Wikipedia

Roland Kalpas

Pilot, inżynier, konstruktor lotniczy, oficer Wojska Polskiego

Roland Antoni Kalpas (ur. 20 maja 1908[a] w Taszkencie, zm. 8 marca 1994 w Doylestown) – polski pilot doświadczalny, inżynier, konstruktor lotniczy, major pilot Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Roland Antoni Kalpas
major pilot major pilot
Data i miejsce urodzenia

20 maja 1908
Taszkent

Data i miejsce śmierci

8 marca 1994
Doylestown

Przebieg służby
Lata służby

1939–1947

Siły zbrojne

Wojsko Polskie
Polskie Siły Zbrojne

Formacja

Lotnictwo Wojska Polskiego
RAF

Jednostki

4 pułk lotniczy
5 pułk lotniczy
dywizjon 300

Stanowiska

pilot

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Walecznych (1920–1941) Medal Lotniczy (czterokrotnie) Złoty Krzyż Zasługi Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami
Uroczyste przyjęcie uczniów do szkoły Aeroklubu Warszawskiego w Warszawie - Kalpas czwarty z lewej; czerwiec 1931

Życiorys edytuj

Okres przedwojenny edytuj

Urodził się w rodzinie Antoniego i Aldony z Radziejowskich, wnuczki Ignacego. Miał czwórkę rodzeństwa: Ryszarda (1906–1940), Jolantę Kalpas-Jaworską (1912–1993), Lidię (1914–1931) i Rajmunda (1916–1940)[1]. Do 1919 roku uczęszczał do rosyjskich szkół, po wybuchu rewolucji jego rodzina uciekła z Rosji do Turcji, gdzie mieszkali w Stambule. Przedostał się do Polski i od 1925 roku uczył się w I Gimnazjum Męskim w Warszawie. W 1927 roku zdał maturę i wstąpił na Wydział Mechaniczny Politechniki Warszawskiej[2].

 
Przebieg służby mjr. pilota Rolanda Kalpasa

W 1930 roku został zatrudniony w Dziale Prób w Locie w Instytucie Badań Technicznych Lotnictwa na stanowisku obserwatora lotniczego. Został członkiem Aeroklubu Warszawskiego i na obozie Przysposobienia Wojskowego Lotniczego w Lublinku ukończył kurs pilotażu samolotowego. Następnie, również w aeroklubie, przeszedł przeszkolenie szybowcowe[2].

W 1933 roku został powołany do odbycia jednorocznej służby wojskowej w Szkole Podchorążych Rezerwy Lotnictwa w Dęblinie. Po zakończeniu służby został przeniesiony do rezerwy i przydzielony w rezerwie do 4. pułku lotniczego w Toruniu[3]. Pomimo swoich obowiązków znajdował czas na działalność publicystyczną. W 1934 roku opublikował w „Skrzydlatej Polsce” artykuły: „Sport spadochronowy w Z.S.S.R.”[4] oraz „Dążenia do ułatwienia pracy pilota"[5].

Powrócił do pracy w IBTL, gdzie od 1935 roku został mianowany pilotem prowadzącym próby samolotów szkolnych i turystycznych. W 1937 roku ukończył kurs wyższego pilotażu w Lotniczej Szkole Strzelania i Bombardowania w Grudziądzu. Na stopień podporucznika został mianowany ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1936 roku i 59. lokatą w korpusie oficerów rezerwy aeronautyki, grupa liniowa. W Instytucie Technicznym Lotnictwa objął stanowisko pilota doświadczalnego i kierownika Sekcji Prób Zdatności Samolotów, które pełnił do wybuchu II wojny światowej[2]. Brał udział w oblatywaniu samolotu RWD-14/II Czapla i 20 kwietnia 1937 roku podczas prób prędkości maksymalnej w locie nurkowym był zmuszony wyskoczyć na spadochronie z uszkodzonej maszyny. Również w 1937 roku był zmuszony skakać z RWD-10 podczas prób wyrwania z lotu nurkowego[6].

Podczas swej pracy pilota doświadczalnego w Instytucie Technicznym Lotnictwa latał na ok. 40. typach samolotów, motoszybowców i szybowców, m.in.: RWD-16, RWD-17, RWD-19, RWD-21, RWD-23, PWS-40 Junak, PZL P.11, PZL P.24, PZL.50 Jastrząb, PWS-14, PWS-16, PWS-26, PWS-33 Wyżeł, PWS-35 Ogar, Lublin R.XIII, Lublin R.XIIIF, RWD-14 Czapla, LWS-3 Mewa, Fokker F.VII/3m, Fokker F.VII/1m, RWD-11, Lockheed L-10 Electra, Lockheed L-14 Super Electra, Douglas DC-2, PZL.44 Wicher, PZL.23 Karaś, PZL.46 Sum, LWS-6 Żubr, PZL.37 Łoś, MIP Smyk, Bąk, AMA, Sokół, CW-7, Orlik, Bücker Bü 131 Jungmann, Bücker Bü 133 Jungmeister i Bücker Bü 180 Student[7].

