SOHO (sonda kosmiczna)
SOHO (ang. Solar and Heliospheric Observatory) – projekt badawczy współtworzony przez Europejską Agencję Kosmiczną (ESA) oraz Narodową Agencję Aeronautyki i Przestrzeni Kosmicznej (NASA). W ramach projektu, 2 grudnia 1995 roku, w stronę Słońca została wystrzelona rakieta Atlas IIAS, która wyniosła bezzałogową sondę kosmiczną na orbitę okołosłoneczną.
| |
| Inne nazwy |
Solar and Heliospheric Observatory |
|---|---|
| Zaangażowani | |
| Indeks COSPAR |
1995-065A |
| Indeks NORAD |
23726 |
| Rakieta nośna |
Atlas IIAS |
| Miejsce startu | |
| Cel misji | |
| Orbita (docelowa, początkowa) | |
| Czas trwania | |
| Początek misji |
2 grudnia 1995 (08:08 UTC) |
| Wymiary | |
| Wymiary |
4,3 × 2,7 × 3,7 m |
| Masa całkowita |
1850 kg |
| Masa aparatury naukowej |
610 kg |
Sonda została zaprojektowania do prowadzenia badań nad wewnętrzną strukturą tej gwiazdy, zjawiskami zachodzącymi na jej powierzchni oraz nad wiatrem słonecznym i jego wpływem na naszą planetę. Celem pobocznym misji jest wykrywanie komet muskających Słońce w ramach programu Sungrazing Comets, na podstawie analizy przesłanych przez SOHO zdjęć. W programie tym bierze ochotniczo udział ponad 70 amatorów astronomii z 18 krajów[1].
Sonda SOHO porusza się po orbicie Lissajous wokół punktu libracyjnego L1 układu Ziemia-Słońce, znajdującego się w odległości ok. 1,5 mln km od Ziemi. Dzięki temu może obserwować Słońce bez przerwy, gdyż nie ulega ono zaćmieniom przez żadne ciało niebieskie.
Sonda jest cały czas monitorowana z Centrum Lotów Kosmicznych Goddarda (ang. Goddard Space Flight Center (GSFC)) w Greenbelt. Transmituje nieprzerwanie strumień danych z szybkością 200 kb/s.
Budowa sondy edytuj
SOHO ma instrumenty obserwujące Słońce, dwa zasilające panele baterii słonecznych oraz antenę do komunikacji z Ziemią.
Dwanaście głównych instrumentów:
- GOLF (Global Oscillations at Low Frequencies – globalne drgania niskiej częstotliwości), który mierzy szybkość zmian pola magnetycznego całej tarczy słonecznej, by dowiedzieć się więcej o jądrze słonecznym.
- VIRGO (Variability of Solar IRradiance and Gravity Oscillations – zmienność promieniowania Słońca i oscylacje grawitacyjne), który mierzy oscylacje i stałość całej tarczy słonecznej przy niskich częstotliwościach oraz szczegółowe wydatkowanie energii.
- MDI (Michelson Doppler Imager – dopplerowska kamera Michelsona), mierzy zmienność drgań wysokich częstotliwości tworzonych przez fale dźwiękowe, zdobywa informacje o strefie konwekcji – zewnętrznej warstwie wnętrza Słońca.
- SUMER (Solar UV Measurement of Emitted Radiation – pomiary emisji promieniowania ultrafioletowego Słońca), który mierzy przepływ plazmy, temperaturę i gęstość w chromosferze i koronie.
- CDS (Coronal Diagnostic Spectrometer – spektrometr koronalny), mierzy gęstość, temperaturę i przepływ gazów w koronie.
- EIT (Extreme UV Imaging Telescope – teleskop obrazujący w skrajnym ultrafiolecie), bada aktywność i strukturę chromosfery oraz korony słonecznej.
- UVCS (UV Coronagraph and Spectrometer – spektrometr i koronograf ultrafioletowy), mierzy gęstość i temperaturę korony.
- LASCO (Large Angle Spectrometer COronagraph – szerokokątny koronograf spektroskopowy), który bada strukturę i ewolucję korony Słońca, zdjęcia wykonane przez ten instrument służą też do wykrywania komet.
- SWAN (Solar Wind ANisotropies – anizotropie wiatru słonecznego), który wykorzystuje czułość teleskopów na charakterystyczne dla wodoru długości fal, do mierzenia przepływu strumienia masy wiatru słonecznego, monitoruje gęstość heliosfery oraz obserwuje wielkoskalowe struktury strumieni wiatru słonecznego.
- CELIAS (Charge, ELement, Isotope Analysis System – system analizy ładunku, pierwiastków i izotopów) bada masę, ładunek, skład chemiczny i rozkład energii jonów w wietrze słonecznym.
- COSTEP (COmprehensive SupraThermal & Energetic Particle Analyser – analizator nadtermicznych i wysokoenergetycznych cząstek) określa rozkład energetyczny protonów, jonów helu i elektronów.
- ERNE (Energetic and Relativistic Nuclei and Electron – wysokoenergetyczne i relatywistyczne jądra i elektrony) bada skład jonów i elektronów wiatru słonecznego.
Dorobek naukowy edytuj
Do największych osiągnięć SOHO należą:
- rozwinięcie prognozowania pogody kosmicznej, pozwalającej na przewidzenie zakłóceń do trzech dni w przyszłość,
- szczegółowe badania i pomiary pod powierzchnią Słońca,
- zdjęcia strefy konwekcji oraz struktury pod powierzchnią plam słonecznych,
- stworzenie obrazu niewidocznej tylnej strony Słońca, pozwalające na zidentyfikowanie regionów, które mogą stanowić później zagrożenie dla Ziemi,
- zidentyfikowanie mechanizmu podgrzewania korony do temperatury 100 razy wyższej niż na powierzchni,
- odkrycie „autostrad” dla energetycznych cząstek, powstałych w wyniki serii erupcji zjonizowanego gazu,
- monitorowanie energii promieniowania słonecznego i zmian w promieniowaniu ultrafioletowym gwiazdy, czynników ważnych dla klimatu Ziemi,
- zidentyfikowanie źródła i mechanizmu przyspieszania wiatru słonecznego,
- zaobserwowanie ponad 4000 komet, dzięki czemu liczba znanych człowiekowi obiektów tego typu uległa zwielokrotnieniu. Dwutysięczna kometa SOHO-2000 została odkryta przez polskiego astronoma amatora Michała Kusiaka, który miał wówczas na swoim koncie już ponad 100 odkryć w ramach tego programu[1]. Kometa SOHO-3000 została odkryta we wrześniu 2015 roku[2]. Kometę SOHO-4000 odkryto 15 czerwca 2020 roku[3]
Przypisy edytuj
- ↑ a b Karen C. Fox: SOHO Spots 2000th Comet. NASA, 2010-12-28. [dostęp 2010-12-28]. (ang.).
- ↑ Rob Garner, SOHO Discovers Its 3,000th Comet [online], NASA, 15 września 2015 [dostęp 2021-08-21].
- ↑ Sarah Frazier, 4,000th Comet Discovered by ESA & NASA Solar Observatory [online], NASA, 16 czerwca 2020 [dostęp 2021-08-21].
Linki zewnętrzne edytuj
- Strona NASA poświęcona SOHO
- Strona projektu Sungrazing Comets. sungrazer.nrl.navy.mil. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-25)].
- Rok 2011: Sungrazing Comets – wyniki programu Sungrazing Comets w 2011 roku
- SOHO. [w:] NSSDC Master Catalog [on-line]. NASA. (ang.).
- SOHO. [w:] eoPortal [on-line]. ESA. (ang.).