Robert Szewalski

polski inżynier, specjalista energetyki cieplnej

Robert Tadeusz Seweryn Szewalski (ur. 16 sierpnia 1903 w Nisku, zm. 9 lutego 1993 w Gdańsku) — polski inżynier, uczony i wynalazca, specjalista energetyki cieplnej, w szczególności techniki turbinowej, profesor Politechniki Lwowskiej (do 1945) i (po wojnie) Politechniki Gdańskiej, członek rzeczywisty PAN (od 1961), twórca i dyrektor Instytutu Maszyn Przepływowych PAN w Gdańsku.

Robert Szewalski
Data i miejsce urodzenia 16 sierpnia 1903
Nisko
Data i miejsce śmierci 9 lutego 1993
Gdańsk
Profesor nauk technicznych
Specjalność: energetyka cieplna, technika turbinowa
Alma Mater Politechnika Lwowska
Doktorat 1935
Habilitacja 1938
Profesura 1945
Doktor honoris causa
(Politechnika Gdańska – 1978)
(Politechnika Poznańska – 1987)
Nauczyciel akademicki
Uczelnia Politechnika Gdańska
Instytut Maszyn Przepływowych PAN
Dziekan
Wydział Budownictwa Okrętowego PG
Okres spraw. 1950–1952
Rektor
Uczelnia Politechnika Gdańska
Okres spraw. 1951–1954
Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Order Sztandaru Pracy I klasy Order Sztandaru Pracy II klasy Medal Niepodległości
Grób profesora Roberta Szewalskiego na cmentarzu Srebrzysko

Życie prywatneEdytuj

Syn Marka Zygmunta (1863-1937), pułkownika Wojska Polskiego i Barbary Marii z domu Sellburger. Miał dwóch braci: Stanisława (1902-1984, oficer artylerii[1]) i Stefana (major dyplomowany, doktor praw)[2].

Działalność naukowaEdytuj

W 1921 ukończył z odznaczeniem VIII klasę i 6 czerwca 1921 zdał egzamin dojrzałości w X Państwowym Gimnazjum im. Henryka Sienkiewicza we Lwowie[3]. W 1929 ukończył Politechnikę Lwowską, w 1930 Technische Hochschule w Monachium. Od 1927 był związany z Politechniką Lwowską (potem Lwowskim Instytutem Politechnicznym), przechodząc kolejne szczeble kariery - od asystenta do profesora nadzwyczajnego i kierownika Katedry Teorii Mechanizmów i Maszyn oraz Katedry Turbin Parowych i Gazowych. Doktorat obronił w 1935, habilitował się trzy lata później. Był członkiem Polskiego Towarzystwa Politechnicznego we Lwowie[4]. W latach 1942-44, podczas niemieckiej okupacji Lwowa, pracował na stanowisku kierownika warsztatu przyrządów laboratoryjnych. W 1944 wrócił na uczelnię, obejmując kierownictwo dwóch katedr.

W 1945 roku na zaproszenie rektora PG przeniósł się do Gdańska, na stanowisko profesora nadzwyczajnego Katedry Turbin Parowych, Spalinowych i Sprężarek Wirnikowych na Wydziale Budowy Okrętów. Nominowany na prof. zwyczajnego w styczniu 1949. W latach 1950-1952 pełnił funkcję dziekana Wydziału Budownictwa Okrętowego Politechniki Gdańskiej, a w latach 1951-1954 – funkcję rektora uczelni.

W latach 1946-1947 przebywał w Stanach Zjednoczonych oraz Anglii, poznając najnowsze osiągnięcia techniki turbinowej. Jako ekspert dwukrotnie wyjeżdżał także do Szwajcarii.

Ponadto w latach 1947-1949 współpracował z Politechniką Wrocławską jako profesor nadzwyczajny i kierownik Katdery Turbin.
Pracował jako doradca techniczny w zakresie turbin i turbosprężarek w Zakładach Mechanicznych im. K. Świerczewskiego w Elblągu oraz jako kierownik Biura Konstrukcji Turbin w Elblągu przy Zakładzie Turbin PG w Gdańsku.

