Samuel Hirszenberg
Samuel Hirszenberg (ur. 10 sierpnia 1865 w Łodzi, zm. 15 września 1908 w Jerozolimie[1]) – polski malarz pochodzenia żydowskiego, brat Henryka i Leona Hirszenbergów oraz szwagier Henryka Glicensteina[2].
 Autoportret (1907) | |
| Data i miejsce urodzenia |
10 sierpnia 1865 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
15 września 1908 |
| Dziedzina sztuki | |
| Epoka | |
Życiorys edytuj
Okres edukacji edytuj
Jego rodzicami byli Sura (Sara) Perla Awner (ur. 1845 w Tuszynie, zm. 26 kwietnia 1906 w Łodzi) oraz Dawid (ur. 1844 w Zgierzu, zm. 4 sierpnia 1907 w Łodzi) Hirszenbergowie. Był najstarszym z jedenaściorga rodzeństwa[1]. W rodzinnym mieście, w latach 1877–1880, uczęszczał do Szkoły Rzemiosła[1]. Talent młodego artysty dostrzegł dyrektor łódzkiego Szpitala im. Poznańskich, dr Maksymilian Cohn. To dzięki niemu Samuelowi Hirszenbergowi udało się otrzymać od łódzkich przemysłowców stypendium (m.in. od Izraela Poznańskiego), dzięki któremu w latach 1881–1883 mógł wyjechać do Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie, gdzie kształcił się w pracowniach Feliksa Szynalewskiego, Izydora Jabłońskiego i Władysława Łuszczkiewicza. Od 1883 nauki pobierał w akademii monachijskiej, pod kierunkiem Alexandra Wagnera (do 1887[1]), i następnie w Paryżu w Akademii Colarossiego (1888–1889[1])[2][3]. W 1885 na monachijskiej akademii został wyróżniony srebrnym medalem. W 1887 ukończył obraz Jeszybot („Szkoła Talmudystów”), za który otrzymał pierwsze wyróżnienia (m.in. w 1889 srebrny medal na Wystawie Światowej w Paryżu), a na zamówienie rodziny Poznańskich namalował Hamana i Esterę (1889)[1].
Praca twórcza edytuj
Po zakończeniu edukacji, na przełomie 1889 i 1890, powrócił w Łodzi[1], gdzie związał się z tamtejszym środowiskiem artystycznym (m.in. z Natanem Altmanem, Henrykiem Glicensteinem czy Leopoldem Pilichowskim)[4]. W 1891 wyjechał do Monachium, w którym otworzył pracownię. Wówczas powstały m.in. obrazy Wszechświat oraz Cmentarz żydowski[1]. Dwa lata później powrócił ponownie do Łodzi. Tutaj wynajął pracownię i mieszkanie w kamienicy Pinkusa, namalował Konferencyjkę oraz skupił wokół swojej osoby tworzące się środowisko artystyczne. W 1894 wziął udział w wystawie twórców należących do Secesji Monachijskiej (Sjesta sobotnia). W latach 1895–1904 wielokrotnie bywał gościem plenerów oraz letnich wakacji Teresy Silberstein w Lisowicach, podczas których portretował członków rodziny fundatorki oraz okoliczne pejzaże. W drugiej połowie 1896 przebywał w Monachium. Prace prezentował na wystawie Secesji Monachijskiej oraz w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie. 16 grudnia tego samego roku ożenił się z Marią Anną Pauliną Chretien[1].
