Rumianek pospolity
Rumianek pospolity (Matricaria chamomilla L.) – gatunek rośliny z rodziny astrowatych. Pochodzi ze strefy umiarkowanej ciepłej Starego Świata, rozprzestrzeniony został na północ wraz z uprawami (stąd występuje w Polsce jako archeofit). Jest szeroko rozprzestrzeniony w Europie, Azji (z wyjątkiem jej części południowej) oraz w północnej Afryce. Jako introdukowany rośnie w Ameryce Północnej i Południowej, Australii oraz w niektórych krajach strefy międzyzwrotnikowej w Afryce i Azji[4]. W Polsce gatunek rozpowszechniony, rzadszy lub lokalnie brak go w górach i na północnym wschodzie[5].
![]() | |||
Systematyka[1][2] | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | |||
Klasa | |||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Podrodzina | |||
Rodzaj | |||
Gatunek |
rumianek pospolity | ||
Nazwa systematyczna | |||
Matricaria chamomilla L. Sp. pl. 2:891. 1753 | |||
Synonimy | |||
|


Nazewnictwo
edytujDotychczas w piśmiennictwie naukowym zazwyczaj podawano dla tego gatunku nazwę Chamomilla recutita (L.) Rauschert, takiej też nazwy używa Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski[6]. Jednak według nowszych ujęć taksonomicznych nazwa ta jest błędna, a gatunek ten należy do rodzaju Matricaria[3][4].
Morfologia
edytuj- Pokrój
- Roślina zielna o pędzie nagim (czasem pod kwiatostanami występują nieliczne włoski), cechującym się silnym, charakterystycznym zapachem. Łodyga zwykle rozgałęziona, bruzdowana, naga, dorastająca do 50 cm wysokości. Cała roślina wydziela silny, aromatyczny zapach[7].
- Liście
- Skrętoległe, siedzące, z nasadą nieco obejmującą łodygę. Blaszka w zarysie podługowata, zwykle do 4 cm, rzadziej do 6 cm długa i do 1,5 cm szeroka. Dwu- lub trzykrotnie pierzastosieczna. Łatki równowąskie, do ok. 0,5 mm szerokie, ostro zakończone[7].
- Kwiaty
- Zebrane w koszyczki o średnicy 1–2 cm. Dno kwiatostanowe stożkowate, wewnątrz puste. Okrywa z listkami w 2–3 szeregach, do 4 mm długości, podługowatymi do nieco łopatkowatych, zaokrąglonych na szczycie, pośrodku zielono-brązowe, dookoła szeroko obłonione. Brzeżne kwiaty języczkowate, żeńskie, białe, w liczbie od 9 do 15, długości ok. 1 cm, w miarę przekwitania odginające się mocno w dół. Wewnątrz koszyczka znajdują się kwiaty rurkowate, obupłciowe, żółte, o długości do 2 mm i z 5 ząbkami. Znamiona są pomarańczowe[7].
- Owoce
- Podłużne niełupki długości ok. 1 mm, odwrotnie jajowate, nieco wygięte, brunatne, z pięcioma białawymi żeberkami, przy czym na stronie grzbietowej gładkie i zaokrąglone. Kielich zachowuje się jako wąski, błoniasty rąbek[7].
- Gatunek podobny
- Podobna do rumianku jest maruna bezwonna także rosnąca na polach. Maruna różni się m.in. brakiem zapachu, półkulistym i pełnym wewnątrz dnem kwiatostanu oraz wyprostowanymi owocami[8].
Biologia i ekologia
edytujRoślina jednoroczna. Kwitnie od maja do sierpnia. Kwiaty zapylane są przez owady, ale jeśli do tego nie dojdzie następuje samozapylenie[9].
Najlepiej rośnie na glebach żyznych, gliniastych glebach zasobnych w związki azotu. Jest wskaźnikiem gleb lekko kwaśnych[9]. Występuje na polach, w ogrodach, na przydrożach i innych siedliskach ruderalnych[9][7]. W uprawach rolnych jest chwastem. Jest rośliną długiego dnia, światłolubną. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Ass. Aphano-Matricarietum[10].
Zastosowanie
edytuj- Surowiec zielarski
- Kwiat rumianku (Matricariae flos) – wysuszone koszyczki o zawartości minimum 4 ml/kg olejku eterycznego oraz nie mniej niż 0,25% 7–glukozydu apigeniny[11]. W skład olejku wchodzi chamazulen , α-bisabolol , spiroeter. Surowiec zawiera także flawonoidy, związki kumarynowe, śluz, cholinę, sole mineralne.
- Działanie
- W medycynie i kosmetyce używa się olejku. Najczęściej jest stosowany doustnie jako środek przeciwzapalny i przeciwskurczowy układu pokarmowego, ma też działanie przeciwalergiczne. Użyty zewnętrznie przeciwdziała stanom zapalnym skóry. Stosowany wewnętrznie w nieżycie jelit i żołądka, zewnętrznie na owrzodzenia skóry, hemoroidy, rumień, oparzenia słoneczne i termiczne I i II stopnia.
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
- ↑ a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-05].
- ↑ a b Matricaria chamomilla L., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2025-04-16] .
- ↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, Adam Zając, Maria Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 156, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .
- ↑ Zbigniew Mirek , Halina Piękoś-Mirkowa , Adam Zając , Maria Zając , Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 58, ISBN 978-83-62975-45-7 .
- ↑ a b c d e Elżbieta Pancer-Kotejowa , Matricaria L., Rumianek, [w:] Bogumił Pawłowski, Adam Jasiewicz (red.), Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych, t. XII, Warszawa, Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971, s. 257 .
- ↑ Lucjan Rutkowski , Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, wyd. 2 popr. i unowocześnione, 2 dodruk, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 458, 481, ISBN 83-01-14342-8 .
- ↑ a b c Jakub Mowszowicz, Flora wiosenna, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1979, s. 89, ISBN 83-02-00322-0 .
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2005, s. 100. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4 .
- African Plant Database ID: 197860
- EoL: 820061
- EUNIS: 155022
- Flora of China: 242331663
- Flora of North America: 242331663
- FloraWeb: 3596
- GBIF: 8370958
- iNaturalist: 77965
- IPNI: 154715-2
- ITIS: 780435
- NCBI: 98504
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): gcc-103038
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:154715-2
- Tela Botanica: 41018
- identyfikator Tropicos: 2702887
- IRMNG: 10502416
- CoL: 72V3R