Rybitwa wielkodzioba

Rybitwa wielkodzioba
	Hydroprogne caspia
	(Pallas, 1770)
	; Szata godowa
	; Szata spoczynkowa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	siewkowe
Podrząd	mewowce
Parvordo	Larida
Nadrodzina	Laroidea
Rodzina	mewowate
Podrodzina	rybitwy
Rodzaj	Hydroprogne; Kaup, 1829
Gatunek	rybitwa wielkodzioba
Synonimy
	Sterna caspia Pallas, 1770; Hydroprogne tschegrava Bergman, 1953;
	Sterna caspia Pallas, 1770; Hydroprogne tschegrava Bergman, 1953;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; lęgowiska zimowiska przeloty występuje przez cały rok
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Rybitwa wielkodzioba^[6] (Hydroprogne caspia) – gatunek dużego ptaka wodnego z rodziny mewowatych (Laridae). Występuje w Ameryce Północnej, Eurazji, Afryce i Australazji. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Systematyka

Jest to jedyny przedstawiciel rodzaju Hydroprogne^[6]^[3]. Nie wyróżnia się podgatunków^[4]^[3].

Zasięg występowania

Rybitwa wielkodzioba zamieszkuje miejscowo Amerykę Północną (Stany Zjednoczone i Kanada), Afrykę, północną (głównie wybrzeża Bałtyku) i południowo-wschodnią Europę oraz zachodnią, środkową, południową i wschodnią Azję, Australię i Nową Zelandię. Północne populacje wędrowne. Zimuje w basenie Morza Śródziemnego, Afryce, w południowej części Ameryki Północnej i na Antylach, w zachodniej i południowej Azji oraz we wschodnich Chinach. Południowe populacje (głównie z Australazji i Afryki) są osiadłe lub przemieszczają się na niewielkie odległości^[5].

W Polsce przelotem w kwietniu–maju i sierpniu–wrześniu. Koczuje na wybrzeżu i w dolinach Sanu i Wisły, gdzie jest dość częsta. Na pozostałym obszarze kraju pojawia się sporadycznie.

Morfologia

Wygląd: Brak wyraźnego dymorfizmu płciowego. W upierzeniu godowym wierzch głowy czarny, pióra z tyłu głowy tworzą niewielki czub, grzbiet i skrzydła popielate, końce skrzydeł ciemniejsze, reszta ciała biała. Bardzo masywny, duży dziób jest czerwony, nogi czarne. W upierzeniu spoczynkowym głowa staje się jaśniejsza, z białymi cętkami. Osobniki młodociane podobne do dorosłych w szacie spoczynkowej.
Wymiary średnie^[4]: długość ciała 48–56 cm
rozpiętość skrzydeł 127–140 cm
masa ciała 574–782 g

Ekologia i zachowanie

Jajo z kolekcji muzealnej

Osobnik dorosły (z lewej) i młodociany (Ystad, 2011)

Biotop: Brzegi mórz, dużych jezior i rzek.
Gniazdo: Dołek w piaszczystym podłożu. Niekiedy tworzy małe kolonie, choć w Europie z reguły pojedyncze pary gniazdują w kolonii innych ptaków.
Jaja: W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w kwietniu–czerwcu (półkula północna) lub wrześniu–grudniu (półkula południowa) 2–3 cieliste, cętkowane jaja.
Wysiadywanie: Jaja wysiadywane są przez okres 20–27 dni przez obydwoje rodziców. Pisklęta pierzą się po 30–40 dniach.
Pożywienie: Ryby uzupełnione lądowymi i wodnymi bezkręgowcami. Sporadycznie jaja innych ptaków.

Status i ochrona

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje rybitwę wielkodziobą za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, według szacunków organizacji Wetlands International z 2015 roku, mieści się w przedziale 250–470 tysięcy osobników. Ogólny trend liczebności populacji uznawany jest za wzrostowy. Główne zagrożenie dla gatunku stanowi niepokojenie przez ludzi, skutkujące obniżeniem sukcesu lęgowego^[5].

W Polsce rybitwa wielkodzioba jest objęta ścisłą ochroną gatunkową^[7].

Zobacz też

ptaki Polski

Przypisy

↑ Hydroprogne caspia, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ Hydroprogne, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2014-03-02] (ang.).
↑ ^a ^b ^c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-03-02]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Gochfeld, M., Burger, J. & Garcia, E.F.J.: Caspian Tern (Hydroprogne caspia). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-11)].
↑ ^a ^b ^c Hydroprogne caspia, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Sterninae Vigors, 1825 - rybitwy (wersja: 2020-07-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-02].
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Sterna caspia (Rybitwa wielkodzioba). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 8: Ptaki (część II). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 179–181. ISBN 83-86564-43-1.

[itis-1] Hydroprogne caspia, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[itis2-2] Hydroprogne, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2014-03-02] (ang.).

[ioc-3] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-03-02]. (ang.).

[hbwa-4] Gochfeld, M., Burger, J. & Garcia, E.F.J.: Caspian Tern (Hydroprogne caspia). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-11)].

[iucn-5] Hydroprogne caspia, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-6] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Sterninae Vigors, 1825 - rybitwy (wersja: 2020-07-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-02].

[7] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

[6]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[7]