Roman Górecki
Roman Górecki (ur. 27 sierpnia 1889 w Starej Soli, zm. 9 sierpnia 1946 w Iscoyd Park (Whitchurch), hrabstwo Shropshire) – polski doktor nauk prawnych, oficer Legionów Polskich, generał brygady Wojska Polskiego, bankowiec, prezes Banku Gospodarstwa Krajowego, minister przemysłu i handlu II RP, prezes Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny, prezes WKS „Legia” Warszawa i pierwszy prezes Ligi Piłki Nożnej, prezes Polskiego Touring Klubu, prezes Rady Głównej Ligi Morskiej i Rzecznej, wolnomularz[1], członek władz Towarzystwa Rozwoju Ziem Wschodnich[2], Przewodniczący Głównej Komisji Rewizyjnej Związku Legionistów Polskich od 1936 roku[3], członek Prezydium Rady Naczelnej Obozu Zjednoczenia Narodowego w 1939 roku[4].
Roman Górecki 1927 | |
generał brygady | |
Data i miejsce urodzenia |
27 sierpnia 1889 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
9 sierpnia 1946 |
Przebieg służby | |
Lata służby |
1914–1928 |
Siły zbrojne | |
Formacja | |
Jednostki |
1 Pułk Piechoty |
Stanowiska |
oficer rachunkowy pułku |
Główne wojny i bitwy | |
Późniejsza praca |
prezes Banku Gospodarstwa Krajowego |
Odznaczenia | |
|
Data urodzenia |
27 sierpnia 1889 |
---|---|
Data śmierci |
9 sierpnia 1946 |
Minister przemysłu i handlu | |
Okres |
od 13 października 1935 |
Poprzednik | |
Okres | |
Następca |
Życiorys
edytujDzieciństwo i młodość
edytujBył synem Stanisława i Olgi Pauliny z domu Muller. Miał siostrę Apolonię[5]. Jego stryjem był Apolinary Górecki, nauczyciel w Zborowie[6]. W czasie nauki w c. k. 11 Gimnazjum w Tarnowie Roman Górecki został członkiem Organizacji Młodzieży Narodowej Szkół Średnich. W 1908 przeniósł się do Lwowa i rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Lwowskiego. Został członkiem „Zarzewia” i PTG „Sokół” oraz instruktorem Polskich Drużyn Strzeleckich. W 1910 ukończył kurs podoficerski, a dwa lata później kurs oficerski PDS. W 1914 uzyskał na Uniwersytecie Lwowskim tytuł doktora praw i rozpoczął praktykę sądową.
I wojna światowa
edytujW momencie wybuchu wojny przebywał na kuracji w Szczawnicy w związku z reumatoidalnym zapaleniem stawów.
W sierpniu 1914 na czele zorganizowanego przez siebie plutonu strzelców wstąpił do Legionów Polskich. Do października tego roku pełnił służbę frontową w 1 pułku Legionów. Ze względu na stan zdrowia przeniesiony został do służby administracyjnej. Pełnił służbę w batalionie uzupełnień, a następnie na stanowisku komendanta i wykładowcy Szkoły Podoficerów Rachunkowych oraz od lipca 1915 oficera rachunkowego 6 pułku piechoty Legionów i komendanta Polowej Szkoły Oficerów Administracyjnych[7]. W 1916 w stopniu kapitana został II zastępcą szefa Intendentury Komendy Legionów. We wrześniu 1917 przeniesiony został do Komendy Polskiego Korpusu Posiłkowego. W lutym 1918 został awansowany do stopnia kapitana i mianowany szefem Intendentury Polskiego Korpusu Posiłkowego. W międzyczasie odbył staż w Intendenturze IV Korpusu (niemieckiego) w Magdeburgu i ukończył Kurs Intendentów przy Ministerstwie Wojny w Wiedniu. 12 lutego 1918 żołnierze II Brygady Legionów dowiedzieli się o pokoju brzeskim. Dzień później podczas odprawy w komendzie korpusu wygłosił stanowcze przemówienie, w którym wezwał do wypowiedzenia posłuszeństwa Naczelnej Komendzie cesarskiej i królewskiej armii. W nocy z 14 na 15 lutego wziął udział w naradzie dowódców 2 i 3 pułku piechoty Legionów, artylerii, wojsk technicznych i komendy korpusu, na której podjęto decyzję o przebiciu się przez linię frontu i dołączeniu do II Korpusu Polskiego. 15 lutego aresztował dowódcę korpusu, generała Zygmunta Zielińskiego, który był przeciwny wypowiedzeniu posłuszeństwa Austriakom. W nocy z 15 na 16 lutego linię frontu przekroczyły tylko dwa pułki piechoty. 2 pułk piechoty przebił się bojem pod Rarańczą. Górecki doprowadził oddziały służb PKP w ustalone miejsce w należytym porządku i gotowe do walki. Wraz z nimi przyprowadził aresztowanych oficerów Sztabu PKP. Jednakże siły te zostały okrążone przez przeważające liczebnie oddziały austriackie. Górecki został wzięty do niewoli 16.02.1918 r[5].
