SMS Habsburg (1900)

SMS Habsburg – przeddrednot zbudowany dla Austro-Węgierskiej Marynarki Wojennej, pierwszy z pancerników typu Habsburg. Jego budowa rozpoczęła się w 1899, został zwodowany w roku 1900 i wszedł do służby 31 grudnia 1902. W latach 1903 i 1904 „Habsburg” oraz jego siostrzany okręt „Árpád” prowadziły ćwiczenia na Morzu Śródziemnym. W latach 1906-07 pancerniki typu Habsburg zostały przeniesione do III Dywizjonu Pancerników. W 1910 roku podczas modernizacji okrętu jedna z nadbudówek pancernika została usunięta w celu zmniejszenia masy.

SMS Habsburg

SMS „Habsburg” w 1901 roku
Klasa	Przeddrednot
Typ	Habsburg
Historia
Stocznia	Stabilimento Tecnico Triestino, Triest
Położenie stępki	13 marca 1899
Wodowanie	9 września 1900
K.u.K. Kriegsmarine
Wejście do służby	31 grudnia 1902
Los okrętu	Złomowany w 1921
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	8364 t (standardowa) 8965 t (maksymalna)
Długość	114,6 m
Szerokość	19,86 m
Zanurzenie	7,46 m
Napęd
dwie czterocylindrowe maszyny parowe potrójnego rozprężania, 16 kotłów parowych Belleville, 2 śruby 15063 KM
Prędkość	19,62 węzły (36,34 km/h)
Zasięg	6670 km (3600 Mm) przy prędkości 10 węzłów
Uzbrojenie
3 × działo Krupp C97 kal. 240 mm L/40 12 × działo Krupp C96 kal. 150 mm L/40 10 × działo Škoda kal. 66 mm L/45 6 × działo Škoda kal. 47 mm L/44 2 × działo Škoda kal. 47 mm L/33 4 × karabin maszynowy kal. 8 mm
Wyrzutnie torpedowe	2 × 450 mm
Opancerzenie
Burty: 180-220 mm Pokład: 40 mm Wieże artyleryjskie: 210-280 mm Kazamaty: 88-137 mm Wieże dowodzenia: 150-200 mm (przednia), 50-100 mm (tylna)
Załoga	638

Przez większość I wojny światowej SMS „Habsburg” pozostawał w swoim porcie macierzystym w Puli (obecna Chorwacja), poza dwoma zadaniami, do których został wyznaczony. W 1914 pancernik wchodził w skład austro-węgierskiej flotylli, która została wysłana w celu osłony ucieczki dwóch niemieckich okrętów, SMS „Breslau” i SMS „Goeben” przed brytyjskim pościgiem. Okręt dopłynął na wysokość Brindisi zanim został odesłany do swojego portu po dotarciu niemieckich okrętów do Turcji. Jego jedyne zadanie bojowe miało miejsce w maju 1915, kiedy okręt brał udział w ostrzale włoskiego miasta portowego Ankona. Po wojnie „Habsburg” został przekazany Wielkiej Brytanii jako pryz. Został zezłomowany w 1921 we Włoszech.

Budowa i konstrukcja

SMS „Habsburg” był pierwszym okrętem swojego typu. Stępkę pancernika położono 13 marca 1899 r. w stoczni Stabilimento Tecnico Triestino w Trieście. Okręt został zwodowany 9 września 1900 roku. Po zakończeniu prac wykończeniowych, „Habsburg” został wprowadzony do służby w austro-węgierskiej marynarce 31 grudnia 1902 roku.

Rzut z lewej burty i plan pokładu pancernika typu Habsburg; zacieniowana powierzchnia jest opancerzona

Jak wszystkie okręty z jego typu, „Habsburg” miał 113,1 m długości na linii wody oraz 114,55 m długości całkowitej. Szerokość wynosiła 19,86 m, a zanurzenie 7,46 m. Wysokość wolnej burty wynosiła ok. 5,80 m na dziobie i ok. 5,50 m na rufie. Okręt miał wyporność 8364 ton. Załoga składała się z 638 oficerów i marynarzy.

Układ napędowy okrętu składał się z dwóch czterocylindrowych maszyn parowych potrójnego rozprężania poruszających dwa wały śrubowe. Były one zasilane w parę przez 16 kotłów parowych Belleville. Moc maszyn „Habsburga” wynosiła 15063 KM, co pozwalało mu osiągać prędkość maksymalną 19,62 węzła.