Jako członek Aeroklubu Warszawskiego brał udział w licznych imprezach sportowych. Na przełomie maja i czerwca 1937 roku wziął udział w II Rajdzie Bałkańskim[8], podczas którego jego pokaz akrobacji na RWD-10 wzbudził uznanie publiczności w Sofii[9]. We wrześniu 1938 roku, również na RWD-10, wziął udział w III Rajdzie Bałtyckim[10]. Za udział w tych rajdach został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi[2]. W listopadzie 1938 roku został wysłany na Salon Lotniczy w Paryżu, gdzie miał możliwość wykonać loty doświadczalne na samolocie Pou-du-Ciel[11].

Okres II wojny światowej edytuj

W kwietniu 1939 roku otrzymał dyplom inżyniera mechanika, a w maju, jako członek Polskiej Misji Zakupów Sprzętu Lotniczego, wyjechał do Wielkiej Brytanii i Francji, gdzie testował samoloty myśliwskie Morane-Saulnier MS.406 i Hawker Hurricane. Do Polski wrócił 28 sierpnia 1939 roku i został zmobilizowany. Do 13 września zajmował się ewakuacją samolotów z Warszawy, następnie został skierowany do Rumunii po odbiór samolotów zakupionych we Francji i Wielkiej Brytanii. Udało mu się uniknąć internowania i przez Jugosławię i Grecję przedostał się do Francji[7].

W grudniu 1939 roku trafił do Wielkiej Brytanii, a w celu organizacji polskich dywizjonów bombowych został skierowany do obozu w Eastchurch. Wstąpił do Ochotniczych Służb RAF (Royal Air Force Volunteer Reserve – RAFVR) i otrzymał nr służbowy RAF 76759[12]. Przeszedł przeszkolenie w Central Flying School w Upavon i od marca 1940 roku pracował jako instruktor pilotażu w Nr 1 (Polish) Flying Training School w Hucknall[13]. W listopadzie 1940 roku znalazł się na liście Polskiej Grupy Ekspertów[14]. W grudniu 1940 roku został przeniesiony do polskiej eskadry w 18. Operational Training Unit w Bramcote, a od października 1941 roku został przydzielony do Royal Aircraft Establishment (RAE) w Farnborough do Experimental Squadron, gdzie zajmował się badaniami nad uzbrojeniem samolotów Hawker Hurricane i Fairey Swordfish w pociski rakietowe[15]. Podczas trzyletniej pracy w RAE wykonywał loty porównawcze na ok. 40 typach samolotów alianckich oraz zdobycznych. Wykonał w Farborough prawie 700 lotów[16]. W celu weryfikacji swoich badań odbył trzy loty na bombardowanie Niemiec w dywizjonie 300. jako drugi pilot w dniach 26, 29 i 31 lipca 1942 roku. Awansował do angielskiego stopnia majora i osiągnął stopień funkcyjny Starszego Pracownika Naukowego[17].

Na początku 1942 roku Inspektorat Polskich Sił Powietrznych powołał do życia Wydział Studiów Technicznych i Roland Kalpas został członkiem Referatu Badań i Studiów. Jako doradca pracował nad analizą stanu przedwojennego polskiego lotnictwa i planem zagadnień na okres powojenny[18]. Wzrost zatrudnienia polskich inżynierów i specjalistów w różnych brytyjskich instytucjach badawczych spowodował, że konieczne stało się stworzenie jednolitego kierownictwa tej grupy. W styczniu 1943 roku utworzono Polish Researcher and Experimental Pool i Roland Kalpas wszedł do jego kierownictwa jako osoba odpowiedzialna za zagadnienia techniczne[19].

Po katastrofie gibraltarskiej był przesłuchiwany przez Inspektora Polskich Sił Powietrznych. Zadawano mu pytania związane z jego wiedzą pilota doświadczalnego i wynikającą z pilotowania samolotów B-24 Liberator[20].

W kwietniu 1944 roku zakończył działalność w RAE i otrzymał stały przydział do Wydziału Studiów Technicznych Dowództwa PSP. Został też awansowany na stopień majora. W zakresie jego obowiązków było opracowanie projektu Instytutów Badawczych Lotnictwa na okres powojenny. Wspólnie z kpt. pil. inż. Bolesławem Solakiem napisał książkę pt. „Akrobacja lotnicza”, która została wydana w 1945 roku w Glasgow[15].