Pozostałe oddziały korpusu zostały otoczone i rozbrojone, a następnie umieszczone w obozach w Huszt, Stebliwce (węg. Száldobos), Sokirnicy (węg. Szeklence), Dułowie (węg. Dulfalva), Taraczkös na Zakarpaciu i Talaborfalva na terenie komitatu Marmaros-Sziget.
Aresztowanie i proces
edytujPoczątkowo razem ze 174 oficerami został osadzony w areszcie sądu 7. Armii w Kołomyi. Następnie przewieziono go do obozu o zaostrzonym rygorze w Huszt, a potem Marmaros-Sziget, gdzie był sądzony[7]. 28 maja wydano akt oskarżenia. Proces rozpoczął się 8 czerwca 1918 r. Wraz z rtm. Norbertem Okołowiczem, ks. Józefem Panasiem, mjr. Włodzimierzem Zagórskim, 88 oficerami, 240 podoficerami i 3 sanitariuszkami o szereg przestępstw, w tym o zdradę stanu, zagrożonych karą śmierci przez powieszenie (dosł. o zbrodnię przeciw mocy wojennej państwa w czasach wojennych w porozumieniu z nieprzyjacielem w myśl art. 328a wojskowego kodeksu karnego[8]). Ostatecznie sąd wojenny rozpatrywał sprawę w trybie zwykłym, a nie jak początkowo planowano w trybie doraźnym co groziło wymierzeniem kary śmierci[7]. Górecki wziął na siebie odpowiedzialność za zorganizowanie buntu, ale bez poczuwania się do winy. Zaprzeczył oskarżeniu o zdradę stanu, gdyż nie był poddanym austriackim, a ponadto odwołał się do aktu z 10.04.1917 r., w którym cesarz Karol I oddał legiony państwu polskiemu. Górecki głosił, że zdrady wobec Polaków i Polski dopuściły się państwa centralne. Podkreślił też, że czuł się obywatelem Państwa Polskiego i oficerem Wojska Polskiego[5]. Został skazany na śmierć, lecz 27 września cesarz ułaskawił Góreckiego (monarcha dokonał abolicji procesu)[5]. Wyrok uniewinniający ogłoszono 2.10.1918 r. 10 października zwolniony z więzienia. Wraz z innymi więźniami skierowany do służby w Wojsku Polskim. jako kapitan intendent Polskiego Korpusu Posiłkowego reskryptem Rady Regencyjnej z 25 października 1918 roku został przydzielony do podległego jej Wojska Polskiego w randze majora intendenta[9].
