Roald Dahl

brytyjski pisarz i scenarzysta pochodzenia norweskiego

Roald Dahl (ur. 13 września 1916 w Llandaff, zm. 23 listopada 1990 w Oksfordzie) – brytyjski pisarz, scenarzysta i publicysta pochodzenia norweskiego; oficer wywiadu, major (Squadron Leader) RAF, as myśliwski II wojny światowej.

Roald Dahl
Ilustracja
Roald Dahl (1954)
Data i miejsce urodzenia

13 września 1916
Llandaff

Data i miejsce śmierci

23 listopada 1990
Oksford

Narodowość

brytyjska

Język

angielski

Dziedzina sztuki

literatura

Muzeum artysty

Roald Dahl Museum and Story Centre w Great Missenden

Ważne dzieła
Nagrody

Nagroda im. Edgara Allana Poe
1954 Someone Like You
1960 The Landlady
1980 Skin

Strona internetowa
Roald Dahl
Ilustracja
Portret z małżonką Patricią Neal
Squadron Leader Squadron Leader
Data i miejsce urodzenia

13 września 1916
Llandaff

Data śmierci

23 listopada 1990

Przebieg służby
Lata służby

1939–1946

Siły zbrojne

Royal Air Force

Formacja

No. 80 Squadron RAF

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa

Odznaczenia
Gwiazda Afryki (Wielka Brytania) Gwiazda za Wojnę 1939–1945 (Wielka Brytania) Medal Wojny 1939–1945 (Wielka Brytania) Medal Obrony (Wielka Brytania)

Jego książki sprzedały się w ponad 300 milionach egzemplarzy na całym świecie[1].  Dahl jest nazwany jednym z największych autorów książek dla dzieci XX wieku[2].

Życiorys

edytuj

Urodził się w rodzinie norweskich emigrantów mieszkających na terenie Walii. Gdy miał trzy lata, zmarł jego ojciec załamany śmiercią córki[3]. To wydarzenie miało duży wpływ na Dahla – wielu bohaterów jego książek było sierotami[4].

W 1933 r. ukończył szkołę średnią, lecz zamiast college’u wybrał pracę w Shell Oil Company. Po wybuchu II wojny światowej wstąpił do Royal Air Force (RAF) i trafił na front afrykański[4].

W 1942 r. przeniósł się do Waszyngtonu, gdzie został attaché wojskowym (lotniczym). Był brytyjskim szpiegiem, który uwodził bogate Amerykanki, i pisał propagandowe teksty[5]. Szybko dał się poznać jako ekscentryk i miłośnik wystawnych balów.

W czasie pobytu w Waszyngtonie poznał C.S. Forestera, który zachęcił go do pisania[4]. Sławę zdobył jako pisarz. Wydał dwie autobiografie, dwie powieści dla dorosłych i kilkanaście książek dla dzieci. Te najsłynniejsze to Charlie i fabryka czekolady, Wiedźmy, Matylda, The BFG (wydana w Polsce pod 3 różnymi tytułami), Czarodziejski palec, Charlie i wielka szklana winda, Danny mistrz świata, Fleje, Uki włóż i Fantastyczny pan Lis. W dwóch książkach (Boy oraz Charlie i fabryka czekolady) opisał swoje dzieciństwo. W Boyu przedstawił niezbyt dobry dla dzieci system edukacji. Natomiast do napisania Charliego i fabryki czekolady zainspirowała go wizyta delegacji fabryki czekolady w szkole oraz próby smakowe wyrobów czekoladowych, których uczestnikami byli uczniowie.

Dahl dorabiał, pisząc teksty dla Hollywood. Stworzył wiele scenariuszy filmowych, m.in. do serialu Alfred Hitchcock przedstawia (1955) oraz obrazu z Jamesem BondemŻyje się tylko dwa razy.

Był dwukrotnie żonaty – z aktorką Patricią Neal (1953–1983) i Felicity Ann d’Abreu Crosland (1983–1990). Felicity przyczyniła się do późniejszej ekranizacji powieści Dahla.

Zmarł na białaczkę w 1990 r. w Oksfordzie. Został pochowany z ulubionymi rekwizytami – kijami do snookera, burgundem, ołówkami, czekoladkami i piłą tarczową[4][6].

