Rozchodnik ostry
Rozchodnik ostry (Sedum acre L.) – gatunek rośliny należący do rodziny gruboszowatych (Crassulaceae). Występuje w stanie dzikim w północnej Afryce, zachodniej Azji, na Kaukazie, Syberii oraz w Europie[3]. W Polsce jest rozpowszechniony na całym niżu, rzadszy na pogórzu Sudetów i Karpat. Jest także uprawiany jako roślina ozdobna.
Systematyka[1][2] | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Podkrólestwo | |
Nadgromada | |
Gromada | |
Podgromada | |
Nadklasa | |
Klasa | |
Nadrząd | |
Rząd | |
Rodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek |
rozchodnik ostry |
Nazwa systematyczna | |
Sedum acre L. Sp. Pl. 432. 1753 |
Morfologia
edytuj- Pokrój
- Roślina darniowa, tworząca niską, gęstą darń do 10 cm wysokości.
- Łodyga
- Płożąca się lub wzniesiona, o długości 5–15 cm.
- Liście
- Grube, jajowate, górą spłaszczone, krótkie i szerokojajowate, zwężające się od nasady ku wierzchołkowi, bez wyrostka. Mają długość do 4 mm, ustawione są dość gęsto na nie kwitnących pędach.
- Kwiaty
- Złotożółte, prawie poziomo odstające płatki korony, o długości 6–9 mm, zebrane w kilkukwiatowe podbaldachy na szczytach pędów.
- Owoc
- Torebka o długości (wraz z szyjką) do 5 mm, szyjka 2–3-krotnie krótsza od torebki. Nasiona gładkie.
-
Kwiaty
-
Pędy
-
Liście
-
Owoce
- Gatunki podobne
- Rozchodnik sześciorzędowy (w Polsce występuje dużo rzadziej). Ma nieco inne liście i wyrostek u nasady liści ustawionych zwykle w 5–6 rzędów. Nasiona brodawkowate.
Biologia i ekologia
edytujBylina, chamefit. Kwitnie od czerwca do lipca[4]. Rośnie na glebach bardzo suchych i ubogich, na wydmach, murach, w borach sosnowych[4]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Cl. Koelerio-Corynephoretea[5]. Liczba chromosomów 2n= 16, 24, 48, 60, 80[6].
Roślina trująca. Może powodować zaczerwienienie skóry. Spożycie większych ilości może spowodować wymioty i osłabienie[7], następnie skurcze, otępienie i paraliż[8].
Zastosowanie
edytujPospolicie uprawiany. Nadaje się do ogrodów skalnych oraz do ogrodów naturalistycznych. W miejscach słonecznych i suchych rozchodnik ten może być użyty zamiast trawy do zazielenienia mniejszych powierzchni jako roślina okrywowa. Najlepiej rozmnażać go poprzez sadzonki, można też poprzez nasiona. Rozsadzać można go przez cały rok. W ogródku zwykle sam się nasiewa. Nie ma specjalnych wymagań co do gleby, wymaga natomiast stanowiska słonecznego. Jako sukulent dobrze znosi suszę. Jest całkowicie mrozoodporny[potrzebny przypis].
- Surowiec zielarski: ziele. Zawiera alkaloidy: sedaminę, sodyminę, nikotynę, flawonoidy: rutynę, kwasy organiczne, substancje śluzowe, garbniki i sole mineralne
- Działanie: obniża ciśnienie tętnicze krwi. W medycynie ludowej był stosowany przy leczeniu nadciśnienia tętniczego i miażdżycy. Zewnętrznie był używany do leczenia egzemy oraz innych schorzeń skóry[7]. Działanie rozchodnika jest silne i może drażnić przewód pokarmowy. Leczenie rozchodnikiem należy skonsultować z lekarzem.
- Zbiór i suszenie: ziele zbiera się na początku kwitnienia i suszy w miejscach przycienionych, przewiewnych, rozkładając cienką warstwą.
Nazewnictwo
edytujNazwa gatunkowa, zarówno naukowa, jak i zwyczajowa, pochodzi od ostrego smaku liści. Ludowa nazwa rośliny to „pryszczeniec”[4].
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-07-11] (ang.).
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2009-04-25].
- ↑ a b c Leokadia Witkowska-Żuk , Atlas roślinności lasów, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2008, s. 265, ISBN 978-83-7073-649-1 .
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
- ↑ a b Jan Macků, Jindrich Krejča, Apoloniusz Rymkiewicz: Atlas roślin leczniczych. Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1989. ISBN 83-04-03281-3.
- ↑ Burkhard Bohne, Peter Dietze: Rośliny trujące: 170 gatunków roślin ozdobnych i dziko rosnących. Warszawa: Bellona, Spółka Akcyjna, 2008. ISBN 978-83-11-11088-5.
Bibliografia
edytuj- Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
- BioLib: 39438
- EoL: 585418
- EUNIS: 168178
- Flora of North America: 220012341
- FloraWeb: 5413
- GBIF: 5362007
- identyfikator iNaturalist: 55734
- IPNI: 274996-1
- ITIS: 24105
- NCBI: 23028
- Plant Finder: 279378
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-2483146
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:274996-1
- Tela Botanica: 75358
- identyfikator Tropicos: 8900021
- USDA PLANTS: SEAC
- CoL: 79ZFK