Robert Szewalski
Robert Tadeusz Seweryn Szewalski (ur. 16 sierpnia 1903 w Nisku, zm. 9 lutego 1993 w Gdańsku) — polski inżynier, uczony i wynalazca, specjalista energetyki cieplnej, w szczególności techniki turbinowej, profesor Politechniki Lwowskiej (do 1945) i (po wojnie) Politechniki Gdańskiej, członek rzeczywisty PAN (od 1961), twórca i dyrektor Instytutu Maszyn Przepływowych PAN w Gdańsku.
| Data i miejsce urodzenia |
16 sierpnia 1903 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
9 lutego 1993 |
| Profesor nauk technicznych | |
| Specjalność: energetyka cieplna, technika turbinowa | |
| Alma Mater | |
| Doktorat |
1935 |
| Habilitacja |
1938 |
| Profesura |
1945 |
| Doktor honoris causa Politechnika Gdańska – 1978 Politechnika Poznańska – 1987 | |
| Nauczyciel akademicki | |
| Uczelnia |
Politechnika Gdańska |
| Instytut | |
| Dziekan | |
| Wydział |
Budownictwa Okrętowego PG |
| Okres spraw. |
1950–1952 |
| Rektor | |
| Uczelnia |
Politechnika Gdańska |
| Okres spraw. |
1951–1954 |
| Odznaczenia | |
     
| |
Życie prywatne edytuj
Syn Marka Zygmunta (1863–1937), pułkownika Wojska Polskiego i Barbary Marii z domu Sellburger. Miał dwóch braci: Stanisława (1902–1984, oficer artylerii[1]) i Stefana (major dyplomowany, doktor praw)[2].
Działalność naukowa edytuj
W 1921 ukończył z odznaczeniem VIII klasę i 6 czerwca 1921 zdał egzamin dojrzałości w X Państwowym Gimnazjum im. Henryka Sienkiewicza we Lwowie[3]. W 1929 ukończył Politechnikę Lwowską, w 1930 Technische Hochschule w Monachium. Od 1927 był związany z Politechniką Lwowską (potem Lwowskim Instytutem Politechnicznym), przechodząc kolejne szczeble kariery – od asystenta do profesora nadzwyczajnego i kierownika Katedry Teorii Mechanizmów i Maszyn oraz Katedry Turbin Parowych i Gazowych. Doktorat obronił w 1935, habilitował się trzy lata później. Był członkiem Polskiego Towarzystwa Politechnicznego we Lwowie[4]. W latach 1942–44, podczas niemieckiej okupacji Lwowa, pracował na stanowisku kierownika warsztatu przyrządów laboratoryjnych. W 1944 wrócił na uczelnię, obejmując kierownictwo dwóch katedr.
W 1945 roku na zaproszenie rektora PG przeniósł się do Gdańska, na stanowisko profesora nadzwyczajnego Katedry Turbin Parowych, Spalinowych i Sprężarek Wirnikowych na Wydziale Budowy Okrętów. Nominowany na prof. zwyczajnego w styczniu 1949. W latach 1950–1952 pełnił funkcję dziekana Wydziału Budownictwa Okrętowego Politechniki Gdańskiej, a w latach 1951–1954 – funkcję rektora uczelni.
W latach 1946–1947 przebywał w Stanach Zjednoczonych oraz Anglii, poznając najnowsze osiągnięcia techniki turbinowej. Jako ekspert dwukrotnie wyjeżdżał także do Szwajcarii.
Ponadto w latach 1947–1949 współpracował z Politechniką Wrocławską jako profesor nadzwyczajny i kierownik Katdery Turbin.
Pracował jako doradca techniczny w zakresie turbin i turbosprężarek w Zakładach Mechanicznych im. K. Świerczewskiego w Elblągu oraz jako kierownik Biura Konstrukcji Turbin w Elblągu przy Zakładzie Turbin PG w Gdańsku.
