Rumianek pospolity

Rumianek pospolity
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Asteroideae
Rodzaj	Matricaria
Gatunek	rumianek pospolity
	Nazwa systematyczna
	Matricaria chamomilla L.; Sp. pl. 2:891. 1753
Synonimy
	Chamomilla recutita (L.) Rauschert; Matricaria recutita L.;
	Chamomilla recutita (L.) Rauschert; Matricaria recutita L.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Rumianek pospolity (Matricaria chamomilla L.) – gatunek rośliny z rodziny astrowatych. Pochodzi ze strefy umiarkowanej ciepłej Starego Świata, rozprzestrzeniony został na północ wraz z uprawami (stąd występuje w Polsce jako archeofit). Jest szeroko rozprzestrzeniony w Europie, Azji (z wyjątkiem jej części południowej) oraz w północnej Afryce. Jako introdukowany rośnie w Ameryce Północnej i Południowej, Australii oraz w niektórych krajach strefy międzyzwrotnikowej w Afryce i Azji^[4]. W Polsce gatunek rozpowszechniony, rzadszy lub lokalnie brak go w górach i na północnym wschodzie^[5].

Nazewnictwo

Dotychczas w piśmiennictwie naukowym zazwyczaj podawano dla tego gatunku nazwę Chamomilla recutita (L.) Rauschert, takiej też nazwy używa Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski^[6]. Jednak według nowszych ujęć taksonomicznych nazwa ta jest błędna, a gatunek ten należy do rodzaju Matricaria^[3]^[4].

Morfologia

Pokrój: Roślina zielna o pędzie nagim (czasem pod kwiatostanami występują nieliczne włoski), cechującym się silnym, charakterystycznym zapachem. Łodyga zwykle rozgałęziona, bruzdowana, naga, dorastająca do 50 cm wysokości. Cała roślina wydziela silny, aromatyczny zapach^[7].
Liście: Skrętoległe, siedzące, z nasadą nieco obejmującą łodygę. Blaszka w zarysie podługowata, zwykle do 4 cm, rzadziej do 6 cm długa i do 1,5 cm szeroka. Dwu- lub trzykrotnie pierzastosieczna. Łatki równowąskie, do ok. 0,5 mm szerokie, ostro zakończone^[7].
Kwiaty: Zebrane w koszyczki o średnicy 1–2 cm. Dno kwiatostanowe stożkowate, wewnątrz puste. Okrywa z listkami w 2–3 szeregach, do 4 mm długości, podługowatymi do nieco łopatkowatych, zaokrąglonych na szczycie, pośrodku zielono-brązowe, dookoła szeroko obłonione. Brzeżne kwiaty języczkowate, żeńskie, białe, w liczbie od 9 do 15, długości ok. 1 cm, w miarę przekwitania odginające się mocno w dół. Wewnątrz koszyczka znajdują się kwiaty rurkowate, obupłciowe, żółte, o długości do 2 mm i z 5 ząbkami. Znamiona są pomarańczowe^[7].
Owoce: Podłużne niełupki długości ok. 1 mm, odwrotnie jajowate, nieco wygięte, brunatne, z pięcioma białawymi żeberkami, przy czym na stronie grzbietowej gładkie i zaokrąglone. Kielich zachowuje się jako wąski, błoniasty rąbek^[7].
Gatunek podobny: Podobna do rumianku jest maruna bezwonna także rosnąca na polach. Maruna różni się m.in. brakiem zapachu, półkulistym i pełnym wewnątrz dnem kwiatostanu oraz wyprostowanymi owocami^[8].

Biologia i ekologia

Roślina jednoroczna. Kwitnie od maja do sierpnia. Kwiaty zapylane są przez owady, ale jeśli do tego nie dojdzie następuje samozapylenie^[9].

Najlepiej rośnie na glebach żyznych, gliniastych glebach zasobnych w związki azotu. Jest wskaźnikiem gleb lekko kwaśnych^[9]. Występuje na polach, w ogrodach, na przydrożach i innych siedliskach ruderalnych^[9]^[7]. W uprawach rolnych jest chwastem. Jest rośliną długiego dnia, światłolubną. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Ass. Aphano-Matricarietum^[10].

Zastosowanie

Roślina lecznicza

Surowiec zielarski: Kwiat rumianku (Matricariae flos) – wysuszone koszyczki o zawartości minimum 4 ml/kg olejku eterycznego oraz nie mniej niż 0,25% 7–glukozydu apigeniny(inne języki)^[11]. W skład olejku wchodzi chamazulen(inne języki), α-bisabolol(inne języki), spiroeter. Surowiec zawiera także flawonoidy, związki kumarynowe, śluz, cholinę, sole mineralne.
Działanie: W medycynie i kosmetyce używa się olejku. Najczęściej jest stosowany doustnie jako środek przeciwzapalny i przeciwskurczowy układu pokarmowego, ma też działanie przeciwalergiczne. Użyty zewnętrznie przeciwdziała stanom zapalnym skóry. Stosowany wewnętrznie w nieżycie jelit i żołądka, zewnętrznie na owrzodzenia skóry, hemoroidy, rumień, oparzenia słoneczne i termiczne I i II stopnia.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
↑ ^a ^b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-05].
↑ ^a ^b Matricaria chamomilla L., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2025-04-16] .
↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając, MariaM. Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 156, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ., HalinaH. Piękoś-Mirkowa HalinaH., AdamA. Zając AdamA., MariaM. Zając MariaM., Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 58, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ElżbietaE. Pancer-Kotejowa ElżbietaE., Matricaria L., Rumianek, [w:] BogumiłB. Pawłowski, AdamA. Jasiewicz (red.), Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych, t. XII, Warszawa, Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971, s. 257 .
↑ LucjanL. Rutkowski LucjanL., Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, wyd. 2 popr. i unowocześnione, 2 dodruk, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 458, 481, ISBN 83-01-14342-8 .
↑ ^a ^b ^c JakubJ. Mowszowicz JakubJ., Flora wiosenna, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1979, s. 89, ISBN 83-02-00322-0 .
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2005, s. 100. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4 .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).

[grin-3] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-05].

[powo-4] Matricaria chamomilla L., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2025-04-16] .

[atlas-5] Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając, MariaM. Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 156, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .

[checklist-6] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ., HalinaH. Piękoś-Mirkowa HalinaH., AdamA. Zając AdamA., MariaM. Zając MariaM., Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 58, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[pancer-7] ElżbietaE. Pancer-Kotejowa ElżbietaE., Matricaria L., Rumianek, [w:] BogumiłB. Pawłowski, AdamA. Jasiewicz (red.), Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych, t. XII, Warszawa, Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971, s. 257 .

[rutkowski-8] LucjanL. Rutkowski LucjanL., Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, wyd. 2 popr. i unowocześnione, 2 dodruk, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 458, 481, ISBN 83-01-14342-8 .

[wiosna-9] JakubJ. Mowszowicz JakubJ., Flora wiosenna, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1979, s. 89, ISBN 83-02-00322-0 .

[10] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2005, s. 100. ISBN 83-01-14439-4.

[FPX-11] Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4 .

[4]

[5]

[1]

[2]

[3]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]