Służba w wojsku II RP
edytujW okresie październik – listopad 1918 był szefem Sekcji Gospodarczej Królewsko-Polskiej Komisji Wojskowej przy Prezydencie Rady Ministrów. Następnie kierował Sekcją Gospodarczą Ministerstwa Spraw Wojskowych (listopad – grudzień 1918), a także Sekcją Budżetową Departamentu IV Gospodarczego MSWojsk. (1918 – 1919). Rok po odzyskaniu niepodległości został wysłany do Paryża, gdzie studiował francuską administrację wojsk i organizację francuskiego korpusu kontrolerów[7]. Po powrocie do marca 1920 r. był szefem sekcji oraz zastępcą szefa Departamentu Gospodarczego Ministerstwa Spraw Wojskowych. W związku z reorganizacją ministerstwa, został mianowany pomocnikiem szefa Oddziału IV Zaopatrzenia i Komunikacji Sztabu Generalnego (był wówczas majorem intendentem)[10]. 1 czerwca 1921 minister spraw wojskowych, w wykonaniu art. 19 dekretu Naczelnego Wodza z 11 kwietnia „O zadaniach i organizacji Kontroli Administracji Wojskowej”, mianował go pułkownikiem oraz szefem Korpusu Kontrolerów Wojskowych(Oddział V, L. 26/33)[11]. Od 20 grudnia 1921 do 12 kwietnia 1922 pełnił obowiązki szefa Wojskowej Kontroli Generalnej. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu pułkownika ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 4. lokatą w korpusie oficerów kontrolerów[12]. 31 marca 1924 Prezydent RP Stanisław Wojciechowski na wniosek Ministra Spraw Wojskowych, generała dywizji Władysława Sikorskiego mianował go generałem brygady ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1923 i 15. lokatą w korpusie generałów[13]. 2 maja 1924 Prezydent RP mianował go szefem Korpusu Kontrolerów[14]. 23 lipca 1926 Prezydent RP Ignacy Mościcki zwolnił go ze stanowiska szefa Korpusu Kontrolerów i mianował zastępcą I Wiceministra Spraw Wojskowych – szefa Administracji Armii[15]. Z dniem 14 lipca 1927 został zwolniony ze stanowiska[16], a z dniem 15 stycznia 1928 przeniesiony w stan nieczynny na okres 12 miesięcy z prawem noszenia munduru[17]. W listopadzie 1924 był jednym z oficerów, którzy podali się do dymisji w ramach tzw. strajku generałów[18][19][7].
31 maja 1926 w Warszawie, bezpośrednio po tym jak Zgromadzenie Narodowe wybrało Józefa Piłsudskiego Prezydentem RP zebrał grupę oficerów, z którymi udał się pod pomnik księcia Józefa Poniatowskiego na placu Saskim. Tam, jak relacjonuje Marian Romeyko „stanąwszy na baczność przed pomnikiem, złożył o tym „meldunek” księciu Józefowi ... Incydent ten był szeroko komentowany w kołach oficerskich, i nie tylko oficerskich. Zapewniano przy tym, że Poniatowski, wysłuchawszy, ani drgnął, natomiast koń Marka Aureliusza z rzymskiego Kapitolu, pomny dawnych dziejów, rżał radośnie, patrząc Góreckiemu w oczy.”
Po zamachu stanu z maja 1926 r., w lipcu został zastępcą pierwszego wiceministra spraw wojskowych i szefa Administracji Armii[5].
Działalność prywatna i społeczna
edytujW latach 1927–1935 i 1936–1939 był prezesem Banku Gospodarstwa Krajowego. Jako prezes dążył, aby zarządzany przez niego bank stał się wzorem organizacyjnym dla innych instytucji finansowych w kraju. Zadanie to się nie powiodło[5]. Natomiast w latach 1927–1933 był również prezesem The British and Polish Trade Bank w Gdańsku. Oprócz tego był także przewodniczącym Rady Nadzorczej Towarzystwa Starachowickich Zakładów Górniczych, Towarzystwa Akcyjnego Eksploatacji Soli Potasowych w Kałuszu i Stebniku.
W latach 1926–1929 pełnił funkcję prezesem WKS „Legia” Warszawa[20]. W tym czasie został ponadto pierwszym prezesem Polskiej Ligi Piłki Nożnej. Działał także w organizacjach społecznych: Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny, Lidze Morskiej i Rzecznej (1929–1930), Komitecie Floty Narodowej, Polskim Touring-Clubie (1928-1931) i wielu innych. Na czele Federacji stał od 1928 r. W 1931 r. został wiceprzewodniczącym tego stowarzyszenia na Polskę. Dwukrotnie też przewodniczył Międzynarodowej Federacji Byłych Kombatantów (FIDAC), a także został założycielem polskiej sekcji, której przewodniczy[21].
