Góry Złote
Góry Złote (cz. Rychlebské hory, dawniej Rychleby lub Rychlebské pohoří, niem. Reichensteiner Gebirge) 332.61 – pasmo górskie położone w Sudetach Wschodnich.
 Góry Złote widok z Iwinki | |
 Polski obszar Gór Złotych | |
| Megaregion | |
|---|---|
| Prowincja | |
| Podprowincja | |
| Makroregion | |
| Mezoregion |
Góry Złote |
| Zajmowane jednostki administracyjne |
|
W potocznym znaczeniu ciągną się od Przełęczy Kłodzkiej na północnym zachodzie, aż do Przełęczy Ramzovskiej (cz. Ramzovské sedlo) na południowym wschodzie i przełęczy pomiędzy Pasieczną a Smrekiem na południu. Przełęcz Różaniec (583 m n.p.m.) dzieli łańcuch ten na dwie części: północno-zachodnią niższą i południowo-wschodnią wyższą.
Według regionalizacji fizycznogeograficznej Polski Jerzego Kondrackiego częścią Gór Złotych są Góry Bialskie. Podobnie uważają czescy geografowie, dla których „Rychlebské hory” rozciągają się od Przełęczy Płoszczyna do Przełęczy Ramzovskiej. W takim ujęciu tworzą one trójkąt o narożach: Przełęcz Kłodzka – Przełęcz Ramzovska – Przełęcz Płoszczyna. Także według mapy Geoserwisu GDOŚ, Góry Złote są pasmem głównym w randze mezoregionu, w skład którego wchodzą Góry Bialskie.
Najwyższym szczytem Gór Złotych jest Smrek (1127 m n.p.m.), a w polskiej części Postawna (1117 m n.p.m.).
Rzeźba terenu edytuj
Góry Złote są jednym z dłuższych pasm sudeckich. Mają około 55 km długości z czego 35 km na terenie Polski. Wartości te mogą podlegać kontrowersjom ze względu na wspomnianą niejednoznaczność co do granicy z Górami Bialskimi[1]. Właściwe Góry Złote, położone na północnym wschodzie, tworzą stosunkowo wąski grzbiet o krętym przebiegu. Od tego grzbietu odchodzą boczne ramiona ku północnemu wschodowi[1]. Im dalej ku południowemu wschodowi są one coraz dłuższe. Góry Bialskie, na południowym zachodzie, tworzą rozległy masyw o kształcie rozrogu.
Ważniejsze szczyty edytuj
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Budowa geologiczna edytuj
Pod względem geologicznym Góry Złote należą do pogranicza Sudetów Zachodnich (struktura zachodniosudecka) oraz Sudetów Wschodnich (struktura wschodniosudecka).
Ich polska część obejmuje północno-wschodnią część metamorfiku Lądka i Śnieżnika, strefę Złoty Stok-Skrzynka oraz większość masywu kłodzko-złotostockiego, należące do struktury zachodniosudeckiej[1].
Po stronie czeskiej występują ponadto skały metamorficzne i magmowe należące do następujących jednostek: strefy Starého Města (struktura zachodniosudecka) oraz kopuły Keprnika, kopuły Desny, masywu Żulowej i masywu Jesionika (struktura wschodniosudecka).
Zbudowane są ze skał metamorficznych – w większości z gnejsów i łupków łyszczykowych z wkładkami łupków łyszczykowych z granatami, paragnejsów, amfibolitów, łupków kwarcowych, łupków grafitowych, marmurów kalcytowych i dolomitowych, skał wapienno-krzemianowych, erlanów, fyllitów[1]. W gnejsach występują amfibolity, eklogity, granulity, a w okolicach Bielic również gnejsy amfibolowe i tonality. Na południe od Złotego Stoku występują niewielkie wkładki granitoidy jawornickie[1]. W północno-wschodniej części, w tzw. strefie Złoty Stok-Skrzynka występują różne odmiany skał zmylonityzowanych: mylonitów, blastomylonitów, gnejsów mylonitycznych i in. Na północny zachód od strefy mylonitycznej występują karbońskie skały magmowe – granodioryty masywu kłodzko-złotostockiego. Najmłodszymi skałami krystalicznymi są wulkanity – trzeciorzędowe, a lokalnie być może i czwartorzędowe bazalty[1].
