STS Lwów
STS Lwów – polski żaglowiec szkolny z okresu międzywojennego, trzymasztowy bark, zbudowany w 1868 roku. Poprzednio pływał jako brytyjski Chinsura, włoski Luco i holenderski Nest. Pierwszy polski statek szkolny, znany w literaturze jako „kolebka nawigatorów”.
model żaglowca | |
Poprzednie nazwy |
Chinsura, |
---|---|
Bandera | |
Port macierzysty | |
Armator | |
Dane podstawowe | |
Materiał |
stal |
Historia | |
Stocznia |
G. R. Cloover and Co |
Data wodowania |
25 kwietnia 1868 |
Data oddania do eksploatacji |
1868 |
Data wycofania ze służby |
1938 |
Dane techniczne | |
Liczebność załogi |
175 (35 osób załogi stałej + 140 uczniów) |
Długość całkowita (L) |
85,1 m |
Długość linii wodnej |
79 m |
Szerokość (B) |
11,4 m |
Zanurzenie (D) |
6,9 m |
Pojemność | |
Ożaglowanie | |
Typ ożaglowania | |
Powierzchnia ożaglowania |
1500 m² |
Wysokość masztów |
42 |
Liczba masztów |
3 |
Napęd mechaniczny | |
Silnik |
2 x silnik żarowy Kromhout |
Moc silnika |
360 KM |
Prędkość maks. |
pod żaglami – do 12,5 w |
Historia i rejsy
edytujStatek został zwodowany 25 kwietnia 1868 roku[a]. Zbudowany w Anglii w stoczni G. R. Cloover & Co. w Birkenhead jako statek towarowo-pasażerski, jeden z pierwszych stalowych żaglowców, był pierwotnie 3-masztową fregatą o nazwie „Chinsura” pływającą do Indii i Australii. Nazwa została nadana od fabryki cygar nad Gangesem[1] . Pierwszymi armatorami byli T. i J. Brocklebankowie z Liverpoolu, a matką chrzestną była panna Brocklebank[1] . 21 maja 1868 roku „Chinsura” wyszła w dziewiczą podróż do Kalkuty, a 18 września wyruszyła z powrotem do Liverpoolu[1] .
Od 1883 r. żaglowiec pod włoskim armatorem pływał jako "Lucco". W 1915 r. stał się własnością holenderskiego armatora, który kupił uszkodzoną w wyniku sztormu jednostkę i przetaklował ją na bark o nazwie „Nest”.
Zakupiony latem 1920 za 247 000 dolarów dla nowo powstającej Szkoły Morskiej w Tczewie został przebudowany na statek szkolny z celowym pozostawieniem części ładowni.
4 września 1921 r. na żaglowcu, w obecności wiceprezydenta miasta Lwowa, Leonarda Stahla, i wiceministra Henryka Strasburgera, podniesiono banderę, którą uszyły mieszkanki Lwowa[2].
Kapitanem „Lwowa” był m.in. sławny z książki Znaczy Kapitan kpt. Mamert Stankiewicz. Jako pierwsza jednostka pod polską banderą „Lwów” w swych podróżach szkolno-handlowych odwiedził szereg portów Bałtyku, Morza Północnego, Śródziemnego, Czarnego, oraz Atlantyku, wszędzie robiąc wrażenie wyglądem swoim i załogi, godnie reprezentując odrodzoną Polskę, a jego załoga była w wielu portach zapraszana przez miejscowe władze na specjalnie dla niej wydawane przyjęcia. 13 sierpnia 1923 r. jako pierwszy polski statek przekroczył równik w trakcie rejsu do Brazylii. „Lwów” musiał sam zarabiać na swoje utrzymanie, stąd trasy jego podróży układały się w zależności od przeznaczenia otrzymanego do przewozu ładunku (tramping).
Żaglowiec pływał do 1929 r. 13 lipca 1930 r. nastąpiło przekazanie bandery na „Dar Pomorza” (w tym czasie WSM przeniosła się z Tczewa do Gdyni). W trakcie służby pod polską banderą statek pokonał łącznie 65 tys. mil morskich. „Lwów” przekazany został Marynarce Wojennej i wykorzystywany był jako hulk – najpierw jako pływające koszary dla załóg okrętów podwodnych, potem magazyn, wreszcie krypa węglowa. Głosy nielicznych, aby ten zasłużony i owiany legendą statek zabetonować i przerobić na pomnik bądź muzeum nie znalazły dostatecznego poparcia. „Lwów” został w 1938 r. przekazany na złom, a rozebrany prawdopodobnie już w czasie wojny.
