Wikipedia

Rezerwat przyrody Dęby Boruszowskie

dawny rezerwat przyrody w Polsce

Rezerwat przyrody Dęby Boruszowskie[1][2][3][4] (znany również pod nieoficjalnymi nazwami Dęby Boruszowickie[5][6][7][8], Dęby Boruszowieckie[9][10]) – dawny, istniejący w latach 1953–1992, częściowy[5] leśny[3] rezerwat przyrody położony w dolinie Wody Granicznej w północnej części miasta Tarnowskie Góry.

Dęby Boruszowskie
Zdjęcie przedstawia niewielką rzeczkę, która przepływa przez łąkę. Woda w cieku jest nieprzejrzysta i brązowawa. Trawa na łące jest uschnięta; zdjęcie prawdopodobnie wykonano późną jesienią, zimą lub wczesną wiosną. W oddali widać ścianę lasu iglastego.
Woda Graniczna przepływająca przez obszar dawnego rezerwatu (2007)
rezerwat leśny
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Położenie

Tarnowskie Góry (Pniowiec)

Data utworzenia

27 kwietnia 1953
(M.P. z 1953 r. nr 42, poz. 513)

Data likwidacji

25 lutego 1992
(M.P. z 1992 r. nr 6, poz. 39)

Powód likwidacji

uszkodzenia drzewostanu

Powierzchnia

2,32 ha

Położenie na mapie Tarnowskich Gór
Mapa konturowa Tarnowskich Gór, u góry znajduje się punkt z opisem „Dęby Boruszowskie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Dęby Boruszowskie”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Dęby Boruszowskie”
Położenie na mapie powiatu tarnogórskiego
Mapa konturowa powiatu tarnogórskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Dęby Boruszowskie”
Ziemia50°30′46,92″N 18°49′50,28″E/50,513033 18,830633
Multimedia w Wikimedia Commons

Historia edytuj

 
Niewielki staw na skraju dawnego rezerwatu (2007)

Część obszernego kompleksu lasów tarnogórsko-lublinieckich położona nieopodal wsi Boruszowice i Pniowiec aż do 1945 pozostawała własnością rodu Henckel von Donnersmarck. Obejmowała ona starodrzew dębowy utworzony przez okazy dębów szypułkowych o wysokości nawet 27 m i wieku od 150 do ponad 300 lat[4]. Ten zachowany fragment szaty roślinnej typowej dla skraju Garbu Tarnogórskiego i Równiny Opolskiej objęty był ochroną najprawdopodobniej już w okresie, gdy należał do Donnersmarcków, o czym świadczyć może numeracja dziewięćdziesięciu pięciu najgrubszych dębów (częściowo zachowana do dziś[4])[3].

W 1953 roku utworzono w tym miejscu niewielki leśny rezerwat przyrody „Dęby Boruszowskie” o powierzchni 2,32 ha[1], który oprócz starego drzewostanu dębowego (z domieszką sosny i świerka) obejmował również fragmenty znajdujących się w dolinie Wody Granicznej monokultur sosnowych i świerkowych oraz olsu[3][11].

W drugiej połowie XX wieku następowało stopniowe niszczenie rezerwatu, głównie przez napływ zanieczyszczeń z nieodległej Huty Cynku „Miasteczko Śląskie”[4]. Przyspieszyło to naturalny proces obumierania starodrzewu dębowego[2], czego skutkiem była likwidacja rezerwatu w 1992 roku[12], pomimo zachowania innych walorów przyrodniczych[3].

W 1995 roku wysunięto pomysł utworzenia Boruszowickiego Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego, obejmującego cenne pod względem florystycznym i faunistycznym pozostałości dawnego rezerwatu[13], natomiast w 2012 roku zaproponowano utworzenie w tym miejscu obszaru chronionego krajobrazu[14].

Charakterystyka edytuj

Teren dawnego rezerwatu Dęby Boruszowskie jest w przeważającej mierze płaski, z niewielkimi obniżeniami w kierunku północno-zachodnim. Na powierzchnię zalesioną przypadało 2,19 ha jego obszaru, natomiast rowy odwadniające oraz koryto Granicznej Wody obejmowały pozostałą część o powierzchni 0,13 ha[11].

Flora edytuj

Teren zalesiony tworzy drzewostan dębowy z domieszką sosny i świerka. W granicach dawnego rezerwatu zachowało się jeszcze kilkanaście starych dębów, w tym kilka uschniętych[11]. Rośnie tam również sporo młodych okazów roślin z tego rodzaju[9]. Z kolei w bezpośrednim sąsiedztwie dawnego rezerwatu znajdują się dwa drzewa uznane za pomniki przyrody, których ochrona została ustanowiona w 1998[15] i 2020[16] roku:

  • dąb szypułkowy o wysokości 27 m i pierśnicy 478 cm – na brzegu małego stawu po wschodniej stronie drogi z Pniowca do Mikołeski – przy dawnym rezerwacie; obręb geod. nr 0023, działka ew. nr 190/4,
  • dąb szypułkowy o wysokości 27 m i pierśnicy 370 cm – przy drodze z Pniowca do Mikołeski ok. 50 m po zachodniej stronie drogi – na obrzeżu dawnego rezerwatu; obręb geod. nr 0023, działka ew. nr 190/3.

