Roald Dahl
Roald Dahl (ur. 13 września 1916 w Llandaff, zm. 23 listopada 1990 w Oksfordzie) – brytyjski pisarz, scenarzysta i publicysta pochodzenia norweskiego; oficer wywiadu, major (Squadron Leader) RAF, as myśliwski II wojny światowej.
Roald Dahl (1954) | |
Data i miejsce urodzenia |
13 września 1916 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
23 listopada 1990 |
Narodowość | |
Język | |
Dziedzina sztuki | |
Muzeum artysty |
Roald Dahl Museum and Story Centre w Great Missenden |
Ważne dzieła | |
Nagrody | |
Nagroda im. Edgara Allana Poe | |
Strona internetowa |
Portret z małżonką Patricią Neal | |
Squadron Leader | |
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data śmierci | |
Przebieg służby | |
Lata służby |
1939–1946 |
Siły zbrojne | |
Formacja |
No. 80 Squadron RAF |
Główne wojny i bitwy | |
Odznaczenia | |
Jego książki sprzedały się w ponad 300 milionach egzemplarzy na całym świecie[1]. Dahl jest nazwany jednym z największych autorów książek dla dzieci XX wieku[2].
Życiorys
edytujUrodził się w rodzinie norweskich emigrantów mieszkających na terenie Walii. Gdy miał trzy lata, zmarł jego ojciec załamany śmiercią córki[3]. To wydarzenie miało duży wpływ na Dahla – wielu bohaterów jego książek było sierotami[4].
W 1933 r. ukończył szkołę średnią, lecz zamiast college’u wybrał pracę w Shell Oil Company. Po wybuchu II wojny światowej wstąpił do Royal Air Force (RAF) i trafił na front afrykański[4].
W 1942 r. przeniósł się do Waszyngtonu, gdzie został attaché wojskowym (lotniczym). Był brytyjskim szpiegiem, który uwodził bogate Amerykanki, i pisał propagandowe teksty[5]. Szybko dał się poznać jako ekscentryk i miłośnik wystawnych balów.
W czasie pobytu w Waszyngtonie poznał C.S. Forestera, który zachęcił go do pisania[4]. Sławę zdobył jako pisarz. Wydał dwie autobiografie, dwie powieści dla dorosłych i kilkanaście książek dla dzieci. Te najsłynniejsze to Charlie i fabryka czekolady, Wiedźmy, Matylda, The BFG (wydana w Polsce pod 3 różnymi tytułami), Czarodziejski palec, Charlie i wielka szklana winda, Danny mistrz świata, Fleje, Uki włóż i Fantastyczny pan Lis. W dwóch książkach (Boy oraz Charlie i fabryka czekolady) opisał swoje dzieciństwo. W Boyu przedstawił niezbyt dobry dla dzieci system edukacji. Natomiast do napisania Charliego i fabryki czekolady zainspirowała go wizyta delegacji fabryki czekolady w szkole oraz próby smakowe wyrobów czekoladowych, których uczestnikami byli uczniowie.
Dahl dorabiał, pisząc teksty dla Hollywood. Stworzył wiele scenariuszy filmowych, m.in. do serialu Alfred Hitchcock przedstawia (1955) oraz obrazu z Jamesem Bondem – Żyje się tylko dwa razy.
Był dwukrotnie żonaty – z aktorką Patricią Neal (1953–1983) i Felicity Ann d’Abreu Crosland (1983–1990). Felicity przyczyniła się do późniejszej ekranizacji powieści Dahla.
Zmarł na białaczkę w 1990 r. w Oksfordzie. Został pochowany z ulubionymi rekwizytami – kijami do snookera, burgundem, ołówkami, czekoladkami i piłą tarczową[4][6].