W wyniku erozji, wietrzenia, transportu i depozycji na skałach krystalicznych utworzyły się w plejstocenie i holocenie pokrywy glin, a w dolinach rzecznych żwiry, piaski, lokalnie mady rzeczne[1].
Górnictwo edytuj
Od XIII do XX wieku eksploatowano tu różne kruszce, m.in. złoto oraz arsen w Złotym Stoku. Później rozwinęło się górnictwo skalne. Po stronie polskiej znajdują się wyrobiska nieczynnych kamieniołomów marmurów w okolicach Złotego Stoku, granodiorytu w rejonie Chwalisławia i Mąkolna, bazaltów koło Lądka i Lutyni oraz łupków metamorficznych w Złotym Stoku. Czynny jest jeden kamieniołom bazaltów w Lutyni. Po stronie czeskiej czynne są kamieniołomy marmuru w pobliżu jaskini Na Pomezí oraz kilka nieczynnych.
Miejscowości edytuj
Po stronie polskiej edytuj
Miasta Złoty Stok, Lądek-Zdrój, Stronie Śląskie oraz wsie: Bielice, Bolesławów (Góry Bialskie), Chwalisław, Goszów, Jaszkowa Górna, Laski, Mąkolno, Nowa Morawa (Góry Bialskie), Nowy Gierałtów, Ołdrzychowice Kłodzkie, Orłowiec, Radochów, Skrzynka, Stara Morawa (Góry Bialskie), Stary Gierałtów, Stojków, Trzebieszowice.
Po stronie czeskiej edytuj
Bílá Voda, Branná, Chrastice, Hanušovice, Javornik, Staré Město pod Sněžníkem, Lipová-lázně, Ostružná, Petříkov, Ramzová, Staré Město, Stříbrnice, Vápenná, Žulová
Atrakcje turystyczne edytuj
Ciekawe miejsca położone na terenie Gór Złotych to między innymi udostępniona do zwiedzania dawna podziemna kopalnia złota i arsenu w Złotym Stoku, Jaskinia Radochowska, kalwaria na Cierniaku, uzdrowisko w Lądku Zdroju, arboretum w Lądku, ruiny zamku Karpień, skały Trojan i in. oraz Przełęcz Lądecka, gdzie znajduje się przejście do Czech[1]. Tereny Gór Złotych są słabo zaludnione i bardzo atrakcyjne dla turystyki pieszej oraz narciarskiej[1].
Po stronie czeskiej znajduje się miasto Javornik z zamkiem Jánský vrch i barokowym kościołem Trójcy Świętej, ruiny zamku Rychleby, uzdrowisko Lipová-lázně, znane zimowiska Ramzová, Ostružná i Petříkov, schronisko turystyczne „chata Paprsek”, jaskinia Na Pomezí, Nýznerovské vodopády, Šafářova skála. Na granicznej Borówkowej Czesi zbudowali w 2006 wieżę widokową. Wokół Černej Vody znajdują się od 2009 ścieżki rychlebskie, trasy dla rowerów górskich. Łączna długość tych tras to kilkadziesiąt kilometrów[2].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h i Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 17: Góry Złote. Wrocław: Wydawnictwo I-BiS, 1993, s. 12–22. ISBN 83-85773-01-0.
- ↑ Rychlebskie ścieżki.
Bibliografia edytuj
- Góry Złote – Góry Rychlebskie. Skala 1:40 000. Wyd. 4. Wrocław: Studio PLAN, 2015.
- Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 17: Góry Złote. Wrocław: Wydawnictwo I-BiS, 1993, ISBN 83-85773-01-0.