitet Rewolucyjny, utworzony 25 października (7 listopada);
Tulski Komitet Rewolucyjny, utworzony 27 października (9 listopada);
Astrachański Komitet Rewolucyjny, utworzony w styczniu 1918;
Szujski Rewolucyjny Komitet Wojskowy;
Samarski Rewolucyjny Komitet Wojskowy utworzony 27 października (9 listopada);
Orenburski Rewolucyjny Komitet Wojskowy, utworzony 14 (27) listopada 1917;
Riazański Rewolucyjny Komitet Wojskowy, utworzony 26 października (8 listopada) 1917;
Barnaulski Rewolucyjny Komitet Wojskowy, utworzony 7 (20) grudnia 1917;
Dagestański Rewolucyjny Komitet Wojskowy, utworzony 8 (21) listopada;
Kubańsko-Czarnomorski Rewolucyjny Komitet Wojskowy, utworzony 17 (30) stycznia 1918;
Rewolucyjny Komitet Wojskowy Armii Kaukaskiej, utworzony 28 grudnia 1917 (10 stycznia 1918);
Tomski Rewolucyjny Komitet Wojskowy, utworzony 28 października (10 listopada) 1917;
Rewolucyjny Komitet Wojskowy Siedmiorzecza, utworzony 2 marca 1918;
Doński Rewolucyjny Komitet Wojskowy, utworzony 10 (23) stycznia 1918.

W okresie ustanawiania i konsolidacji władzy radzieckiej utworzono ponad 220 komitetów rewolucyjnych i rewolucyjnych komitetów wojskowych^[3].

W Polsce latem 1920, podczas wojny polsko-bolszewickiej powstał w Białymstoku odpowiednik rewolucyjnego komitetu wojskowego - Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski, na jego czele stali J. Marchlewski, F. Kon, F. Dzierżyński. Inny, Galicyjski Komitet Rewolucyjny (pod skrótową nazwą galrewkom) przygotowywany był dla Galicji Wschodniej, z siedzibą we Lwowie^[2].

Wraz z organizacją radzieckiego aparatu państwowego, konsolidacją władzy radzieckiej w miastach i na wsi, zmalała rola rewolucyjnych komitetów wojskowych i komitetów rewolucyjnych. Cała władza była praktycznie skoncentrowana w rękach rad delegatów robotniczych, żołnierskich i chłopów. Likwidacja komitetów następowała w różnym czasie, w zależności od określonych warunków^[3].

Uwagi edytuj

W literaturze tematu spotkać można nazwę będącą częściową kalką nazwy rosyjskiej - "komitet wojskowo-rewolucyjny".

Przypisy edytuj

↑ Interia Encyklopedia, hasło: REWOLUCYJNE KOMITETY WOJSKOWE
↑ ^a ^b rewolucyjne komitety w Rosji, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-01-24] .
↑ ^a ^b Wielka Encyklopedia Radziecka, hasło "Военно-революционные комитеты"

Bibliografia edytuj

redakcja zbiorowa: Большая Советская Энциклопедия. Moskwa: Советская энциклопедия, 1970. ISBN 5-85270-324-9.

[1] Interia Encyklopedia, hasło: REWOLUCYJNE KOMITETY WOJSKOWE

[autonazwa1-2] rewolucyjne komitety w Rosji, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-01-24] .

[autonazwa2-3] Wielka Encyklopedia Radziecka, hasło "Военно-революционные комитеты"

[1]

[2]

[3]