Działalność w tych strukturach traktował jako punkt wyjścia do zaistnienia w polskiej polityce zagranicznej, którą chciał współkreować. Propagował wiedzę o Polsce i Polakach, przede wszystkim we Francji, czynnie się angażując, m.in. w marcu 1930 r. na walnym zjeździe inwalidów francuskich wygłosił wykład, w którym pokazał nie tylko rozwój kraju nad Wisłą, ale dowodził bezpodstawności niemieckich roszczeń terytorialnych wobec Rzeczypospolitej. Górecki stał się nieformalnym ambasadorem polskości we Francji[5].
Drugim krajem działalności Góreckiego była Czechosłowacja. W dniach 2–3 grudnia 1932 r. – oficjalnie jako prezes F1DAC, a nieoficjalnie w charakterze przedstawiciela polskiego MSZ (z instrukcjami Tadeusza Schatzla z MSZ i ambasadora Wacława Grzybowskiego) – spotkał się z najwyższymi władzami Czechosłowacji (w tym z prezydentem Tomasem Masarykiem), aby wysondować ewentualną współpracę[7].
Działalność polityczna
edytujJako zwolennik sanacji i Piłsudskiego, po jego śmierci w maju 1935 r. wydał do członków Federacji rozkaz sławiący Marszałka. Ponadto w sierpniu wezwał ich do aktywnego udziału w wyborach 8 września. Za lojalność wobec władzy, 13 października 1935 r. Górecki objął funkcję ministra przemysłu i handlu w rządzie Mariana Zyndrama-Kościałkowskiego[5]. jako minister, realizując politykę równowagi budżetowej narzuconą przez premiera Mariana Zyndrama-Kościałkowskiego, dokonał redukcji wydatków w budżecie ministerstwa o ponad 14 mln zł. Górecki stał na stanowisku, że „Jednym z zasadniczych celów polskiej polityki zagranicznej jest uprzemysłowienie kraju w najszerszym ujęciu”, co przy strukturze bogactw naturalnych, przemysłu surowcowego i półfabrykatów powinno oznaczać kompleksową budowę przemysłu przetwórczego. Upatrywał w tym szansę zrównoważonego rozwoju Polski. Górecki autarkię narodową gospodarki i finansów uznawał za szkodliwą, opowiadając się za jej rozwojem także za pomocą kapitałów zagranicznych. W marcu 1936 r. ustalił listę przedsiębiorstw państwowych przeznaczonych do prywatyzacji. Nie był przeciwnikiem karteli, postrzegając je jako organicznie związane z polskim systemem gospodarczym. Usiłował ponadto „pacyfikować” napięte stosunki w zakładach przemysłowych, używając do tego instrumentów będących w posiadaniu państwa, tj. prawa, inspekcji pracy i sądów arbitrażowych[7].
Urząd ministra pełnił do 15 maja 1936 r. Po odejściu z rządu ponownie objął prezesurę Banku Gospodarstwa Krajowego.
II wojna światowa i dalsze życie
edytujPo wybuchu wojny zorganizował i przeprowadził ewakuację BGK wraz z częścią personelu, najważniejszymi dokumentami, depozytami (m.in. Kazaniami Świętokrzyskimi i Psałterzem Floriańskim z Biblioteki Narodowej) oraz środkami finansowymi do Równego. Następnie wraz z centralą banku ewakuował się do Rumunii; później do Francji i Wielkiej Brytanii. Tam Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie mianował Góreckiego szefem Komisji do Uregulowania i Załatwienia Interesów Zagranicznych BGK (6.12.1939)[5]. Po zdymisjonowaniu przeniósł się do Glasgow gdzie prowadził wykłady z ekonomii dla polskich studentów.
Zmarł 9 sierpnia 1946 w 4 Szpitalu Wojennym w Iscoyd Park na chorobę reumatyczną[5]. Został pochowany na cmentarzu miejskim w Whitchurch w Wielkiej Brytanii (grób nr 605)[22].
Życie prywatne
edytujJego żoną od 3 lipca 1922 roku była Halina Romanówna[23].