Okres powojenny edytuj

Po zakończeniu II wojny światowej otrzymał przydział do brytyjskiego lotnictwa transportowego gdzie ukończył dwumiesięczny kurs kontrolerów ruchu lotniczego i od sierpnia 1945 roku służył na lotnisku Pomigliano. Udało mu się sprowadzić z Polski żonę z synem i w październiku 1946 roku powrócił do Wielkiej Brytanii, gdzie wstąpił do Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia. Nie zdecydował się na powrót do Polski, został zdemobilizowany w 1947 roku, a w 1948 roku wyemigrował do Argentyny. Znalazł zatrudnienie w Instituto de Investigaciones Aeronáuticas y Espaciales w Córdobie, gdzie zaprojektował doświadczalny pocisk sterowany oraz amortyzatory i systemy hydrauliczne podwozi samolotów. W 1955 roku wyjechał do Włoch, a następnie do Wielkiej Brytanii gdzie został zatrudniony w Dowty Nucleonics. Pracował tam jako konstruktor zaworów do instalacji siłowni jądrowych[21].

W 1957 roku wyjechał do Stanów Zjednoczonych i zatrudnił się jako współkonstruktor w Fairchild Aircraft, gdzie pracował nad modyfikacją samolotu Fokker F27 Friendship oraz przy projektach samolotów bezzałogowych. W 1962 roku został zatrudniony w Piasecki Helicopter Corporation, gdzie brał udział w projektowaniu doświadczalnego śmigłowca Piasecki 16H Pathfinder oraz rozwoju latającego pojazdu terenowego PA-59 Airjeep II. Następnie przeszedł do wytwórni śmigłowców Boeing-Vertol, gdzie zajmował się projektowaniem instalacji hydraulicznych śmigłowców Boeing CH-46 Sea Knight i Boeing CH-47 Chinook. W latach 1970-1973 kilkakrotnie zmieniał miejsce pracy, aby od 1973 roku zatrudnić się w Stone & Webster Engineering Corp. Tam zajmował się projektowaniem siłowni atomowych i nadzorował ich budowę. W 1985 roku zakończył pracę zawodową i przeszedł na emeryturę[22].

Zmarł 8 marca 1994 roku w Doylestown, w Pensylwanii. Spoczywa na cmentarzu Narodowego Sanktuarium Matki Bożej Częstochowskiej w Doylestown[23].

Życie prywatne edytuj

W 1939 roku poślubił Adelę Zieleniewską, z którą miał trójkę dzieci: Rajmunda (ur. 1940), Dianę (ur. 1946) i Romana (ur. 1949)[21].

Ordery i odznaczenia edytuj

Za swą służbę otrzymał odznaczenia[24]:

Uwagi edytuj

  1. ↑ Rybka i Stepan 2004 ↓, s. 174 podaje, że urodził się 7 maja 1908 roku.

Przypisy edytuj

  1. ↑ Roland Kalpas. geni.com. [dostęp 2020-10-08]. (pol.).
  2. ↑ a b c d Jędrzejewski 2014 ↓, s. 311.
  3. ↑ Rybka i Stepan 2004 ↓, s. 174.
  4. ↑ Skrzydlata Polska i 11'1934 ↓, s. 389.
  5. ↑ Skrzydlata Polska i 12'1934 ↓, s. 412-414.
  6. ↑ Jędrzejewski 2014 ↓, s. 55.
  7. ↑ a b Jędrzejewski 2014 ↓, s. 312.
  8. ↑ Skrzydlata Polska i 6'1937 ↓, s. 146.
  9. ↑ Skrzydlata Polska i 7'1937 ↓, s. 152.
  10. ↑ Skrzydlata Polska i 9'1938 ↓, s. 246-250.
  11. ↑ Skrzydlata Polska i 12'1938 ↓, s. 355.
  12. ↑ Krzystek 2012 ↓, s. 258.
  13. ↑ Płoszajski 1993 ↓, s. 46-47.
  14. ↑ Płoszajski 1993 ↓, s. 99-100.
  15. ↑ a b Jędrzejewski 2014 ↓, s. 313.
  16. ↑ Wojtek Matusiak. Polacy za sterami Fw 190. „Skrzydlata Polska”. Nr 11(2481)/2019, s. 62, listopad 2019. Warszawa. 
  17. ↑ Płoszajski 1993 ↓, s. 103.
  18. ↑ Płoszajski 1993 ↓, s. 90.
  19. ↑ Płoszajski 1993 ↓, s. 106-108.
  20. ↑ Grabowski 2017 ↓, s. 50-51.
  21. ↑ a b Jędrzejewski 2014 ↓, s. 313-314.
  22. ↑ Jędrzejewski 2014 ↓, s. 314.
  23. ↑ Niebieska eskadra - groby, cmentarze, pomniki, miejsca pamięci polskich lotników, niebieskaeskadra.pl
  24. ↑ Roland Antoni Kalpas - Personel Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947), listakrzystka.pl
  25. ↑ M.P. z 1939 r. nr 65, poz. 131 „za zasługi w dziedzinie lotnictwa sportowego”.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Roland_Kalpas&oldid=72950219”