Rosiczka okrągłolistna
Rosiczka okrągłolistna (Drosera rotundifolia L.) – gatunek rośliny należący do rodziny rosiczkowatych. Roślina owadożerna. Występuje w stanie dzikim w całej Europie oraz na obszarach Ameryki Północnej i Azji[4]. W Polsce dość pospolita na torfowiskach.
Systematyka[1][2] | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Podkrólestwo | |
Nadgromada | |
Gromada | |
Podgromada | |
Nadklasa | |
Klasa | |
Nadrząd | |
Rząd | |
Rodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek |
rosiczka okrągłolistna |
Nazwa systematyczna | |
Drosera rotundifolia L. Sp. pl. 1:281. 1753 | |
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |
Zasięg | |
Morfologia
edytuj- Pokrój
- Roślina wieloletnia, drobna, osiągająca wysokość 5–20 cm[5].
- Liście
- Odziomkowe zebrane w różyczkę, długoogonkowe, okrągławe, czerwonawe. Z wierzchu i na brzegach posiadają włoski gruczołowe, które wydzielają lepką, wabiącą ciecz, do której przyklejają się owady. Później liście zwijają się i trawią zdobycz[5].
- Kwiaty
- Jeden lub kilka głąbików kwiatowych, prosto wzniesione, czerwono nabiegłe, dłuższe od liści. Kwiaty niepozorne, białe, na szczycie głąbika zebrane w grono[5].
- Owoc
- Trójkomorowa torebka.
-
Kwiat
-
Łodyga
-
Liść pułapkowy
Biologia i ekologia
edytujBylina, hemikryptofit. Kwitnie od lipca do sierpnia. Siedlisko: torfowiska, bory bagienne, wilgotne wrzosowiska oraz brzegi dystroficznych jezior[5]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Oxycocco-Sphagnetea[6].
Ponieważ żyje w środowisku ubogim w azot (torfowiska), braki azotu w podłożu uzupełnia owadożernością[5]. Wabi swoje ofiary błyszczącymi kroplami słodkiej cieczy, które są wydzielane na szczytach – czułkach porastających powierzchnie liści. Dzięki zawartości barwników antocyjanowych mają one czerwonawy kolor zwiększający ich atrakcyjność. Jako roślina owadożerna działa aktywnie. Ofiara wchodzi na liść i lepka substancja ją unieruchamia. Powoli pułapka się zamyka. Trwa to około 3 godzin. Wydzielany kwas mrówkowy zaczyna rozpuszczać ciało owada. Uwalniają się dzięki temu cząsteczki białka, które stymulują wydzielanie enzymów proteolitycznych. Miękkie części ciała ofiary zostają strawione, a powstała z nich ciecz – bogata w substancje odżywcze, ulega wchłonięciu przez roślinę. Po strawieniu ofiary liść otwiera się, a pozostałości zwykle są zdmuchiwane przez wiatr. Ponowne otwarcie następuje po 24 godzinach.
Zagrożenia i ochrona
edytujRoślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Ochronę rosiczek wprowadzono już w 1946 r. Liczebność populacji stopniowo zmniejsza się. W opracowaniu Czerwona lista roślin i grzybów Polski (2006) jest umieszczona w grupie gatunków zagrożonych wyginięciem (kategoria zagrożenia V)[7]. W wydaniu z 2016 roku otrzymała kategorię NT (bliski zagrożenia)[8].
Zastosowanie
edytuj- Roślina lecznicza: zawiera glikozydy (droseron, plumbagina), cholinę, związki cyjanogenne. Ma działanie: przeciwbólowe.
- Dawniej z rosiczki robiono nalewkę, zwaną rosalisami (od ros solis – rosa słoneczna). Nalewki używano w stanach gorączkowych oraz przy dolegliwościach kobiecych. Płukanki z ziela rosiczki miały skutecznie uśmierzać ból zębów. Rosiczkowe napary stosowano jako lek przynoszący ulgę przy bólach oczu, głowy, żołądka, serca.
- Niegdyś używano jej suszonych kwiatów jako zamiennika tytoniu.
- Rosiczkę wykorzystywano do odstraszania złych duchów i jako zabezpieczenie przed nieprzychylnymi czarami. W tym celu wianki z rosiczki zakopywano w oborze i w mieszkalnych izbach.
Zmienność
edytujTworzy mieszańce z: rosiczką długolistną i r. pośrednią. Efektem skrzyżowania rosiczki okrągłolistnej z długolistną jest rosiczka owalna Drosera × obovata Mert. & Koch.[9], a okrągłolistnej z pośrednią Drosera × eloisiana T.S.Bailey[10].
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-10-07] (ang.).
- ↑ Drosera rotundifolia, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-05].
- ↑ a b c d e Ursula Stichmann-Marny, Erich Kretzschmar: Przewodnik. Rośliny i Zwierzęta. Warszawa: Multico, 1997, s. 284. ISBN 83-7073-092-2.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki: Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: IB PAN, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
- ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
- ↑ Drosera × eloisiana T.S.Bailey, [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-05-09] .
Bibliografia
edytuj- Ursula Stichmann-Marny, Erich Kretzschmar: Przewodnik. Rośliny i Zwierzęta. Warszawa: Multico, 1997. ISBN 83-7073-092-2.
- BioLib: 40115
- EoL: 593301
- EUNIS: 168999
- Flora of China: 200009769
- Flora of North America: 200009769
- FloraWeb: 2028
- GBIF: 3191030
- identyfikator iNaturalist: 52658
- IPNI: 321960-1
- ITIS: 22017
- NCBI: 173423
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-64562
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:319182-2
- Tela Botanica: 23111
- identyfikator Tropicos: 11400005
- USDA PLANTS: DRRO
- CoL: 37QVY