Twórczość

edytuj

Książki dla dzieci

edytuj
  • 1943 The Gremlins
  • 1961 James and the Giant Peach – wyd. pol.:
  • 1964 Charlie and the Chocolate Factory – wyd. pol.:
  • 1966 The Magic Finger – wyd. pol.:
    • Czarodziejski palec, tłum. Jerzy Łoziński, Zysk i S-ka, 2003
    • opowiadanie Magiczny palec w Przeogromny Krokodyl i inne zwierzęta, tłum. Katarzyna Szczepańska-Kowalczuk, Znak, 2018
  • 1970 Fantastic Mr Fox – wyd. pol.:
    • Wspaniały pan Lis, tłum. Władysław J. Wojciechowski, GiG, 1992;
    • Fantastyczny pan Lis, tłum. Jerzy Łoziński, Zysk i S-ka, 2003;
    • Fantastyczny pan Lis, tłum. Katarzyna Szczepańska-Kowalczuk, Znak, 2017
  • 1972 Charlie and the Great Glass Elevator – wyd. pol.:
    • Charlie i wielka szklana winda, tłum. Maria Zborowska, Władysław J. Wojciechowski, VIK, 1999
    • Charlie i wielka szklana winda, tłum. Magdalena Heydel, Znak emotikon, 2015
  • 1975 Danny, the Champion of the World – wyd. pol.:
    • Danny mistrz świata, tłum. Jerzy Łoziński, Zysk i S-ka, 2005
    • Danny mistrz świata, tłum. Karolina Kopczyńska-Rojek, Znak emotikon, 2016
  • 1978 The Enormous Crocodile – wyd. pol.:
    • Krokodyl olbrzymi, tłum. Jerzy Łoziński, Zysk i S-ka, 2004
    • opowiadanie Przeogromny Krokodyl w Przeogromny Krokodyl i inne zwierzęta, tłum. Katarzyna Szczepańska-Kowalczuk, Znak, 2018
  • 1980 The Twits – wyd. pol.:
    • Państwo Głuptakowie, tłum. Wojciech Pieńkowski, ALFA, 1989
    • Fleje, tłum. Jerzy Łoziński, Zysk i S-ka, 2005
    • Państwo Burakowie i inne historie, tłum. Katarzyna Szczepańska-Kowalczuk, Znak, 2020
  • 1981 George’s Marvellous Medicine – wyd. pol.:
    • Magiczne lekarstwo George’a, tłum. Jerzy Łoziński, GiG, 1991
    • Cudowne lekarstwo George’a, tłum. Katarzyna Szczepańska-Kowalczuk, Znak, 2018
  • 1982 The BFG – wyd. pol.:
    • Wielkomilud, tłum. Michał Kłobukowski, GIG, Warszawa 1991;
    • BFO, tłum. Jerzy Łoziński, Zysk i S-ka, Poznań 2003;
    • BFG, tłum. Katarzyna Szczepańska-Kowalczuk, Znak emotikon, 2016
  • 1983 The Witches – wyd. pol.:
    • Czarownice, tłum. Tomasz Wyżyński, Prima, 1997;
    • Wiedźmy, tłum. Jerzy Łoziński, Zysk i S-ka, 2003;
    • Wiedźmy, tłum. Katarzyna Szczepańska-Kowalczuk, Znak emotikon, 2017
  • 1985 The Giraffe and the Pelly and Me – wyd. pol.:
    • Żyrafa, Peli oraz ja, tłum. Jerzy Łoziński, Zysk i S-ka, 2005
    • opowiadanie Żyrafa, Peliś i ja w Przeogromny Krokodyl i inne zwierzęta, tłum. Katarzyna Szczepańska-Kowalczuk, Znak, 2018
  • 1988 Matilda – wyd. pol.:
  • 1989 Esio Trot – wyd. pol. Uki włóż, tłum. Jerzy Łoziński, Zysk i S-ka, 2005
  • 1990 The Vicar of Nibbleswicke
  • 1991 The Minpins, 2017 opublikowany ponownie pt. Billy and the Minpins – wyd. pol. Billy i Miniputki, tłum. Katarzyna Szczepańska-Kowalczuk, Znak, 2017