Kadłub okrętu został zbudowany z poprzecznych i podłużnych ram, a zewnętrzne płyty kadłuba były do nich przynitowane. Kadłub posiadał dno podwójne, które przebiegało przez 63% jego długości. Seria wodoszczelnych grodzi przebiegała od stępki do pokładu działowego; na okręcie było 174 przedziałów wodoszczelnych. Wysokość metacentryczna okrętu wynosiła pomiędzy 0,82 m a 1,02 m. Po obu stronach kadłuba zamontowano stępki przechyłowe w celu zmniejszenia kołysania okrętu. Płaski pokład główny był pokryty drewnem, a górne pokłady były pokryte linoleum lub wykładziną.

Uzbrojenie główne pancernika składało się z trzech dział kal. 240 mm o długości lufy 40 kalibrów (L/40) zamontowanych w jednej podwójnej wieży artyleryjskiej na dziobie okrętu i jednej pojedynczej wieży na rufie. Działa typu C97 zostały wyprodukowane przez firmę Krupp w Niemczech. Szybkostrzelność dział wynosiła ok. dwóch strzałów na minutę przy użyciu pocisków przeciwpancernych o masie 229 kg. Artylerię średniego kalibru stanowiło dwanaście dział Kruppa C96 L/40 kal. 150 mm w kazamatach. Dodatkowo okręt posiadał 10 dział kal. 66 mm L/45, 6 szybkostrzelnych dział kal. 47 mm L/44 i dwa szybkostrzelne działa kal. 47 mm L/33 jako obrona przed kutrami torpedowymi. Wszystkie te działa były zamontowane pojedynczo, na górnych pokładach i nadbudówce, lub w kazamatach na dziobie i rufie. Na marsach, na obu masztach, okręty miały po dwa (czyli łącznie cztery) karabiny maszynowe kal. 8 mm. Okręty typu Habsburg były chronione przez utwardzoną stal niklową. Główny pas opancerzenia w centralnej części okrętu, gdzie zlokalizowane były magazyny amunicji, maszynownie oraz inne krytyczne miejsca, miał grubość 220 mm. Na końcu sekcji centralnej pancerz zwężał się do 180 mm.

Służba

Czas pokoju

Obraz Alexandra Kirchera ukazujący SMS „Habsburg” i jego siostrzane okręty w nocy

„Habsburg” i „Árpád” wzięły udział w swoich pierwszych manewrach floty w połowie 1903 r. „Babenberg” był gotowy do aktywnej służby przed latem następnego roku i on również wziął udział w ćwiczeniach. Podczas manewrów w 1904 r. trzy okręty typu Habsburg zaangażowały trzy pancerniki obrony wybrzeża typu Monarch w symulowaną bitwę. W manewrach tych po raz pierwszy uczestniczyły dwie jednolite eskadry, składające się z nowoczesnych pancerników takiego samego typu, służących w Austro-Węgierskiej Marynarce Wojennej. Trzy okręty typu Habsburg utworzyły I Dywizjon Pancerników, podczas gdy okręty typu Monarch utworzyły II Dywizjon. Pancerniki były również aktywne na Morzu Śródziemnym. W styczniu 1903 r. SMS „Habsburg” przeprowadził rejs treningowy razem z pancernikami obrony wybrzeża typu Monarch. „Árpád” dołączył do nich w następnym roku. Wraz z wprowadzeniem do służby nowego typu pancerników – Erzherzog Karl – pancerniki typu Habsburg zostały przeniesione do II Dywizjonu, a pancerniki typu Monarch do III Dywizjonu.

W 1910 r. „Habsburg” został poważnie zmodernizowany: jeden z pokładów nadbudówki został usunięty w celu zmniejszenia wagi. W 1911 r. jego siostrzany okręt, „Árpád”, został poddany takiej samej modernizacji. Po przejściu renowacji oba okręty zostały przemianowane na okręty obrony wybrzeża .

I wojna światowa

W momencie wybuchu I wojny światowej, pod koniec lipca 1914 r., „Habsburg” służył jako okręt flagowy III Dywizjonu Pancerników austro-węgierskiej floty, pod dowództwem kapitana Miklósa Horthyego. W Dywizjonie tym służyły również „Babenberg” i „Árpád”. Trzy pancerniki oraz reszta austro-węgierskiej floty zostały zmobilizowane w celu osłony ucieczki SMS „Goeben” i SMS „Breslau”, od 28 lipca do 10 sierpnia 1914 r. Te dwa niemieckie okręty stacjonowały na Morzu Śródziemnym i próbowały wyrwać się z Mesyny, która była blokowana przez brytyjskie okręty. Po tym jak niemieckim okrętom udało się zmylić pogoń i przedostać do Turcji, flota została odwołana. W tym czasie austro-węgierskie okręty były mniej więcej na wysokości Brindisi w południowo-wschodnich Włoszech.

