Wikipedia

Wojna rosyjsko-ukraińska

konflikt zbrojny między Rosją a Ukrainą, trwający od 2014 roku
(Przekierowano z Rosyjska agresja militarna na Ukrainę (2014 – obecnie))

Wojna rosyjsko-ukraińska[4] – zbrojna agresja Federacji Rosyjskiej na Ukrainę rozpoczęta w lutym 2014. Początkowo działania rosyjskie przybierały postać wojny hybrydowej, której elementami były między innymi[5]: interwencja militarna na Krymie i jego aneksja, wojna w Donbasie oraz incydent w Cieśninie Kerczeńskiej.

Wojna rosyjsko-ukraińska
Ilustracja
Sytuacja militarna (19 kwietnia 2024)

     Terytoria kontrolowane przez Ukrainę

     Terytoria wcześniej okupowane przez Rosję, po czym wyzwolone przez Ukrainę

     Terytoria okupowane przez Rosję

Czas

od 20 lutego 2014

Strony konfliktu
 Ukraina[1]

Wspierana przez:
 NATO[a][2]
 Unia Europejska[3]

 Rosja

Na Krymie:
 Republika Krymu
W Donbasie:
 Doniecka Republika Ludowa
 Ługańska Republika Ludowa
Wsparcie:
 Białoruś

brak współrzędnych
Multimedia w Wikimedia Commons

Od jesieni 2021 konflikt zaczął eskalować, przeradzając się 24 lutego 2022 w otwarty konflikt zbrojny o charakterze regularnej wojny, kiedy to Rosja rozpoczęła zakrojoną na szeroką skalę inwazję na Ukrainę[6].

W obliczu inwazji Prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski wprowadził stan wojenny[7][8]. Natomiast społeczność międzynarodowa zintensyfikowała wprowadzane od 2014 sankcje na Rosję oraz wsparcie militarne dla Ukrainy.

Euromajdan i reakcja Rosji edytuj

Osobne artykuły: Euromajdan i Aneksja Krymu przez Rosję.

W wyniku reakcji Rosji na zmiany polityczne na Ukrainie przeprowadzone po masowych protestach (Euromajdan) przeciwko niepodpisaniu umowy stowarzyszeniowej z Unią Europejską przez ówczesnego prezydenta Ukrainy Wiktora Janukowycza z prorosyjskiej Partii Regionów, zaczęły się separatystyczne wystąpienia na południowym wschodzie Ukrainy, będące początkiem rosyjskiej wojny hybrydowej prowadzonej przeciwko Ukrainie[9][10].

Po „Czarnym czwartku”, kiedy na ulicach Kijowa zginęło od kul snajperów około 70 protestujących, prezydent Janukowycz postanowił uciec z kraju[11]. Po powstaniu nowego rządu z Arsenijem Jaceniukiem i p.o. prezydenta Ołeksandrem Turczynowem na czele Federacja Rosyjska przeprowadziła interwencję militarną na Krymie w okresie luty – marzec 2014, która zakończyła się jego aneksją[12][13][14].

Wojna w Donbasie edytuj

Osobne artykuły: Wojna w Donbasie, Lot 17 linii Malaysia Airlines, Format normandzki i Porozumienia mińskie.

W kwietniu 2014 Siły Zbrojne Federacji Rosyjskiej rozpoczęły agresję w ramach wojny hybrydowej na południowo-wschodni obszar państwa ukraińskiego prowadząc tam bezpośrednie działania militarne. W efekcie na terytorium Donbasu utworzone zostały dwa nieuznawane na arenie międzynarodowej podmioty: Ługańska Republika Ludowa oraz Doniecka Republika Ludowa (przejściowo tworzyły wspólny projekt polityczny o nazwie Federacyjna Republika Noworosji). Trwający konflikt zbrojny spowodował wyjazd ok. 30% ludności oraz zapaść gospodarczą regionu[15]. W lipcu 2014 nad terytorium kontrolowanym przez Doniecką Republikę Ludową doszło do zestrzelenia samolotu pasażerskiego Boeing 777 malezyjskich linii lotniczych[16]. 9 września 2014 i 12 lutego 2015 podpisano porozumienia mińskie, które jednak nie przyniosły trwałego rozwiązania kwestii spornych[17].

Szacuje się, że skutki wojny w Donbasie dotknęły ok. 4,4 mln osób, a 40 tys. budynków mieszkalnych uległo zniszczeniu. Ukraińskie Ministerstwo Polityki Społecznej zarejestrowało zaś 1,5 mln osób jako wewnętrznie przesiedlone[18].

Eskalacja konfliktu jesienią 2021 edytuj

Rosja zgrupowała ponad 120 tys. żołnierzy wzdłuż granicy z Ukrainą, stwarzając ryzyko rozszerzenia trwającej od 2014 r. agresji zbrojnej i wywierając przez to presję na Zachód i na Ukrainę[19].

W styczniu 2022 władze Rosji i Białorusi poinformowały[20], że na luty 2022 zaplanowały też wspólne nadzwyczajne ćwiczenia „Sojusznicza Stanowczość 2022” (w których udział wziąć miało ok. 60–80 tys. żołnierzy rosyjskich i białoruskich), a także serię ćwiczeń Marynarki Wojennej FR (w których udział wziąć miało 140 okrętów i jednostek zabezpieczenia, a także ponad 60 statków powietrznych, 1 tys. egzemplarzy ciężkiego uzbrojenia i sprzętu wojskowego oraz ok. 10 tys. żołnierzy)[21]. Ćwiczenia wojskowe miały zakończyć się zgodnie z planem 20 lutego, o czym zapewniały wielokrotnie rosyjskie i białoruskie władze[22].

Jednak 20 lutego białoruski minister obrony gen. Wiktar Chrenin ogłosił przedłużenie ćwiczeń, nie podał jednak do kiedy potrwają ani jaki jest ich dalszy plan. Jako powód przedłużenia ćwiczeń podał wzrost aktywności wojskowej na granicach Państwa Związkowego i zaostrzenie się sytuacji na wschodzie Ukrainy[23].

Żądania Rosji wobec NATO edytuj

Z kryzysem ukraińsko-rosyjskim związane są żądania Rosji, która domagała się gwarancji nierozszerzania NATO i ograniczenia aktywności na wschodniej flance NATO[24].

9 i 10 stycznia 2022 odbyły się w Genewie rozmowy USA–Rosja na temat przedstawionych przez Rosję w połowie grudnia 2021 żądań w sferze bezpieczeństwa europejskiego[25].

12 stycznia 2022 odbyło się posiedzenie Rady NATO–Rosja z udziałem przedstawicieli 30 państw członkowskich NATO. Delegacja rosyjska podtrzymała na nim żądania dotyczące prawnie wiążących „gwarancji bezpieczeństwa” w zakresie nierozszerzania NATO, nierozmieszczania w krajach graniczących z Rosją systemów uderzeniowych mogących razić cele na jej obszarze, nierozlokowywania w Europie rakiet średniego i pośredniego zasięgu, likwidacji infrastruktury powstałej na terytorium członków, którzy wstąpili do NATO po 1997 r., oraz wycofania z tych państw sił natowskich[25].

Uznanie przez Rosję niepodległości separatystycznych republik na terytorium Ukrainy edytuj

Osobne artykuły: Prorosyjski separatyzm na Ukrainie i Wojna w Donbasie.

21 lutego 2022 roku Rosja uznała niepodległość separatystycznych „republik ludowych” Donieckiej oraz Ługańskiej, które ogłosiły niepodległość w 2014 r.[26][27] Tuż po podpisaniu aktu uznania niepodległości tych terytoriów prezydent Rosji Władimir Putin podpisał też traktaty „o przyjaźni, współpracy i wzajemnej pomocy” pomiędzy tymi „republikami” a Federacją Rosyjską[27][28]. Po uznaniu republik Donieckiej i Ługańskiej, prezydent Rosji Władimir Putin wydał rozkaz wysłania wojsk rosyjskich do Donbasu w ramach, jak to określiła Rosja, „misji pokojowej”[29][30]. Jeszcze tego samego dnia kilka niezależnych źródeł medialnych potwierdziło wkroczenie wojsk rosyjskich do Donbasu[31][32][33][34].

Sekretarz Generalny ONZ António Guterres poprzez rzecznika prasowego przekazał, że jego zdaniem decyzja Federacji Rosyjskiej „stanowi naruszenie integralności terytorialnej i suwerenności Ukrainy oraz jest niezgodna z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych”, a ONZ „wciąż w pełni popiera suwerenność, niepodległość i integralność terytorialną Ukrainy w jej granicach uznanych przez społeczność międzynarodową”[35][36].

22 lutego rosyjski parlament zatwierdził podpisane dzień wcześniej traktaty[37]. Prezydent Rosji podpisał dekret o rozmieszczeniu sił rosyjskich na terytoriach separatystycznych regionów, a wyższa izba rosyjskiego parlamentu jednogłośnie zgodziła się na użycie rosyjskich wojsk poza granicami Federacji Rosyjskiej ze skutkiem natychmiastowym[37][38].

Inwazja Rosji na Ukrainę edytuj

Osobny artykuł: Inwazja Rosji na Ukrainę.

24 lutego 2022 siły zbrojne Federacji Rosyjskiej dokonały inwazji na terytorium Ukrainy[6]. Ukraińskie punkty dowodzenia, składy broni i lotniska zostały poddane ostrzałowi rakietowemu, a z terenów Rosji i Białorusi nastąpił atak wojsk lądowych. Siły zbrojne obu państw rozpoczęły ze sobą regularną walkę, której towarzyszą starcia piechoty, sił pancernych i bombardowania. Działania strony rosyjskiej charakteryzują się przy tym brutalnością wobec ludności cywilnej (w tym dokonywaniem zbrodni wojennych[39]) oraz działaniami dezinformacyjnymi[40]. Liczne państwa (w tym Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i kraje UE) zapowiedziały wprowadzenie kolejnych sankcji wobec Rosji[41].

Od początku inwazji zauważalna była konsolidacja społeczeństwa ukraińskiego – do obrony terytorialnej wstąpiło ok. 100 tys. osób, czołowi politycy potępili inwazję i poparli prezydencki wniosek o członkostwo w UE, wzmocniło się wsparcie dla armii (w tym finansowe). Odnotowano także wzrost nastrojów niechętnych wobec Rosji, w tym także wśród duchownych Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego[42].

Uwagi edytuj

  1. ↑ (wsparcie m.in. w postaci broni lub ćwiczeń wojskowych).

Przypisy edytuj

  1. ↑ Network, Russian troop invasion encircles Crimea’s capital as Ukraine PM declares the nation to be on ‘brink of disaster’, News.com.au, 27 lutego 2014 [dostęp 2014-03-03].
  2. ↑ Nato members 'start arms deliveries to Ukraine’ – BBC News [online], bbc.com [dostęp 2017-12-03] (ang.).
  3. ↑ EU assistance [online] [dostęp 2021-04-06].
  4. ↑ The Road to Unfreedom: Russia, Europe, America [online], Tim Duggan Books, 2018, Cytat: Almost everyone lost the Russo-Ukrainian war: Russia, Ukraine, the EU, the United States. The only winner was China.
  5. ↑ Василенко В. А. Російсько-українська війна 2014 року: причини, перебіг та політико-правові оцінки / [Володимир Василенко] // Український. Тиждень, 2014. – № 42. – С. 28-42.
  6. ↑ a b Rosja zaczęła inwazję na Ukrainę [online], wiadomosci.gazeta.pl [dostęp 2022-02-24].
  7. ↑ Andrew Osborn, Pavel Polityuk, Russian forces invade Ukraine after Putin orders attack, „Reuters”, 24 lutego 2022 [dostęp 2022-02-24] (ang.).
  8. ↑ Russia attacks Ukraine as defiant Putin warns US, NATO [online], AP NEWS, 23 lutego 2022 [dostęp 2022-02-24] (ang.).
  9. ↑ J. Hajduk, T. Stępniewski, Studia Europejskie 4/2015, Wojna hybrydowa Rosji z Ukrainą: uwarunkowania i instrumenty, Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego, 2015, s. 135–151, ISSN 1428-149X, OCLC 231840541. Informacja o wydawnictwie na stronie bazybg.
  10. ↑ Szczyt PW: Ukraina nie podpisała umowy stowarzyszeniowej z UE. „Ale drzwi są otwarte”. wiadomosci.gazeta.pl, 2013-11-29. [dostęp 2013-12-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-03)]. (pol.).
  11. ↑ Rada Społeczna Majdanu poparła podpisanie porozumienia.. gazeta.pl, 2014-02-21. [dostęp 2014-02-21]. (pol.).
  12. ↑ Rosja i separatyści działają nielegalnie. Oto 6 dowodów. tvn24.pl, 2014-03-02. [dostęp 2014-03-03]. (pol.).
  13. ↑ Na Krymie wywieszono rosyjską flagę. wiadomosci.onet.pl, 2014-02-24. [dostęp 2014-02-26].
  14. ↑ Prorosyjski deputowany z Krymu: Wojna dopiero się zaczyna. fakty.interia.pl, 2014-02-26. [dostęp 2014-02-26].
  15. ↑ Tomasz Piechal: Republiki wojenne w Donbasie rok po wybuchu konfliktu. osw.waw.pl, 2015-06-17. [dostęp 2022-02-25].
  16. ↑ Katarzyna Chawryło, Piotr Żochowski, Tadeusz Iwański: Konflikt w Donbasie po zestrzeleniu malezyjskiego samolotu. osw.waw.pl, 2014-07-23. [dostęp 2022-02-25].
  17. ↑ Szymon Kardaś, Wojciech Konończuk: Mińsk 2 – kruchy rozejm zamiast trwałego pokoju. osw.waw.pl, 2015-02-12. [dostęp 2022-02-25].
  18. ↑ Krzysztof Nieczypor: W cieniu wojny. Ukraina wobec osób wewnętrznie przesiedlonych. osw.waw.pl, 2019-01-16. [dostęp 2022-03-15].
  19. ↑ Co czeka gospodarkę w przypadku rozszerzenia rosyjskiej agresji na Ukrainę? Tygodnik Gospodarczy PIE, 27 stycznia 2022 r.
  20. ↑ Łukaszenka zapowiada na luty kolejne rosyjsko-białoruskie manewry wojskowe [online], Polska Agencja Prasowa [dostęp 2022-02-21] (pol.).
  21. ↑ Rosyjska demonstracja siły na Białorusi i oceanie światowym, Ośrodek Studiów Wschodnich.
  22. ↑ Michael Schwirtz, Andrew Higgins, An estimated 30,000 Russian troops will stay longer in Belarus, bordering Ukraine., „The New York Times”, 20 lutego 2022, ISSN 0362-4331 [dostęp 2022-02-21] (ang.).
  23. ↑ Michael Schwirtz, Andrew Higgins, An estimated 30,000 Russian troops will stay longer in Belarus, bordering Ukraine., „The New York Times”, 20 lutego 2022, ISSN 0362-4331 [dostęp 2022-02-21], Cytat: General Khrenin said on Sunday that because of “the growing military activity on the external borders of the Union State and the exacerbation of the situation in the Donbas, the presidents of Belarus and Russia have made the decision to continue the inspection of reaction forces.” (ang.).
  24. ↑ Odpowiedzi USA i NATO na żądania Kremla – reakcje rosyjskie [online], osw.waw.pl, 28 stycznia 2022 [dostęp 2022-02-01] (pol.).
  25. ↑ a b Spotkanie Rady NATO–Rosja: między dialogiem a konfrontacją, Ośrodek Studiów Wschodnich.
  26. ↑ Rosja uznała niepodległość samozwańczych republik donieckiej i ługańskiej [online], Rzeczpospolita, 21 lutego 2022 [dostęp 2022-02-21] (pol.).
  27. ↑ a b Anton Troianovski, Valerie Hopkins, Putin, in a fiery speech to Russians, says he will recognize the separatists in Ukraine., „The New York Times”, 21 lutego 2022, ISSN 0362-4331 [dostęp 2022-02-21], Cytat: Immediately after the speech, state television showed Mr. Putin at the Kremlin signing decrees recognizing the so-called Donetsk and Luhansk People’s Republics, which were created after Russia fomented a separatist war in eastern Ukraine in 2014. (ang.).
  28. ↑ Wacław Radziwinowicz, Gdzie Rosja wyznaczy granice uznanych właśnie przez siebie separatystycznych „republik”? [online], wyborcza.pl, 21 lutego 2022 [dostęp 2022-02-21].
  29. ↑ Ivana Kottasová, Tamara Qiblawi, Helen Regan, Putin orders troops into pro-Russian regions of eastern Ukraine [online], CNN, 22 lutego 2022 [dostęp 2022-02-22].
  30. ↑ Oliver Moody i inni, Boris Johnson announces sanctions for Russia over invasion of Ukraine, 22 lutego 2022, ISSN 0140-0460 [dostęp 2022-02-22], Cytat: Putin orders troops and tanks into Ukraine’s breakaway eastern regions (ang.).
  31. ↑ Putin orders troops into eastern Ukraine on ‘peacekeeping duties’ [online], The Guardian, 21 lutego 2022 [dostęp 2022-02-22] (ang.).
  32. ↑ Ucraina, i primi soldati russi nel Donbass [online], repubblica.it, 22 lutego 2022 [dostęp 2022-02-22] (wł.).
  33. ↑ Tom O’Connor, Putin’s Ukraine peacekeepers „aren’t fooling anyone,” US warns [online], Newsweek, 21 lutego 2022 [dostęp 2022-02-22] (ang.).
  34. ↑ Tyrone Clarke, WATCH: The chilling moment Russian military enters Ukraine [online], skynews.com, 22 lutego 2022 [dostęp 2022-02-22] (ang.).
  35. ↑ ‘Putin just put Kafka and Orwell to shame’: World leaders condemn Putin., „The New York Times”, 21 lutego 2022, ISSN 0362-4331 [dostęp 2022-02-22] (ang.).
  36. ↑ Nadzwyczajne posiedzenie Rady Bezpieczeństwa ONZ. USA i Wielka Brytania krytykują Rosję za działania wobec Ukrainy [online], TVN24 [dostęp 2022-02-22] (pol.).
  37. ↑ a b Andrew Osborn, Polina Nikolskaya, Germany freezes pipeline project as West reacts to Russian moves in Ukraine, „Reuters”, 22 lutego 2022 [dostęp 2022-02-22], Cytat: „Russia’s parliament approved treaties with the two regions in Ukraine’s east [...] He also signed a decree on deploying Russian forces there, and on Tuesday Russia’s upper house of parliament formally granted his request to use troops abroad with immediate effect.” (ang.).
  38. ↑ Anton Troianovski, Russian lawmakers approve use of military force abroad., „The New York Times”, 22 lutego 2022, ISSN 0362-4331 [dostęp 2022-02-22], Cytat: „State television showed Russia’s upper house of Parliament unanimously granting the request minutes after it became public on Tuesday evening.” (ang.).
  39. ↑ AFP, Ukraine Says Killing of Civilians in Bucha a ‘Deliberate Massacre’ [online], The Moscow Times, 3 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-05] (ang.).
  40. ↑ Andrzej Wilk, Piotr Żochowski: Rosyjski atak na Ukrainę – stan po 19 dniach. osw.waw.pl, 2022-03-15. [dostęp 2022-03-16].
  41. ↑ Wojna Rosja-Ukraina – Raport Dnia. Najnowsze informacje o sytuacji na Ukrainie. polsatnews.pl, 2022-02-24. [dostęp 2022-02-24].
  42. ↑ Jadwiga Rogoża, Ukraina: konsolidacja społeczna przeciwko agresorowi [online], osw.waw.pl, 14 marca 2022 [dostęp 2022-03-16].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wojna_rosyjsko-ukraińska&oldid=73415104”