Samuel Eilenberg

polski matematyk

Samuel Eilenberg (ur. 30 września 1913 w Warszawie, zm. 30 stycznia 1998 w Nowym Jorku) – polsko-amerykański matematyk pochodzenia żydowskiego, jeden z czołowych przedstawicieli warszawskiej szkoły matematycznej, członek zagraniczny Polskiej Akademii Nauk.

Samuel Eilenberg
Ilustracja
Samuel Eilenberg (1970)
Data i miejsce urodzenia

30 września 1913
Warszawa

Data i miejsce śmierci

30 stycznia 1998
Nowy Jork

profesor nauk matematycznych
Alma Mater

Uniwersytet Warszawski

Doktorat

1936

Polska Akademia Nauk
Status

członek zagraniczny

Uczelnia

Uniwersytet Warszawski
Uniwersytet Michigan

Życiorys

edytuj

W roku akademickim 1930/1931 rozpoczął studia matematyczne na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Warszawskiego. W 1936 obronił pracę doktorską O zastosowaniach topologicznych odwzorowań na okrąg koła. 12 kwietnia 1939 wypłynął z Gdyni statkiem do Wielkiej Brytanii a następnie do USA, zabierając całe swoje matematyczne archiwum. Eilenberg zrezygnował z obywatelstwa polskiego w 1948 roku i przyjął obywatelstwo USA[1]. Topolog, współtwórca teorii kategorii, algebry homologicznej (z Henrym Cartanem)[2]  i nowoczesnej (aksjomatycznej) topologii algebraicznej (z Normanem Steenrodem)[3][4]. Miał zasadniczy wpływ na rozwój i język matematyki XX wieku. Wniósł wkład do teorii automatów[5]. Był pierwszym i przez dłuższy czas jedynym niefrancuskim uczestnikiem słynnej grupy matematyków, publikującej pod pseudonimem Nicolas Bourbaki.

Samuel Eilenberg był również znawcą i kolekcjonerem dzieł sztuki, zwłaszcza dalekowschodnich. O ile w świecie matematyków był znany jako Sammy, to w świecie sztuki był znany jako Profesor.

Razem z Saundersem Mac Lanem pracował nad przestrzeniami topologicznymi[6][7], znanymi obecnie jako przestrzeniami Eilenberga-MacLane’a[a][8][9]. Efekty innych jego prac to ścisła definicja homologii singularnej, ciągi spektralne Eilenberga-Moore'a (z Johnem Moore'em), twierdzenie o przeszkodach (metoda), aksjomatyka Eilenberga-Steenroda teorii homologicznych i kohomologicznych (z Normanem Steenrodem), wyniki z topologicznej teorii wymiaru oraz z teorii węzłów.

Laureat Nagrody Wolfa z matematyki (1986)[10]. W 1991 r. został członkiem zagranicznym PAN[11].

W 1996 roku doznał udaru mózgu. Po kolejnym udarze 2 lata później zmarł w Nowym Jorku.

Wybrane publikacje

edytuj
  • Samuel Eilenberg, Tudor Ganea, On the Lusternik-Schnirelmann Category of Abstract Groups, „The Annals of Mathematics”, 65 (3), 1957, s. 517, DOI10.2307/1970062, JSTOR1970062 (ang.).
  • Samuel Eilenberg, John C. Moore, Limits and spectral sequences, „Topology”, 1 (1), 1962, s. 1–23, DOI10.1016/0040-9383(62)90093-9 (ang.).
  1. Spotykana jest pisownia „Eilenberga-Mac Lane’a”

Przypisy

edytuj
  1. Stefan Jackowski, Samuel Eilenberg - wielki matematyk z Warszawy, „Wiadomości Matematyczne”, 50 (1), 2015, s. 21–43, DOI10.14708/wm.v50i1.651.
  2. Henry Cartan, Samuel Eilenberg, Homological Algebra, Princeton University Press, 1956 (Princeton Mathematical Series, vol. 19) (ang.).
  3. S. Eilenberg, N.E. Steenrod, Axiomatic Approach to Homology Theory, „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”, 31 (4), 1945, s. 117–120, DOI10.1073/pnas.31.4.117, PMID16578143, PMCIDPMC1078770 (ang.).
  4. Samuel Eilenberg, Norman E. Steenrod, Foundations of algebraic topology, Princeton University Press, 1952 (ang.).
  5. Samuel Eilenberg, Automata, Languages and Machines, New York: Academic Press, 1974–1976, ISBN 0-12-234001-9, OCLC 915666 (ang.).
  6. Samuel Eilenberg, Saunders MacLane, Relations Between Homology and Homotopy Groups of Spaces, „The Annals of Mathematics”, 46 (3), 1945, s. 480, DOI10.2307/1969165, JSTOR1969165 (ang.).
  7. Samuel Eilenberg, Saunders MacLane, Relations Between Homology and Homotopy Groups of Spaces. II, „The Annals of Mathematics”, 51 (3), 1950, s. 514, DOI10.2307/1969365, JSTOR1969365 (ang.).
  8. Eilenberg-MacLane space [online], Encyclopedia of Mathematics [dostęp 2022-03-08] (ang.).
  9. Eilenberg-Mac Lane space [online], ncatlab.org [dostęp 2022-03-08] (ang.).
  10. Samuel Eilenberg. Wolf Prize Laureate in Mathematics 1986 [online], wolffund.org.il [dostęp 2020-03-26] (ang. • hebr.).
  11. Zmarli Członkowie Akademii [online], Polska Akademia Nauk [dostęp 2020-03-26].

Linki zewnętrzne

edytuj