Twórczość
edytujKsiążki dla dzieci
edytuj- 1943 The Gremlins
- 1961 James and the Giant Peach – wyd. pol.:
- Jakubek i brzoskwinia olbrzymka, tłum. Ludwik Jerzy Kern, Nasza Księgarnia, 1982;
- Kuba i ogromna brzoskwinia, tłum. Jerzy Łoziński, Zysk i S-ka, 2008;
- James i ogromna brzoskwinia, tłum. Katarzyna Szczepańska-Kowalczuk, Znak emotikon, 2016
- 1964 Charlie and the Chocolate Factory – wyd. pol.:
- Karol i fabryka czekolady, tłum. Tomasz Wyżyński, VIK, 1998;
- Charlie i fabryka czekolady, tłum. Jerzy Łoziński, Zysk i S-ka, 2005;
- Charlie i fabryka czekolady, tłum. Magdalena Heydel, Znak emotikon, 2015
- 1966 The Magic Finger – wyd. pol.:
- Czarodziejski palec, tłum. Jerzy Łoziński, Zysk i S-ka, 2003
- opowiadanie Magiczny palec w Przeogromny Krokodyl i inne zwierzęta, tłum. Katarzyna Szczepańska-Kowalczuk, Znak, 2018
- 1970 Fantastic Mr Fox – wyd. pol.:
- Wspaniały pan Lis, tłum. Władysław J. Wojciechowski, GiG, 1992;
- Fantastyczny pan Lis, tłum. Jerzy Łoziński, Zysk i S-ka, 2003;
- Fantastyczny pan Lis, tłum. Katarzyna Szczepańska-Kowalczuk, Znak, 2017
- 1972 Charlie and the Great Glass Elevator – wyd. pol.:
- Charlie i wielka szklana winda, tłum. Maria Zborowska, Władysław J. Wojciechowski, VIK, 1999
- Charlie i wielka szklana winda, tłum. Magdalena Heydel, Znak emotikon, 2015
- 1975 Danny, the Champion of the World – wyd. pol.:
- Danny mistrz świata, tłum. Jerzy Łoziński, Zysk i S-ka, 2005
- Danny mistrz świata, tłum. Karolina Kopczyńska-Rojek, Znak emotikon, 2016
- 1978 The Enormous Crocodile – wyd. pol.:
- Krokodyl olbrzymi, tłum. Jerzy Łoziński, Zysk i S-ka, 2004
- opowiadanie Przeogromny Krokodyl w Przeogromny Krokodyl i inne zwierzęta, tłum. Katarzyna Szczepańska-Kowalczuk, Znak, 2018
- 1980 The Twits – wyd. pol.:
- Państwo Głuptakowie, tłum. Wojciech Pieńkowski, ALFA, 1989
- Fleje, tłum. Jerzy Łoziński, Zysk i S-ka, 2005
- Państwo Burakowie i inne historie, tłum. Katarzyna Szczepańska-Kowalczuk, Znak, 2020
- 1981 George’s Marvellous Medicine – wyd. pol.:
- Magiczne lekarstwo George’a, tłum. Jerzy Łoziński, GiG, 1991
- Cudowne lekarstwo George’a, tłum. Katarzyna Szczepańska-Kowalczuk, Znak, 2018
- 1982 The BFG – wyd. pol.:
- Wielkomilud, tłum. Michał Kłobukowski, GIG, Warszawa 1991;
- BFO, tłum. Jerzy Łoziński, Zysk i S-ka, Poznań 2003;
- BFG, tłum. Katarzyna Szczepańska-Kowalczuk, Znak emotikon, 2016
- 1983 The Witches – wyd. pol.:
- Czarownice, tłum. Tomasz Wyżyński, Prima, 1997;
- Wiedźmy, tłum. Jerzy Łoziński, Zysk i S-ka, 2003;
- Wiedźmy, tłum. Katarzyna Szczepańska-Kowalczuk, Znak emotikon, 2017
- 1985 The Giraffe and the Pelly and Me – wyd. pol.:
- Żyrafa, Peli oraz ja, tłum. Jerzy Łoziński, Zysk i S-ka, 2005
- opowiadanie Żyrafa, Peliś i ja w Przeogromny Krokodyl i inne zwierzęta, tłum. Katarzyna Szczepańska-Kowalczuk, Znak, 2018
- 1988 Matilda – wyd. pol.:
- Matylda, tłum. Mariusz Arno Jaworowski, Polityka, 1988
- Matylda, tłum. Katarzyna Kopczyńska-Rojek, Znak emotikon, 2016
- 1989 Esio Trot – wyd. pol. Uki włóż, tłum. Jerzy Łoziński, Zysk i S-ka, 2005
- 1990 The Vicar of Nibbleswicke
- 1991 The Minpins, 2017 opublikowany ponownie pt. Billy and the Minpins – wyd. pol. Billy i Miniputki, tłum. Katarzyna Szczepańska-Kowalczuk, Znak, 2017
Poezja dla dzieci
edytuj- 1982 Revolting Rhymes
- 1984 Dirty Beasts
- 1989 Rhyme Stew
Powieści dla dorosłych
edytuj- 1948 Sometime Never: A Fable for Supermen
- 1979 My Uncle Oswald – wyd. pol. Wuj Oswald, tłum. Andrzej Grabowski, Krajowa Agencja Wydawnicza, 1989
Zbiory opowiadań
edytuj- 1946 Over To You: Ten Stories of Flyers and Flying
- 1953 Someone Like You
