SZD-8 Jaskółka

SZD-8 Jaskółka – polski, jednomiejscowy szybowiec wyczynowy konstrukcji drewnianej. Zaprojektowany został w Szybowcowym Zakładzie Doświadczalnym w Bielsku-Białej.

SZD-8 Jaskółka

SZD-8 Jaskółka (nr rej. SP-1335) w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie
Dane podstawowe
Państwo	Polska
Producent	Szybowcowy Zakład Doświadczalny
Konstruktor	Tadeusz Kostia, Justyn Sandauer, Adam Skarbiński
Typ	szybowiec
Konstrukcja	drewniany średniopłat
Załoga	1
Historia
Data oblotu	21 września 1951
Dane techniczne
Wymiary
Rozpiętość	16 m
Wydłużenie	18,8
Długość	7,42 m
Wysokość	1,41 m
Powierzchnia nośna	13,6 m²
Profil skrzydła	NACA 23012A
Masa
Własna	270 kg
Startowa	450 kg (z balastem)
Osiągi
Prędkość minimalna	55 km/h
Prędkość dopuszczalna	250 km/h
Prędkość holowania	140 km/h
Prędkość min. opadania	0,75/74 km/h
Doskonałość maks.	26,3/83 km/h
Dane operacyjne
Użytkownicy
Polska oraz 10 krajów świata.

Historia

SZD-8 Jaskółka na Targach Lipskich w 1954 r.

Prace dotyczące konstrukcji Jaskółki rozpoczęto na początku 1950 r., po konferencji z udziałem wielu pilotów polskich i inżynierów w Szybowcowym Zakładzie Doświadczalnym. Przyjęto ustalenia, wg których powinien powstać szybowiec wyczynowy przeznaczony do latania na termice, na żaglu, na fali, a także do lotów chmurowych i burzowych. Ponadto miał wykonywać pełną akrobację i być przystosowany do wszystkich rodzajów startów – na holu za samolotem, wyciągarką, z lin gumowych oraz grawitacyjnego.

Projekt szybowca został opracowany przez Tadeusza Kostię, a konstrukcja przez Justyna Sandauera i Adama Skarbińskiego. Pierwszy prototyp o znakach SP-1222 został zbudowany w Bielsku-Białej i oblatany 21 września 1951 r. przez pilota doświadczalnego Adama Zientka. Podczas prób okazało się, że prototyp posiadał wiele wad dotyczących sterowności, szczególnie istotnym problemem było wchodzenie w płaski korkociąg. Po ich wyeliminowaniu i dalszych badaniach okazało się, że dopracowana wersja SZD-8bis Jaskółka (oblatana 24 grudnia 1952 r. również przez Adama Zientka) posiada bardzo dobre właściwości lotne.

Egzemplarz serii przedprodukcyjnej Jaskółki dopuszczono do udziału w I Szybowcowych Mistrzostwach Polski w Lesznie rozegranych od 14 do 28 czerwca 1953 roku. Piloci-oblatywacze SZD stwierdzili, że Jaskółka nie ustępowała Musze w krążeniu, natomiast była od niej lepsza w przelotach pomiędzy kominami termicznymi.

Pierwsza seria 30 egzemplarzy wyprodukowanych Jaskółek okazała się liczbą niewystarczającą wskutek zamówień z zagranicy.

W trakcie dalszej produkcji opracowano następujące wersje szybowca:

• SZD-8 bis E – miała wzmocnione napędy sterów, podwozie, nową płozę tylną i poprawiony obrys usterzenia poziomego,
• SZD-8 bis W – miała w skrzydłach zbiorniki balastowe o pojemności 95 dm³, z możliwością opróżnienia w powietrzu,
• SZD-8 bis Z (zawodnicza) – wersja powstała z przebudowy wersji SZD-8 bis W, która miała problem ze szczelnością instalacji wodnej. Dodatkowo wzmocniono podwozie, zmieniono napędy sterów na sztywniejsze, oraz poprawiono kształt przedniej części kadłuba poprzez poprawę linii przejścia kadłub-limuzyna,
• SZD-8 bis III – wersja opracowana przez Stanisława Wielgusa. Szybowiec oparty na dokumentacji SZD-8 bis E oraz SZD-8 bis Z z następującymi zmianami konstrukcyjnymi: wzmocnienie podwozia, zabudowa metalowej płozy ogonowej oraz zastosowanie we wszystkich napędach łożysk produkcji krajowej,
• SZD-8 bis O – wersja oparta na dokumentacji SZD-8 bis E. Zastosowano w niej obrys kadłuba jak w SZD-8 bis Z, poprawiono kształt tablicy przyrządów i zabudowano nowy model aparatury tlenowej typu KP-14. Nie posiadała zbiorników wodnych,
• SZD-8 ter Z – opracowana przez zespół pod kierunkiem mgr. inż. Z. Brachackiego na podstawie dokumentacji SZD-8 bis Z. Zmieniono w niej hamulce aerodynamiczne z drewnianych na metalowe, przekonstruowano tablicę przyrządów, poprawiono napęd zbiorników wody i zaostrzono grubą dotychczas krawędź spływu przejścia skrzydło-kadłub, zamieniono drewniane przejścia powierzchni nierozwijalnych na wykonane z laminatu,
• SZD-8 ter ZO – wersja SZD-8 ter Z bez zbiorników wodnych i zapadki w kółku,
• SZD-8 Jaskółka K – projekt wersji ze skrzydłem bez klap, niezrealizowany.