Od maja 1952 r. pełnił funkcję zastępcy przewodniczącego Komitetu Budowy Maszyn PAN. W 1953 przyczynił się do powołania Instytutu Maszyn Przepływowych PAN w Gdańsku i stanął na jego czele (do 1970), na emeryturze pozostając jego konsultantem naukowym. Gościnnie wykładał na uniwersytetach w Stuttgarcie i Hanowerze oraz Brown University w Providence (Rhode Island). Od 1952 był członkiem-korespondentem PAN, od 1961 - członkiem rzeczywistym. Wchodził w skład Komitetu Budowy Maszyn PAN, Komitetu Termodynamiki i Spalania PAN, Komitetu Energetyki PAN.
Był konstruktorem pierwszej polskiej turbiny przemysłowej (1953), później także innych turbin przemysłowych.
Należał m.in. do Gdańskiego Towarzystwa Naukowego, pełniąc w nim funkcję prezesa w latach 1970–1972; później nadano mu tytuł członka i prezesa honorowego. Przed II wojną światową działał we Lwowskim Towarzystwie Politechnicznym. Został również powołany do wielu zagranicznych towarzystw naukowych. Był członkiem ZBoWiD.
Autor ponad 200 publikacji naukowych, z których najważniejsze to:
- Podręcznik Teoria mechanizmów i maszyn (1959)
- Turbiny parowe i turbiny gazowe („Mechanik”, 1963)
- Problem rozwoju techniki energetycznej (1977)
Twórca Nagrody Naukowej Miasta Gdańska im. Jana Heweliusza, długoletni przewodniczący komitetu tejże nagrody.
W 1978 r. Politechnika Gdańska uhonorowała go tytułem doktora honoris causa[5], w 1987 – taki tytuł przyznała mu Politechnika Poznańska.
Pochowany został na cmentarzu Srebrzysko w Gdańsku-Wrzeszczu (rejon IX, kwatera profesorów)[6].
Odznaczenia i nagrody edytuj
- Order Sztandaru Pracy I klasy (1983)
- Order Sztandaru Pracy II klasy (1974)
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Orderu Odrodzenia Polski (1959)
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (19 lipca 1954, za zasługi w dziedzinie nauki)[7]
- Medal Niepodległości (27 czerwca 1938, za pracę w dziele odzyskania niepodległości)[8]
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (14 stycznia 1955, na wniosek Prezesa Polskiej Akademii Nauk)[9]
- Indywidualna Państwowa Nagroda Naukowa I stopnia za całokształt działalności naukowej (1980)
- Medal im. Mikołaja Kopernika (1988)
- Wpis do Księgi honorowej zasłużonych dla ziemi gdańskiej
Przypisy edytuj
- ↑ Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932, s. 902.
- ↑ Ś. p. Marek Z. Szewalski. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 67 z 24 marca 1937.
- ↑ Sprawozdanie Dyrekcji Gimnazjum X im. Henryka Sienkiewicza we Lwowie za rok szkolny 1920/21. Lwów: 1921, s. 11.
- ↑ Czasopismo Techniczne. R. 54, 10 sierpnia 1936, Nr 15 s. 266
- ↑ Osoby uhonorowane tytułem doktora honoris causa PG. pg.gda.pl. [dostęp 2011-02-23].
- ↑ Robert Szewalski. cmentarze-gdanskie.pl. [dostęp 2020-05-27].
- ↑ M.P. z 1954 r. nr 108, poz. 1463
- ↑ M.P. z 1938 r. nr 177, poz. 323.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 112, poz. 1450.
Bibliografia edytuj
- Kto jest kim w Polsce. Informator biograficzny, Edycja 2, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1989.
- Pionierzy Politechniki Gdańskiej, Wyd. PG, Gdańsk 2005
Linki zewnętrzne edytuj
- Jan Jakubowski, Na pełnych obrotach . ely.pg.gda.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-09-28)].
- Bogusław Maziak, Naukowcy Politechniki Lwowskiej siłą napędową odbudowy i rozwoju polskiej Politechniki w Gdańsku od 1945 r.
- Prof. zw. dr hab. in Robert Szewalski, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [dostęp 2009-10-01].[martwy link]