Rudnik nad Sanem

Rudnik nad Sanem
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Rudnik nad Sanem – pałac Tarnowskich
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	niżański
Gmina	Rudnik nad Sanem
Prawa miejskie	1552
Burmistrz	Tadeusz Handziak
Powierzchnia	36,60 km²
Populacja (01.01.2024); • liczba ludności; • gęstość	; 6375; 174 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 15
Kod pocztowy	37-420
Tablice rejestracyjne	RNI
	Położenie na mapie gminy Rudnik nad Sanem Rudnik nad Sanem
	Położenie na mapie Polski Rudnik nad Sanem
	Położenie na mapie województwa podkarpackiego Rudnik nad Sanem
	Położenie na mapie powiatu niżańskiego Rudnik nad Sanem
	50°26′35″N 22°14′53″E/50,443056 22,248056
TERC (TERYT)	1812064
SIMC	0980850
	Urząd miejskiRynek 40; 37-420 Rudnik nad Sanem
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Rudnik nad Sanem (do końca 1997 Rudnik^[2]) – miasto w województwie podkarpackim, w powiecie niżańskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Rudnik nad Sanem, położone u ujścia rzeki Rudnia^[3]^[4]do Sanu.

Miejscowość jest siedzibą rzymskokatolickich parafii Trójcy Przenajświętszej oraz Najświętszej Maryi Panny Matki Kościoła należących do dekanatu Rudnik nad Sanem w diecezji sandomierskiej.

Rudnik nad Sanem jest ośrodkiem wikliniarstwa w Polsce. Miasto jest lokalnym ośrodkiem usługowym. Funkcjonuje w nim różnorodny przemysł: wyroby wiklinowe i drewniane, chemiczny, konstrukcje stalowe.

Przez miasto przebiega droga krajowa nr 77 oraz linia kolejowa nr 68 łącząca Lublin z Przeworskiem ze stacją Rudnik.

Według danych GUS z 1 stycznia 2024 r. Rudnik nad Sanem liczył 6375 mieszkańców, będąc 24. najludniejszym miastem w województwie^[1].

Położenie

Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 36,60 km²^[5].

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa tarnobrzeskiego.

Rudnik nad Sanem leży w dawnej ziemi sandomierskiej historycznej Małopolski, położony był w województwie sandomierskim^[6].

1 stycznia 1992 z Rudnika wyłączono Kępę Rudnicką, włączają ją do Bielińca w gminie Ulanów^[7].

Historia

Pomnik Ferdynanda Hompescha

Rudnik otrzymał prawa miejskie w 1552 roku. Pod koniec XVI wieku w mieście znajdowały się karczma, dwa młyny, spichlerze usytuowane nad Sanem. W I połowie XVII wieku w mieście powstały cechy: szewski, piekarski i flisacki. Kres rozwoju miasta przyniosły wojny w II połowie XVII wieku. Henryk Sienkiewicz w swoim „Potopie” opisuje bohaterskiego rudniczanina o imieniu Michałko i potyczkę zaskoczonej straży przybocznej króla szwedzkiego Karola X Gustawa z oddziałem kasztelana Stefana Czarnieckiego, która rzeczywiście miała miejsce. W początkach XIX wieku w Rudniku istniały: tartak, garbarnia, karczmy, gorzelnia i dwa spichlerze. Pod koniec XIX wieku ludność miasta zajmowała się rolnictwem, koszykarstwem, rzemiosłem i drobnym handlem. W 1871 roku w Rudniku została założona poczta, a w 1876 roku – Ochotnicza Straż Pożarna. W 1890 wybudowano tartak parowy. W 1900 wybudowano linię kolejową, która wywarła duży wpływ na rozwój miasta.

Podczas I wojny światowej została tu rozegrana bitwa pod Rudnikiem, w wyniku której zabudowa miasta została zniszczona w 75%, a na skwerach, placach i w zbiorowych mogiłach zostało pochowanych 20-30 tys. żołnierzy obu walczących stron. W czasie II wojny światowej, gdy lwowskie oddziały Zgrupowania Zachodniego pod dowództwem kpt. Witolda Szredzkiego „Sulimy” po wykonaniu zadań bojowych planu „Burza”, ruszyły na pomoc powstańczej Warszawie, część tych oddziałów została otoczona, rozbrojona, a oficerowie zostali aresztowani przez oddziały sowieckie. Jednym z tych oddziałów była 6 kompania 26 pp AK, dowodzona przez kpt. Stefana Zakrzewskiego (prawdziwe nazwisko: Zenon Kubski) ps. „Lech”, która została zatrzymana w Rudniku 18 sierpnia 1944^[8].

Urodzeni w Rudniku nad Sanem

Jerzy Ochmański (1933–1996) – historyk, profesor nauk humanistycznych
Czesław Wala (1936–2020) – ksiądz, działacz społeczny, budowniczy Sanktuarium Maryjnego w Kałkowie
Kazimierz Gęba (ur. 1933) – matematyk, profesor Uniwersytetu Gdańskiego
Lidia Bogaczówna (ur. 1957) – polska aktorka teatralna i filmowa

Demografia

1 stycznia 2022 r. miasto miało 6513 mieszkańców^[9].