- 1953 Lamb to the Slaughter
- 1960 Kiss Kiss
- 1969 Twenty-Nine Kisses from Roald Dahl
- 1974 Switch Bitch – wyd. pol. Cuda i dziwki, tłum. Andrzej Grabowski, GiG, 1990
- 1977 The Wonderful Story of Henry Sugar and Six More – wyd. pol. Zdumiewająca historia Henry’ego Sugara, tłum. Jerzy Łoziński, Zysk i S-ka, 2007
- 1978 The Best of Roald Dahl
- 1979 Tales of the Unexpected – wyd. pol. Niespodzianki, tłum. Ariadna Demkowska-Bohdziewicz, Książka i Wiedza, 1984
- 1980 More Tales of the Unexpected
- 1983 Roald Dahl’s Book of Ghost Stories
- 1986 The Roald Dahl Omnibus
- 1986 Two Fables
- 1989 Ah, Sweet Mystery of Life: The Country Stories of Roald Dahl
- 1991 The Collected Short Stories of Dahl
- 1997 The Roald Dahl Treasury
- 1997 The Great Automatic Grammatizator
- 2000 Skin And Other Stories
- 2006 Roald Dahl: Collected Stories
Antologie
edytuj- wyd. pol. Alfred Hitchcock przedstawia, Iskry, 1971 – zawiera opowiadanie pt. „Licytacja”
- wyd. pol. Tchnienie grozy, Wydawnictwo Poznańskie, 1974 – zawiera opowiadanie pt. „Człowiek z południa”
- 1994 Playboy Stories – wyd. pol. Playboy: Opowiadania, Rebis, 1995 – zawiera opowiadanie pt. „Wspaniały syn”
- 1997 The Flying Sorcerers: More Comic Tales of Fantasy – wyd. pol. Czarujące obiekty latające, Prószyński i S-ka, 2008 – zawiera opowiadanie pt. „O cudowna tajemnico życia!”
- 1998 SCARY!: Stories That Will Make You SCREAM! – wyd. pol. Tygrys tu, tygrys tam..., Amber, 2003 – zawiera opowiadanie pt. „Proszek plamisty”
Sztuki teatralne
edytuj- 1955 The Honeys
Literatura faktu
edytuj- 1946 The Mildenhall Treasure
- 1984 Boy – Tales of Childhood
- 1986 Going Solo
- 1988 Measles, a Dangerous Illness
- 1991 Memories with Food at Gipsy House
- 1991 Roald Dahl’s Guide to Railway Safety
- 1993 My Year
- 1994 Roald Dahl’s Revolting Recipes
- 2001 Roald Dahl’s Even More Revolting Recipes
Przypisy
edytuj- ↑ Penguin to publish "classic" Roald Dahl books after "censorship" backlash - CBS News [online], www.cbsnews.com, 24 lutego 2023 [dostęp 2024-05-12] (ang.).
- ↑ Once upon a time, there was a man who liked to make up stories ... | The Independent | The Independent [online], independent.co.uk [dostęp 2024-05-12] (ang.).
- ↑ „Charlie i fabryka czekolady” to dopiero początek. Roald Dahl i jego twórczość. strefaedukacji.pl, 2023-04-12. [dostęp 2023-05-26]. (pol.).
- ↑ a b c d Joanna Olech , Roald Dahl i jego „Fantastyczny pan lis”. Genialny pisarz, wyrzutek z krainy politycznej poprawności [online], wyborcza.pl, 13 stycznia 2017 [dostęp 2017-01-14] .
- ↑ 15 ciekawostek o Roaldzie Dahlu. fajnepodróże.pl, 2022-11-25. [dostęp 2023-05-26]. (pol.).
- ↑ Roald Dahl, the writer of “Charlie and the Chocolate Factory,” was given a Viking funeral, and was buried with wine, snooker cues, pencils and a power saw [online], The Vintage News, 21 stycznia 2017 [dostęp 2020-11-24] (ang.).
Bibliografia
edytujLinki zewnętrzne
edytuj- Roald Dahl w bazie IMDb (ang.)
- Roald Dahl w bazie Filmweb
- ISNI: 0000000121468188
- VIAF: 108159131
- ULAN: 500283614
- LCCN: n79055236
- GND: 118630962
- NDL: 00437111
- LIBRIS: tr5795vc27mf8tc
- BnF: 118984388
- SUDOC: 030357055
- SBN: CFIV035247
- NLA: 35032995
- NKC: jn19990001595
- DBNL: dahl004
- BNE: XX912544
- NTA: 068747055
- BIBSYS: 90064099
- CiNii: DA00159788
- Open Library: OL34184A
- PLWABN: 9810672380105606
- NUKAT: n94005260
- OBIN: 39827
- J9U: 987007279057105171
- PTBNP: 24169
- CANTIC: a16318778
- LNB: 000013555
- NSK: 000040048
- BNA: 000024695
- CONOR: 7611235
- BNC: 000160019
- ΕΒΕ: 63754
- BLBNB: 000253772
- KRNLK: KAC200307945
- LIH: LNB:V*41520;=0L