Po ucieczce „Goebena” i „Breslau”, pancerniki typu Habsburg zostały przeniesione do IV Dywizjonu, ze względu na wejście do służby nowych drednotów typu Tegetthoff. Kiedy Włochy dołączyły do wojny po stronie Francji i Anglii, austro-węgierska marynarka ostrzelała kilka włoskich miast portowych wzdłuż wybrzeża Adriatyku. „Habsburg” wziął udział w ostrzale Ankony 23 maja 1915 r. Podczas ataku na włoskie miasto portowe, pancernik ostrzelał stację kolejową, obóz wojskowy St. Stefano i stanowiska artylerii nadbrzeżnej . Ostrzał Ankony był jedynym zadaniem bojowym „Habsburga” podczas wojny.

Po bombardowaniu Ankony, „Habsburg” i jego siostrzane okręty powróciły do portu w Puli. Ze względu na niedostatek węgla, okręty pozostały tam do końca wojny  . Później „Habsburg” został przemianowany na okręt obrony wybrzeża. 18 grudnia 1917 roku admirał Maximilian Njegovan zarekomendował wycofanie przestarzałych wówczas pancerników typu Habsburg w celu zasilenia ich personelem załóg okrętów podwodnych i sił lotniczych, co zostało zaaprobowane przez cesarza Karola I 28 grudnia 1917 roku. W 1918 r. „Habsburg” został ponownie wprowadzony do służby jako okręt treningowy dla Austriackiej Akademii Morskiej . Po wojnie pancernik został przekazany Wielkiej Brytanii jako pryz, a następnie został sprzedany i zezłomowany we Włoszech w 1921 roku.

Bibliografia

• Sundries: IV. „The United Service Magazine”. 150 (July), s. 437, 1904. London: William Clowes & Sons. (ang.). 
• Robert Gardiner, Roger Chesneau, Eugene M. Kolesnik: Conway's All the World’s Fighting Ships: 1860–1905. London: Conway Maritime Press, 1979. ISBN 978-0-85177-133-5. (ang.).
• René Greger: Austro-Hungarian warships of World War I. Londyn: Ian Allan, 1976. ISBN 978-0-7110-0623-2. OCLC 2440180. (ang.).
• Paul G. Halpern: A Naval History of World War I. Annapolis: Naval Institute Press, 1995. ISBN 978-1-55750-352-7. OCLC 57447525. (ang.).
• Peter Hore: The Ironclads. London: Southwater Publishing, 2006. ISBN 978-1-84476-299-6. (ang.).
• Robert Jackson: Fighting Ships of The World. London: Amber Books, 2004, s. 334. ISBN 978-1-84013-647-0. (ang.).
• Notes on ships and torpedo boats, Section 2. W: Harry Phelps: Notes on the Year’s Naval Progress, Issue 20. Office of Naval Intelligence, Government Printing Office, 1901. (ang.).
• Naval Institute Proceedings. T. 27. Annapolis: United States Naval Institute, 1901. (ang.).
• Austria-Hungary. W: Erwin Sieche: Conway's All the World’s Fighting Ships: 1906–1921. Annapolis: Naval Institute Press, 1985. ISBN 978-0-87021-907-8. (ang.).
• Lawrence Sondhaus: The Naval Policy of Austria-Hungary, 1867–1918. West Lafayette, IN: Purdue University Press, 1994. ISBN 978-1-55753-034-9. OCLC 28112077. (ang.).
• Spencer E. Tucker: The Encyclopedia of World War I. ABC-CLIO, 2005. ISBN 978-1-85109-420-2. (ang.).
• Ryan Noppen: Austro-Hungarian Battleships 1914–1918. T. 193. Botley, Oxford, UK: Osprey Publishing, 2012, seria: New Vanguard. ISBN 978-1-84908-688-2. OCLC 769990390. (ang.).
• The Habsburg Class (1900/1904). [w:] Austria's Habsburg Class Battleships (1902) [on-line]. CityOfArt.net. [dostęp 2010-05-09]. (ang.).
• Alex Lakatos: Habsburg Class. [w:] Habsburg Class Battleships-Austria Hungary [on-line]. battleships-cruisers.co.uk. [dostęp 2010-05-09]. (ang.).