Od maja 1952 r. pełnił funkcję zastępcy przewodniczącego Komitetu Budowy Maszyn PAN. W 1953 przyczynił się do powołania Instytutu Maszyn Przepływowych PAN w Gdańsku i stanął na jego czele (do 1970), na emeryturze pozostając jego konsultantem naukowym. Gościnnie wykładał na uniwersytetach w Stuttgarcie i Hanowerze oraz Brown University w Providence (Rhode Island). Od 1952 był członkiem-korespondentem PAN, od 1961 - członkiem rzeczywistym. Wchodził w skład Komitetu Budowy Maszyn PAN, Komitetu Termodynamiki i Spalania PAN, Komitetu Energetyki PAN.

Był konstruktorem pierwszej polskiej turbiny przemysłowej (1953), później także innych turbin przemysłowych.

Należał m.in. do Gdańskiego Towarzystwa Naukowego, pełniąc w nim funkcję prezesa w latach 1970-1972; później nadano mu tytuł członka i prezesa honorowego. Przed II wojną światową działał we Lwowskim Towarzystwie Politechnicznym. Został również powołany do wielu zagranicznych towarzystw naukowych. Był członkiem ZBoWiD.

Autor ponad 200 publikacji naukowych, z których najważniejsze to:

  • Podręcznik Teoria mechanizmów i maszyn (1959)
  • Turbiny parowe i turbiny gazowe ("Mechanik", 1963)
  • Problem rozwoju techniki energetycznej (1977)

Twórca Nagrody Naukowej Miasta Gdańska im. Jana Heweliusza, długoletni przewodniczący komitetu tejże nagrody.

W 1978 r. Politechnika Gdańska uhonorowała go tytułem doktora honoris causa[5], w 1987 – taki tytuł przyznała mu Politechnika Poznańska.

Pochowany został na cmentarzu Srebrzysko w Gdańsku-Wrzeszczu (rejon IX, kwatera profesorów)[6].

Odznaczenia i nagrodyEdytuj

  • Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (19 lipca 1954, za zasługi w dziedzinie nauki)[7]
  • Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1959)
  • Order Sztandaru Pracy II klasy (1974) oraz I klasy (1983)
  • Medal Niepodległości (27 czerwca 1938, za pracę w dziele odzyskania niepodległości)[8]
  • Indywidualna Państwowa Nagroda Naukowa I stopnia za całokształt działalności naukowej (1980)
  • Medal im. Mikołaja Kopernika (1988)
  • Wpis do Księgi honorowej zasłużonych dla ziemi gdańskiej

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932, s. 902.
  2. ↑ Ś. p. Marek Z. Szewalski. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 67 z 24 marca 1937. 
  3. ↑ Sprawozdanie Dyrekcji Gimnazjum X im. Henryka Sienkiewicza we Lwowie za rok szkolny 1920/21. Lwów: 1921, s. 11.
  4. ↑ Czasopismo Techniczne. R. 54, 10 sierpnia 1936, Nr 15 s. 266
  5. ↑ Osoby uhonorowane tytułem doktora honoris causa PG. pg.gda.pl. [dostęp 23 lutego 2011].
  6. ↑ Robert Szewalski. cmentarze-gdanskie.pl. [dostęp 2020-05-27].
  7. ↑ M.P. z 1954 r. nr 108, poz. 1463
  8. ↑ M.P. z 1938 r. nr 177, poz. 323.

BibliografiaEdytuj

  • Kto jest kim w Polsce. Informator biograficzny, Edycja 2, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1989.
  • Pionierzy Politechniki Gdańskiej, Wyd. PG, Gdańsk 2005

Linki zewnętrzneEdytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Robert_Szewalski&oldid=61540471”