Awanse
edytuj- chorąży intendent – 5 maja 1915[24]
- podporucznik intendent – 7 lipca 1915[24]
- porucznik intendent – 15 grudnia 1915[24]
- kapitan intendent – luty 1918
- major intendent – wrzesień 1918
- pułkownik intendent – wrzesień 1920 (awansowany z pominięciem stopnia podpułkownika)
- pułkownik Korpusu Kontrolerów Wojskowych – 1 czerwca 1921, zweryfikowany 3 maja 1922 ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 4. lokatą w korpusie oficerów kontrolerów
- generał brygady – 31 marca 1924 ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1923 i 15. lokatą w korpusie generałów
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari[25]
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1938)[25][26]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (9 listopada 1926)[27][25]
- Krzyż Niepodległości (12 marca 1931)[28]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1923)[29]
- Krzyż Walecznych (trzykrotnie)[25]
- Złoty Krzyż Zasługi (7 lipca 1931)[30]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[25]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[25]
- Krzyż Siedemdziesięciolecia Powstania Styczniowego[31]
- Złota Odznaka Honorowa Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej I stopnia[32]
- Krzyż Legionowy[33]
- Odznaka Pamiątkowa Więźniów Ideowych[34]
- Krzyż Wielki Orderu Korony (Belgia)[25]
- Krzyż Wielki Orderu Oranje-Nassau (Holandia)[25]
- Wielki Oficer Orderu Korony Rumunii (Rumunia)[25]
- Wielki Oficer Orderu Świętego Sawy (Jugosławia)[25]
- Wielki Oficer Orderu Korony Włoch (Włochy)[25]
- Wielki Oficer Orderu Alawitów (Maroko)[25]
- Komandor Orderu Leopolda (Belgia)[25]
- Komandor Orderu Legii Honorowej (Francja)[25]
- Kawaler Orderu Legii Honorowej (Francja, 1921)[25][35].
- Medal Zwycięstwa (Médaille Interalliée)[25][25]
Publikacje
edytuj- Rola BGK w życiu gospodarczym Polski współczesnej, Warszawa 1928.
- Gospodarczy dorobek Polski w latach 1918–1939, Londyn 1946.
- Z moich wspomnień we Wspomnienia legionowe, tom I, s. 172.
- Z moich wspomnień o Józefie Piłsudskim (w siódmą rocznicę zgonu), Londyn 1942.
Przypisy
edytuj- ↑ Ludwik Hass, Ambicje rachuby, rzeczywistość. Wolnomularstwo w Europie Środkowo-Wschodniej 1905-1928. Warszawa 1984, s. 232.
- ↑ Michał Kacprzak, Komitet do Spraw Szlachty Zagrodowej na Wschodzie Polski 1938–1939, [w:] Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica 78/2005, s. 93.
- ↑ Związek Legionistów Polskich: 1936–1938 r.: sprawozdanie Zarządu Głównego Związku Legionistów Polskich, Warszawa 1938, s. 34.
- ↑ Rocznik Polityczny i Gospodarczy 1939, Warszawa 1939, s. 72.
- ↑ a b c d e f g h i j Premierzy i ministrowie Rzeczypospolitej Polskiej 1918–1939 [online], polona.pl [dostęp 2023-09-27] (pol.).
- ↑ Zgon ś. p. Apolinarego Góreckiego. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 297 z 29 grudnia 1936.
- ↑ a b c d e f g Premierzy i ministrowie Rzeczypospolitej Polskiej 1918–1939 [online], polona.pl [dostęp 2023-10-03] (pol.).
- ↑ Przed sądem w Marmaros-Sziget. „Ziemia Lubelska”. Nr 274, s. 2, 14 czerwca 1918.
- ↑ Dziennik Rozporządzeń Komisji Wojskowej, 1918, R. 1, nr 1, Warszawa 1918, s. 7.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 27 marca 1920 roku, s. 228.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 22 z 4 czerwca 1921 roku, s. 1022.
- ↑ Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 297.
- ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 32 z 02.04.1924 r.
- ↑ Dziennik Personalny MSWojsk. Nr 52 z 29.05.1924 r.
- ↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych z 31 lipca 1926 r., Nr 30, s. 236.
- ↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych z 6 sierpnia 1927 r., Nr 20, s. 229.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 20 stycznia 1928 roku, s. 11.