Oprócz dębów teren leśny dawnego rezerwatu porastają okazałe buki zwyczajne z podrostem[9], w warstwie podszytu występują jarzębiny, kaliny koralowe, kruszyny pospolite, topole osiki oraz leszczyny, natomiast w runie znaleźć można: borówkę czarną, orlicę pospolitą, konwalijkę dwulistną, konwalię majową, również rzadziej rosnące gatunki takie jak: szczyr trwały, czerniec gronkowy, jaskier kosmaty, siódmaczek leśny czy czworolist pospolity[9][11].

W środkowej części byłego rezerwatu znajduje się płytka dolinka Wody Granicznej wraz z jej licznymi starorzeczami oraz niewielkimi zagłębieniami terenu okresowo zalewanymi przez wodę opadową. Obszary te porastają rośliny wodne, takie jak pływacz zwyczajny, rogatek sztywny, wywłócznik okółkowy, żabiściek pływający i moczarka kanadyjska, bliżej brzegów występują m.in. manna jadalna, przetacznik bobowniczek i rzepicha ziemnowodna, zaś najbardziej przy brzegach – turzyca sztywna i tarczyca pospolita[11].

Na obu brzegach rzeki, na brzegach starorzeczy oraz w rozlewiskach występują płaty łęgu jesionowo-olszowego (Fraxino-Alnetum), olsu porzeczkowego (Ribeso nigri-Alnetum) oraz zespołu okrężnicy bagiennej (Hottonietum palustris). Podmokłe, ale pozbawione wody stojącej miejsca porastają wilgotne łąki świeże, turzycowiska oraz fragmenty torfowiska przejściowego z rosiczką okrągłolistną[3][11][17][18].

Fauna edytuj

Podmokły obszar „Dębów Boruszowskich” zamieszkują m.in. ropuchy szare, ropuchy zielone, grzebiuszki ziemne, jaszczurki zwinki i jaszczurki żyworodne oraz żmije zygzakowate i zaskrońce zwyczajne. Oprócz tego w starym kanale na terenie dawnego rezerwatu znajduje się jedno z ostatnich w Tarnowskich Górach stanowisk traszki zwyczajnej[11][9].

Spośród ptaków lęgowych na obszarze byłego rezerwatu stwierdzono występowanie m.in. krogulca, słonki, turkawki, lelka, dzięcioła zielonosiwego oraz bociana czarnego, czapli siwej i kruka. Ssaki reprezentowane są m.in. przez kuny leśne, jelenie, dziki, lisy, sarny, nietoperze i zające; na ten teren zachodzi także wilk[11][9].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Zarządzenie Ministra Leśnictwa z dnia 27 kwietnia 1953 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody (M.P. z 1953 r. nr 42, poz. 513).
  2. ↑ a b Tokarska-Guzik 1997 ↓, s. 70–71.
  3. ↑ a b c d e f Hadaś 2000 ↓, s. 771.
  4. ↑ a b c d Bugajski 2003 ↓, s. 10–11.
  5. ↑ a b Szaflarski 1969 ↓, s. 45.
  6. ↑ Pacukiewicz 2005 ↓.
  7. ↑ Aktualizacja waloryzacji przyrodniczej miasta Tarnowskie Góry ↓, s. 121–122.
  8. ↑ Uchwała Nr XXV/267/2020 Rady Miejskiej w Tarnowskich Górach ↓, s. 6.
  9. ↑ a b c d e f Cempulik i in. 1999 ↓, s. 30.
  10. ↑ Aktualizacja waloryzacji przyrodniczej miasta Tarnowskie Góry ↓, s. 41.
  11. ↑ a b c d e f g h Bugajski 2003 ↓, s. 11.
  12. ↑ Zarządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 11 lutego 1992 r. w sprawie zniesienia ochrony obszarów uznanych za rezerwaty przyrody (M.P. z 1992 r. nr 6, poz. 39).
  13. ↑ Bugajski 2003 ↓, s. 11–12.
  14. ↑ Aktualizacja waloryzacji przyrodniczej miasta Tarnowskie Góry ↓, s. 122.
  15. ↑ Rozporządzenie nr 34/98 wojewody katowickiego ↓.
  16. ↑ Uchwała Nr XXV/267/2020 Rady Miejskiej w Tarnowskich Górach ↓.
  17. ↑ Aktualizacja waloryzacji przyrodniczej miasta Tarnowskie Góry ↓, s. 64.
  18. ↑ Wika 1997 ↓, s. 34.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rezerwat_przyrody_Dęby_Boruszowskie&oldid=66521045”