Poezja dla dzieci

edytuj
  • 1982 Revolting Rhymes
  • 1984 Dirty Beasts
  • 1989 Rhyme Stew

Powieści dla dorosłych

edytuj

Zbiory opowiadań

edytuj
  • 1946 Over To You: Ten Stories of Flyers and Flying
  • 1953 Someone Like You
  • 1953 Lamb to the Slaughter
  • 1960 Kiss Kiss
  • 1969 Twenty-Nine Kisses from Roald Dahl
  • 1974 Switch Bitch – wyd. pol. Cuda i dziwki, tłum. Andrzej Grabowski, GiG, 1990
  • 1977 The Wonderful Story of Henry Sugar and Six More – wyd. pol. Zdumiewająca historia Henry’ego Sugara, tłum. Jerzy Łoziński, Zysk i S-ka, 2007
  • 1978 The Best of Roald Dahl
  • 1979 Tales of the Unexpected – wyd. pol. Niespodzianki, tłum. Ariadna Demkowska-Bohdziewicz, Książka i Wiedza, 1984
  • 1980 More Tales of the Unexpected
  • 1983 Roald Dahl’s Book of Ghost Stories
  • 1986 The Roald Dahl Omnibus
  • 1986 Two Fables
  • 1989 Ah, Sweet Mystery of Life: The Country Stories of Roald Dahl
  • 1991 The Collected Short Stories of Dahl
  • 1997 The Roald Dahl Treasury
  • 1997 The Great Automatic Grammatizator
  • 2000 Skin And Other Stories
  • 2006 Roald Dahl: Collected Stories

Antologie

edytuj
  • wyd. pol. Alfred Hitchcock przedstawia, Iskry, 1971 – zawiera opowiadanie pt. „Licytacja”
  • wyd. pol. Tchnienie grozy, Wydawnictwo Poznańskie, 1974 – zawiera opowiadanie pt. „Człowiek z południa”
  • 1994 Playboy Stories – wyd. pol. Playboy: Opowiadania, Rebis, 1995 – zawiera opowiadanie pt. „Wspaniały syn”
  • 1997 The Flying Sorcerers: More Comic Tales of Fantasy – wyd. pol. Czarujące obiekty latające, Prószyński i S-ka, 2008 – zawiera opowiadanie pt. „O cudowna tajemnico życia!”
  • 1998 SCARY!: Stories That Will Make You SCREAM! – wyd. pol. Tygrys tu, tygrys tam..., Amber, 2003 – zawiera opowiadanie pt. „Proszek plamisty”

Sztuki teatralne

edytuj
  • 1955 The Honeys

Literatura faktu

edytuj
  • 1946 The Mildenhall Treasure
  • 1984 Boy – Tales of Childhood
  • 1986 Going Solo
  • 1988 Measles, a Dangerous Illness
  • 1991 Memories with Food at Gipsy House
  • 1991 Roald Dahl’s Guide to Railway Safety
  • 1993 My Year
  • 1994 Roald Dahl’s Revolting Recipes
  • 2001 Roald Dahl’s Even More Revolting Recipes

Przypisy

edytuj
  1. Penguin to publish "classic" Roald Dahl books after "censorship" backlash - CBS News [online], www.cbsnews.com, 24 lutego 2023 [dostęp 2024-05-12] (ang.).
  2. Once upon a time, there was a man who liked to make up stories ... | The Independent | The Independent [online], independent.co.uk [dostęp 2024-05-12] (ang.).
  3. „Charlie i fabryka czekolady” to dopiero początek. Roald Dahl i jego twórczość. strefaedukacji.pl, 2023-04-12. [dostęp 2023-05-26]. (pol.).
  4. a b c d Joanna Olech, Roald Dahl i jego „Fantastyczny pan lis”. Genialny pisarz, wyrzutek z krainy politycznej poprawności [online], wyborcza.pl, 13 stycznia 2017 [dostęp 2017-01-14].
  5. 15 ciekawostek o Roaldzie Dahlu. fajnepodróże.pl, 2022-11-25. [dostęp 2023-05-26]. (pol.).
  6. Roald Dahl, the writer of “Charlie and the Chocolate Factory,” was given a Viking funeral, and was buried with wine, snooker cues, pencils and a power saw [online], The Vintage News, 21 stycznia 2017 [dostęp 2020-11-24] (ang.).

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj