Roszczenia terytorialne na Antarktydzie
Na mocy art. 4 Traktatu Antarktycznego, który wszedł w życie w 1961 r., żadne z państw nie może zgłaszać w czasie obowiązywania traktatu roszczeń terytorialnych do obszarów znajdujących się na południe od 60°S. Jednak roszczenia, które zostały zgłoszone przed wejściem w życie traktatu nie zostały nim ani anulowane, ani negowane – przed wejściem postanowień Traktatu w życie roszczenia do fragmentów Antarktydy i wysp przyległych zgłosiło 7 państw: Argentyna, Australia, Chile, Francja, Norwegia, Nowa Zelandia i Wielka Brytania (z 12 państw założycielskich).
Traktat zawarty został bezterminowo, lecz zgodnie z art. 12 w każdej chwili może zostać zmieniony za jednomyślną zgodą stron pełnoprawnych[1]. Po 30 latach obowiązywania (czyli od 1991 r.) możliwe jest zwołanie konferencji tych stron mogącej wprowadzić zmiany większością głosów, dotychczas zmiany takie nie nastąpiły[2].
Większość z omawianych terytoriów to sektory Antarktydy wyznaczone przez południki, tworzące wycinek koła ciągnący się od bieguna południowego aż po 60° szerokości geograficznej południowej. Wyjątek stanowi terytorium Norwegii, która w 1930 r. zdefiniowała tylko wschodnie i zachodnie granice swojego obszaru roszczeń (południowa i północna granica nie zostały zdefiniowane[3]). Norwegia rości także sobie prawo do innego terytorium antarktycznego, niewielkiej Wyspy Piotra I. Roszczenia terytorialne Chile, Argentyny i Wielkiej Brytanii częściowo się nakładają.
W latach 1939–1945 III Rzesza rościła sobie prawa do części terytorium Ziemi Królowej Maud, zwanego Nową Szwabią[4].
Roszczenia terytorialne
edytujFlaga | Terytorium | Państwo | Południki | Rok |
---|---|---|---|---|
Wybrzeże Adeli | Francja | od 142°02′E do 136°11′E | 1924 | |
Antarktyda Argentyńska | Argentyna | od 25°W do 74°W | 1943 | |
Australijskie Terytorium Antarktyczne | Australia | od 160°E do 142°02′E oraz od 136°11′E do 44°38′E |
1933 | |
Chilijskie Terytorium Antarktyczne | Chile | od 53°W do 90°W | 1940 | |
Brytyjskie Terytorium Antarktyczne | Wielka Brytania | od 20°W do 80°W | 1908 | |
Ziemia Królowej Maud | Norwegia | od 44°38′E do 20°W | 1939 | |
Wyspa Piotra I | 68°50′S 90°35′W/-68,833333 -90,583333 | 1929 | ||
Dependencja Rossa | Nowa Zelandia | od 150°W do 160°E | 1923 | |
brak roszczeń (wycinek pomiędzy roszczeniami Chile i Nowej Zelandii) | od 90°W do 150°W (poza Wyspą Piotra I) |
Historyczne roszczenia
edytujFlaga | Terytorium | Państwo | Południki | Rok |
---|---|---|---|---|
Nowa Szwabia | III Rzesza | od 20°E 10°W | 1939–1945 |
Możliwe roszczenia
edytujZgodnie z postanowieniami układu podpisanego 30 kwietnia 1991 r. w Madrycie, rozszerzającego zawieszenie roszczeń terytorialnych do 2041 r., po tym czasie roszczenia do terytorium Antarktydy mogą zgłaszać:
- państwa zgłaszające roszczenia terytorialne przed 1959 r. (Argentyna, Australia, Chile, Francja, Norwegia, Nowa Zelandia i Wielka Brytania)
- państwa – pierwotni sygnatariusze Traktatu Antarktycznego (Belgia, Japonia, Południowa Afryka, Rosja, Stany Zjednoczone)
- państwa będące stronami konsultatywnymi traktatu w 1991 r. (Brazylia, Chiny, Ekwador, Finlandia, Hiszpania, Holandia, Indie, Korea Południowa, Niemcy, Peru, Polska[5], Szwecja, Urugwaj, Włochy)
Przypisy
edytuj- ↑ Obecnie liczba stron pełnoprawnych wynosi 29 z 53 państw członkowskich. Prawo głosu uzaleznione jest od posiadania stacji badawczej na Antarktydzie.
- ↑ Spotykane czasem twierdzenie, iż Traktat „zamrażał” roszczenia na lat 30, zaś Protokół Madrycki o ochronie środowiska z 1991 r. przedłużył ten termin o dalszych lat 50, jest błędne. Protokół ten nie wprowadził zmian do Traktatu, a okres 50 lat jest terminem obowiązywania, po którym możliwa będzie zmiana Protokołu większością głosów stron. Taka sytuacja będzie mogła mieć miejsce po 2048 r., bowiem Protokół wszedł w życie w 1998 r. (Protokół o ochronie środowiska do Układu w sprawie Antarktyki sporządzony w Madrycie 4 października 1991 r.).
- ↑ „Dronning Maud Land”. Norwegian Polar Institute.
- ↑ Przegląd politologiczny, nr 1/2007, s. 74.
- ↑ Układ w sprawie Antarktydy podpisany w Waszyngtonie dnia 1 grudnia 1959 r. [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2023-02-07] .