- ↑ Jerzy Rawicz: Do pierwszej krwi. Warszawa: Czytelnik, 1974, s. 99–115.
- ↑ Ludwik Stomma: Skandale polskie. Warszawa: Demart, 2008, s. 131–136. ISBN 978-83-7427-422-7.
- ↑ Robert Gawkowski: Kiedy powstała warszawska „Legia”. mowiawieki.pl. [dostęp 2014-02-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2003-06-02)].
- ↑ Odznaczenie nowego w iceprezesa Fidacu. „Wschód”. Nr 66, s. 10, 20 listopada 1937.
- ↑ Opracowanie stanu zachowania grobów rządowych w Wielkiej Brytanii [online], Fundacja „Pomoc Polakom na Wschodzie” im. Jana Olszewskiego [dostęp 2023-04-17] (pol.).
- ↑ Ślub pułk. dr Romana Góreckiego. „Polska Zbrojna”. 183, s. 5, 1922-07-09. Warszawa.
- ↑ a b c Lista starszeństwa 1917 ↓, s. 62.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Czy wiesz kto to jest?. Stanisław Łoza (red.). Wyd. II popr. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938, s. 220–221.
- ↑ M.P. z 1938 r. nr 258, poz. 592 „za wybitne zasługi w służbie państwowej”.
- ↑ M.P. z 1926 r. nr 259, poz. 727 „za wybitne zasługi na polu organizacji i administracji armji”.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 64, poz. 100 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 24.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 155, poz. 223 „za zasługi na polu pracy społecznej na terenie związków b. wojskowych”.
- ↑ Stefan Oberleitner: Polskie ordery, odznaczenia i niektóre wyróżnienia zaszczytne 1705–1990. T. 1. Zielona Góra: Kanion, 1992, s. 244.
- ↑ Piętnastolecie L.O.P.P.. Warszawa: Wydawnictwo Zarządu Głównego Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, 1938, s. 282.
- ↑ Na podstawie https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/ff/Gen_Roman_Górecki.jpg.
- ↑ Na podstawie fotografii [1].
- ↑ Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych L. 1717 z 28 maja 1921 r. (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 29, poz. 1208).
Bibliografia
edytuj- Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917). Komenda Legionów Polskich, 1917.
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2020-03-31].
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
- Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski, Generałowie Polski Niepodległej, Warszawa 1991, s. 97.
- Piotr Stawecki , Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918–1939, Warszawa: Bellona, 1994, s. 125, ISBN 83-11-08262-6, OCLC 830050159 .
- Zdzisław Nicman – Jeden z twórców Polski Niepodległej, Polska Zbrojna Nr 166 z 1996.
- Tadeusz Böhm – Z dziejów naczelnych władz wojskowych II Rzeczypospolitej. Organizacja i kompetencje Ministerstwa Spraw Wojskowych w latach 1918–1939, Wyd. Bellona, Warszawa 1994, s. 46, 128–129, ISBN 83-11-08368-1.
- Tadeusz Białas – Liga Morska i Kolonialna 1930–1939, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1983, s. 26–27, 34, ISBN 83-215-3257-8.
- Wacław Lipiński – Walka zbrojna o niepodległość Polski w latach 1905–1918, Oficyna Wydawnicza Volumen, Warszawa 1990, Wyd. I, s. 208–213, 217, 221–222, ISBN 83-85218-00-9.
- Mieczysław Wrzosek – Polski czyn zbrojny podczas pierwszej wojny światowej 1914–1918, Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, Warszawa 1990, s. 351–360, ISBN 83-214-0724-2.
- Andrzej Garlicki, Józef Piłsudski 1867–1935, Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, 1988, s. 387, ISBN 83-07-01715-7, OCLC 835004697 .
- Andrzej Gowarzewski i inni 90 lat PZPN, wyd. GiA, Katowice 2010, s. 41, 45, ISBN 978-83-88232-35-0.
Linki zewnętrzne
edytuj- Janusz Umiński, Polski Touring Klub a Polskie Towarzystwo Krajoznawcze
- Grzegorz Karpiński, Rafał Ślaski, Stadion Wojska Polskiego
- Roman Górecki – dzieła w bibliotece Polona