SZD-8 Jaskółka ter Z

W 1956 r. polscy piloci na Jaskółkach Z wystartowali w Mistrzostwach świata w szybownictwie w Saint-Yan. Marian Gorzelak zajął trzecie miejsce w klasyfikacji końcowej, a Tadeusz Góra był dwudziesty czwarty. Medal Gorzelaka był pierwszym medalem szybowcowych mistrzostw świata zdobytym dla Polski.

Łącznie wyprodukowano 135 Jaskółek. Produkcję zakończono pod koniec lat 50.

Na bazie SZD-8 zostały skonstruowane szybowce o zbliżonej konstrukcji:

• w 1954 r. powstała wersja z usterzeniem motylkowym oznaczona jako SZD-14 Jaskółka M. W czasie badań w locie doszło do ukręcenia się tylnej części kadłuba, który trzymał się na jednej listwie kilowej (pilot doświadczalny Adam Dziurzyński). Pilotowi udało się wylądować. Produkcji seryjnej nie podjęto,
• w 1954 r. kadłub SZD-8bis wykorzystano do budowy szybowca wysokowczynowego SZD-11 Albatros, zbudowano 1 egzemplarz,
• w 1956 r. skonstruowano szybowiec SZD-17 Jaskółka L, którego zbudowano 4 egzemplarze. Były wykorzystywane przez pilotów kadry do lotów wyczynowych oraz startu w zawodach krajowych.

Jeden egzemplarz szybowca SZD-8bis Jaskółka o znakach rejestracyjnych SP-1335 znajduje się w zbiorach Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie.

Konstrukcja

Jednomiejscowy szybowiec wyczynowy konstrukcji drewnianej.

Limuzyna kabiny odsuwana do tyłu, dzięki czemu pilot miał dobrą widoczność na wszystkie strony. Pedały i fotel pilota nastawny w locie. Kadłub półskorupowy o przekroju eliptycznym pokryty sklejką. Z przodu i dołu kadłuba zamocowano zaczepy przedni i dolny do startu na holu. Podwozie jednotorowe złożone z płozy przedniej, osłoniętego kółka oraz płozy ogonowej. Hamulec kółka głównego sprzężony z hamulcami aerodynamicznymi.

Skrzydło dwudzielne, jednodźwigarowe również pokryte sklejką, wyposażone w hamulce aerodynamiczne, lotki i klapy. W płatach umieszczone podręczne bagażniki, dostępne z wnętrza kabiny.

Usterzenie klasyczne, z możliwością składania. Statecznik kryty sklejką, ster płótnem. Statecznik pionowy stanowi nierozłączną część z kadłubem, kryty sklejką. Ster konstrukcji drewnianej, kryty płótnem, zamocowany do dźwigarka statecznika. Usterzenie poziome składane do góry na czas transportu.

Jaskółka wyposażona została w światła pozycyjne, jak i została przystosowana do zabudowy aparatury tlenowej ze względu na możliwość wykonywania lotów w chmurach.

Rekordy

Na Jaskółce zdobyto w sumie 17 rekordów świata, m.in.:

• rekord prędkości lotu 97,4 km/h, 100 km po trójkącie,
• rekord lotu docelowo-powrotnego na dystansie 533 km,
• w 1959 rekord NRD w locie na 100 km po trójkącie zdobyty przez Wernera Runge.

Bibliografia

• Piotr Piechowski: Modelarstwo lotnicze. SZD-8 Jaskółka. [dostęp 2010-06-25]. (pol.).
• Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie. SZD-8 Jaskółka. [dostęp 2010-06-25]. (pol.).
• Andrzej Błasik, Andrzej Glass, Stanisław Madeyski: Konstrukcje lotnicze Polski Ludowej. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1965. OCLC 830916815.
• Janusz Babiejczuk, Jerzy Grzegorzewski: Polski przemysł lotniczy 1945 – 1973. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1974. OCLC 831052958.
• Marian Krzyżan: Samoloty w muzeach polskich. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1983. ISBN 83-206-0432-X. OCLC 751284219. (pol.).
• Andrzej Glass, Tomasz Murawski: Polskie szybowce 1945–2011. Problemy rozwoju. Bielsko-Biała: Wydawnictwo SCG, 2012. ISBN 978-83-932826-0-9. OCLC 804836344.
• Instrukcja użytkowania. Szybowiec SZD-8 Jaskółka 1965. [dostęp 2019-03-14]. (pol.).
• Konstrukcje lotnicze Polski ludowej (27). „Skrzydlata Polska”. 34/1955, s. 13, 21 sierpnia 1955. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 

Linki zewnętrzne

• Fotograficzny rejestr szybowców. SZD-8 Jaskółka (pol.)