Piramida wieku mieszkańców Rudnika nad Sanem w 2014 roku^[10].

Zabytki

budynek młyna i elektrowni (obecnie kaszarnia) z 1920 r.
budynek dawnego leśnictwa z końca XVIII wieku
cmentarz wojenny z I wojny światowej
kościół parafialny św. Trójcy z lat 1927–1928 według projektu Jana Bagieńskiego^[11]^[12]
barokowa figura św. Jana Nepomucena
zespół pałacowy Tarnowskich
budynek szkoły ludowej z 1890 r., obecnie Centrum Wikliniarstwa

Expo 2005

Podczas wystawy światowej Expo 2005 rudniccy rzemieślnicy zostali rozsławieni w świecie wykonaniem wiklinowej elewacji polskiego pawilonu^[13].

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie: Gelnica (Słowacja)

Galeria

Rudnik nad Sanem
Kwateria myśliwska
Stara leśniczówka
Cmentarz I WŚ – pomnik
Pałac Tarnowskich, park
Budynek dworca kolejowego
Urząd Miasta
Nadleśnictwo
Zabytkowy młyn i elektrownia wodna
Rynek, strona zachodnia
Kościół św. Trójcy
Hala sportowa MOSiR
Park

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 22 lipca 2024 [dostęp 2024-10-23] (pol.).
↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 października 1997 r. w sprawie zmiany granic, nazw i siedzib władz niektórych gmin oraz nadania statusu miasta niektórym miejscowościom w województwach: bielskim, olsztyńskim, piotrkowskim, rzeszowskim, tarnobrzeskim, tarnowskim i włocławskim. (Dz.U. z 1997 r. nr 130, poz. 847.
↑ Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 1. Wody płynące, źródła, wodospady, Ewa Wolnicz-Pawłowska, Jerzy Duma, Janusz Rieger, Halina Czarnecka (oprac.), Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006 (seria Nazewnictwo Geograficzne Polski), s. 241, ISBN 83-239-9607-5 .
↑ Stanisław Kłos: Województwo rzeszowskie. Przewodnik. Wyd. II poprawione i uzupełnione. Warszawa: Sport i Turystyka, 1973, s. 173-174.
↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2013-07-26. ISSN 1505-5507.
↑ „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej”, r. XLV, red. Marian Zwiercan. Uniwersytet Jagielloński, Kraków 1995, s. 118.
↑ Dz.U. z 1991 r. nr 115, poz. 497
↑ O mieście Rudnik nad Sanem – historia.. [dostęp 2012-07-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-06)].
↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08] .
↑ Rudnik nad Sanem w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Rozstrzygnięcie konkursu na kościół w Rudniku nad Sanem, „Architekt” (zeszyt 4), 1923 .
↑ Strona parafii
↑ Wikliniarskie zagłębie

Linki zewnętrzne

Rudnik 2(4), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 933 .
Rudnik nad Sanem i okolice
Plan miasta. tvkdiana.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-07-11)].

[PopulacjaPowierzchnia-1] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 22 lipca 2024 [dostęp 2024-10-23] (pol.).

[rRM-2] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 października 1997 r. w sprawie zmiany granic, nazw i siedzib władz niektórych gmin oraz nadania statusu miasta niektórym miejscowościom w województwach: bielskim, olsztyńskim, piotrkowskim, rzeszowskim, tarnobrzeskim, tarnowskim i włocławskim. (Dz.U. z 1997 r. nr 130, poz. 847.

[hydronimy-3] Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 1. Wody płynące, źródła, wodospady, Ewa Wolnicz-Pawłowska, Jerzy Duma, Janusz Rieger, Halina Czarnecka (oprac.), Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006 (seria Nazewnictwo Geograficzne Polski), s. 241, ISBN 83-239-9607-5 .

[skwojrz-4] Stanisław Kłos: Województwo rzeszowskie. Przewodnik. Wyd. II poprawione i uzupełnione. Warszawa: Sport i Turystyka, 1973, s. 173-174.

[pil-5] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2013-07-26. ISSN 1505-5507.

[bBJ-6] „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej”, r. XLV, red. Marian Zwiercan. Uniwersytet Jagielloński, Kraków 1995, s. 118.

[DU115-7] Dz.U. z 1991 r. nr 115, poz. 497

[omR-8] O mieście Rudnik nad Sanem – historia.. [dostęp 2012-07-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-06)].

[gus2022-9] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08] .

[populacja2016-10] Rudnik nad Sanem w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[kRnS-11] Rozstrzygnięcie konkursu na kościół w Rudniku nad Sanem, „Architekt” (zeszyt 4), 1923 .

[dsrud-12] Strona parafii

[wiklz-13] Wikliniarskie zagłębie

[2]

[3]

[4]

[1]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]