Ryś
Ryś[9] (Lynx) – rodzaj drapieżnego ssaka z podrodziny kotów (Felinae) w rodzinie kotowatych (Felidae). Dawniej zwany ostrowidzem.
| ||
Lynx[1] | ||
Kerr, 1792[2] | ||
![]() Przedstawiciel rodzaju – ryś kanadyjski (Lynx canadensis) | ||
Systematyka | ||
Domena | eukarionty | |
Królestwo | zwierzęta | |
Typ | strunowce | |
Podtyp | kręgowce | |
Gromada | ssaki | |
Podgromada | żyworodne | |
Infragromada | łożyskowce | |
Rząd | drapieżne | |
Rodzina | kotowate | |
Podrodzina | koty | |
Rodzaj | ryś | |
Typ nomenklatoryczny | ||
Felis lynx Linnaeus, 1758 | ||
Synonimy | ||
Gatunki | ||
zobacz opis w tekście | ||
Zasięg występowania | ||
![]() |
Zasięg występowaniaEdytuj
Rodzaj obejmuje gatunki występujące w lasach Europy (Portugalia, Hiszpania, Francja, Niemcy, Norwegia, Szwecja, Finlandia, Estonia, Łotwa, Litwa, Białoruś, Polska, Czechy, Słowacja, Austria, Szwajcaria, Włochy, Słowenia, Węgry, Chorwacja, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Albania, Grecja, Macedonia, Serbia i Rumunia), Azji (Rosja, Gruzja, Armenia, Azerbejdżan, Turcja, Irak, Iran, Turkmenistan, Uzbekistan, Kazachstan, Mongolia, Chińska Republika Ludowa, Kirgistan, Tadżykistan, Afganistan, Pakistan, Indie, Nepal, Bhutan i Korea Północna) i Ameryki Północnej (Kanada, Stany Zjednoczone i Meksyk)[10].
CharakterystykaEdytuj
Długość ciała 65–110 cm, długość ogona 5–23 cm; masa ciała 5–30 kg; samce są o około 25% większe i cięższe od samic[10]. Są to zwierzęta średniej wielkości, o uszach zaokrąglonych, zakończonych pędzelkami ciemnych, najczęściej czarnych włosów. Ciało rysia jest zakończone krótkim ogonem.
SystematykaEdytuj
EtymologiaEdytuj
- Lynx (Lyncus, Lynchus): gr. λυγξ lunx, λυγκος lunkos „ryś”[11].
- Lynceus: Linkeus (gr. Λυγκεύς Lynkeús, Λυγκέας Lynkéas), w mitologii greckiej jeden z Argonautów słynący z bystrego wzroku[12]. Gatunek typowy: Felis lynx Linnaeus, 1758; młodszy homonim Lynceus Müller, 1785 (Crustacea).
- Pardina: zdrobnienie łac. pardus „lampart, pantera”[13]. Gatunek typowy: Felis pardina Temminck, 1827.
- Cervaria: łacińskie określenie odnoszące się do jelenia; lupus cemarius – termin używany przez Pliniusza na określenie rysia[14]. Gatunek typowy: Felis pardina Temminck, 1827; młodszy homonim Cervaria Walker, 1866 (Lepidoptera).
- Eucervaria: gr. ευ eu „typowy”; rodzaj Cervaria J.E. Gray, 1867[15]. Nowa nazwa dla Cervaria J.E. Gray, 1867.
Podział systematycznyEdytuj
Rodzaj Lynx prawdopodobnie dzieli swój klad z rodzajami Puma, Prionailurus i Felis. Lynx pierwszy oddzielił się od głównej linii rozwojowej[16]. Do rodzaju należą następujące gatunki[10][9][17]:
- Lynx rufus (Schreber, 1777) – ryś rudy
- Lynx canadensis Kerr, 1792 – ryś kanadyjski
- Lynx lynx (Linnaeus, 1758) – ryś euroazjatycki
- Lynx pardinus (Temminck, 1827) – ryś iberyjski
UwagiEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ Lynx, w: Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ R. Kerr: Class I. Mammalia. W: C. Linnaeus: The animal kingdom, or zoological system, of the celebrated Sir Charles Linnæus. containing a complete systematic description, arrangement, and nomenclature, of all the known species and varieties of the mammalia, or animals which give suck to their young. Edinburgh: Printed for A. Strahan, and T. Cadell, London, and W. Creech, 1792, s. 155. (ang.)
- ↑ J.E. Gray. On the Natural Arrangment of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 302, 1821 (ang.).
- ↑ J.E. Gray. An Outline of an Attempt at the Disposition of Mammalia into Tribes and Families, with a List of the Genera apparently appertaining to each Tribe. „Annals of Philosophy”. New Series. 10, s. 339, 1825 (ang.).
- ↑ J.J. Kaup: Skizzirte Entwickelungs-Geschichte und natürliches System der europäischen Thierwelt : Erster Theil welcher die Vogelsäugethiere und Vögel nebst Andeutung der Entstehung der letzteren aus Amphibien enthält. Darmstadt: In commission bei Carl Wilhelm Leske, 1829, s. 57. (niem.)
- ↑ W. Jardine: The naturalist’s library. Edinburgh: W. H. Lizars, 1834, s. 274. (ang.)
- ↑ J.E. Gray. Notes on the Skulls of the Cats (Felidæ). „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1867, s. 276, 1867 (ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Some new Generic names of Mammals. „Science”. New Series. 17, s. 873, 1903 (ang.).
- ↑ a b W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 136–137. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.)
- ↑ a b c M.E. & F.C. Sunquist: Family Felidae (Cats). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 149–151. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.)
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 390.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 389.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 516.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 173.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 272.
- ↑ W.E. Johnson i inni, The Late Miocene radiation of modern Felidae: A genetic assessment, „Science”, 311 (5757), 2006, s. 73–77, DOI: 10.1126/science.1122277 (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Genus Lynx. W: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-03-08].
BibliografiaEdytuj
- T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904 (ang.).
- Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.