„Lwów” był pierwotnie malowany na czarno z białym pasem bateryjnym i imitacjami ambrazur. Pod koniec służby cały statek w części nawodnej został przemalowany na biało.
Załoga żaglowca
edytujKomendanci (kapitanowie)
edytujNa „Lwowie” powstał zwyczaj tytułowania dowódcy żaglowca szkolnego komendantem, a nie kapitanem. Wynikał on z faktu, że w załodze zawsze był więcej niż jeden kapitan żeglugi wielkiej (np. w pierwszej załodze byli wszyscy trzej dowódcy "Lwowa": aktualny - Tadeusz Ziółkowski oraz jego następcy: Mamert Stankiewicz jako kierownik nauki i Konstanty Matyjewicz-Maciejewicz jako starszy oficer). Ponieważ w owych czasach do oficerów nawigacyjnych innych niż kapitan tradycyjnie mówiono "panie poruczniku", zwracanie się w ten sposób do oficera będącego kapitanem było niestosowne. Aby więc odróżnić kapitana dowodzącego żaglowcem od innych służących na nim kapitanów, tytułowano go komendantem. Zwyczaj ten, oficjalnie zapisywany w dokumentach okrętowych, przeszedł potem na kolejne żaglowce Dar Pomorza oraz Dar Młodzieży i jest kultywowany do dziś, przy czym nie stosuje się go na żadnych innych polskich statkach.
Funkcyjni
edytujSłuchacze Szkoły Morskiej
edytuj- mistrz zawodów sportowych o mistrzostwo Lwowa w czasie rejsu do Brazylii w 1923 r: Zygmunt Prumbsow
- autor książki Z dziennika marynarza - na pokładzie Lwowa z Gdańska do Rio de Janeiro i z powrotem: Tadeusz Dębicki
Inni
edytujGaleria
edytuj-
Cisza. Rejs przez równik 1923 r.
-
Część stałej załogi Lwowa".
-
Zmiana warty – Lwów, a w oddali Dar Pomorza
-
Lwów jako koszary załóg okrętów podwodnych (hulk mieszkalny). Obok ORP "Żbik".
-
Fragment ekspozycji w Muzeum Wisły w Tczewie.
Następcy
edytujFilatelistyka
edytujPoczta Polska wyemitowała 21 lipca 1980 r. znaczek pocztowy o nominale 2 złote przedstawiający STS Lwów. Autorem projektu znaczka był prof. Stefan Małecki. Obok żaglowca na znaczku widniał portret kpt. Tadeusza Ziółkowskiego. Znaczek pozostawał w obiegu do 31 grudnia 1994 r.[3].
Zobacz też
edytuj- Antoni Garnuszewski
- Lwów miasto
Uwagi
edytuj- ↑ W literaturze podawany jest na ogół rok 1869. Prawidłowy rok 1868 według Romański 2022 ↓ i cytowanej tam prasy z tego roku – z tego, „Liverpool Albion” z 27 kwietnia 1868 roku donosi o zwodowaniu statku w sobotę (przypadającą 25 kwietnia)
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Romański 2022 ↓.
- ↑ Andrzej Azyan , Sto lat temu żaglowiec "Lwów" przepłynął równik, „Semper Fidelis”, 3 (171), wrzesień 2023, s. 20-22, ISSN 0866-9414 .
- ↑ Marek Jedziniak: Z tradycji szkolnictwa morskiego. www.kzp.pl. [dostęp 2018-05-27]. (pol.).
Bibliografia
edytuj- Tadeusz Dębicki: Z dziennika marynarza – na pokładzie Lwowa z Gdańska do Rio de Janeiro i z powrotem.
- Karol Olgierd Borchardt: Kolebka nawigatorów, Oficyna Wydawnicza Miniatura, Gdynia 1997, ISBN 83-908175-0-0
- Karol Olgierd Borchardt: Znaczy Kapitan, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1960, ISBN 83-215-5164-5
- Krzysztof Romański: Nowa data powstania Lwowa. Żaglowiec był starszy o rok. Żaglowce.info, 2022-12-13. [dostęp 2022-12-16].
Linki zewnętrzne
edytuj- Zdjęcia żaglowca Lwów
- Wcześniejsze dzieje po angielsku. lapin.hi-edu.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-01-22)].
- WEU 1918-1939. weu1918-1939.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-17)].