W 1898 Samuel Hirszenberg przebywał w Normandii, gdzie malował sceny rodzajowe oraz pejzaże morskie. W następnym roku ukończył monumentalne dzieło Żyd wieczny tułacz. W 1901 przebywał kilka miesięcy we Włoszech (m.in. w Rzymie), gdzie malował pejzaże, sceny rodzajowe i studia portretowe, które wystawił następnie w Łodzi w salonie Jana Grodka (1901) oraz w następnym roku na indywidualnej wystawie w Salonie Krywulta w Warszawie. Tam też prezentował Żyda wiecznego tułacza. W 1903 przebywał ponownie w Monachium, przygotowując projekty[1] oraz malując część obrazów[1] zamówionych przez Leonię Poznańską w celu udekorowania sali jadalnej oraz balowej w pałacu Izraela Poznańskiego[4]. W 1904 ukończył, malowany od 1896, obraz Wychodźcy[1], a jesienią 1904 przeniósł się do Krakowa[2][3], w którym skupił środowisko malarzy żydowskich (Neuman, Gottlieb, Merkel, Kuna, Hochman) i wziął udział pod koniec roku w jubileuszowej wystawie krakowskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych. W 1905 ukończył Czarny sztandar, a rok później wziął udział w Salonie Société des Artistes Français w Paryżu, wystawiając Wychodźców. Namalował wówczas Święto w getcie oraz Niedzielę. Lato 1906 spędził w Rytrze, tworząc portrety i studia pejzażowe techniką pastelową[1].
W 1907 zmarł ojciec malarza, powstał Spinoza wyklęty[1]. W tym samym roku Hirszenberg wyjechał do Francji (przebywał krótko w Bretanii i Paryżu), skąd udał się, na zaproszenie Borysa Schatza, do Jerozolimy, w celu objęcia posady profesora[1] w Szkole Sztuk Pięknych i Rzemiosł Besaleela[2][3]. W Niemczech na wystawie Sztuki Żydowskiej w Berlinie wystawił Wychodźców. W 1908 uczył rysunku i malarstwa w Besaleel, rysował pejzaże i studia portretowe mieszkańców Palestyny.
Pochowany został na cmentarzu na Górze Oliwnej[1].
Twórczość edytuj
Samuel Hirszenberg uprawiał malarstwo realistyczne, stopniowo przechodząc do impresjonizmu, wiele jego prac nawiązuje do symbolizmu i wkracza na grunt ekspresjonizmu. Malował melancholijne sceny rodzajowe o tematyce żydowskiej, duże alegorie często inspirowane literaturą. Poruszał tematykę prześladowań i pogromów Żydów, przedstawiał żydowskie obrzędy i tradycję, ilustrował ich powolny proces asymilacji. Jednocześnie tworzył tradycyjne portrety, liczne pejzaże, kompozycje dekoracyjne i sporadycznie akty[2].
Artysta debiutował w Zachęcie w 1885, często i systematycznie wystawiał m.in. w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie, ponadto w Berlinie, Monachium i Paryżu. Jego prace uległy w znacznej części zniszczeniu w czasie II wojny światowej, zachowana część rozproszona w kolekcjach prywatnych. Najbardziej znane obrazy to: Żyd wieczny tułacz, Urania, Spinoza wyklęty, Cmentarz żydowski, Jeszyboth, Pod ścianą płaczu, Synagoga, Czarny sztandar[5][3].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Adam Klimczak, Izabella Powalska, Teresa Śmiechowska, Bracia Hirszenbergowie – W poszukiwaniu Ziemi Obiecanej, wyd. I, Łódź, Warszawa: Muzeum Miasta Łodzi, Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma, 2017, s. 132–137, ISBN 978-83-65026-23-1.
- ↑ a b c d e Jewish Historical Institute [online], 7 marca 2017 [dostęp 2017-03-07] [zarchiwizowane z adresu 2017-03-07].
- ↑ a b c d Samuel Hirszenberg. Biografia, dzieła, wystawy [online], 7 marca 2017 [dostęp 2017-03-07] [zarchiwizowane z adresu 2017-03-07].
- ↑ a b Poznańscy, [w:] Marcin Jakub Szymański, Błażej Torański, Fabrykanci. Burzliwe dzieje rodów łódzkich przemysłowców, Warszawa: Zona Zero, 28 października 2016, s. 103, ISBN 978-83-935847-8-9.
- ↑ The Jewish Museum [online], 7 marca 2017 [dostęp 2017-03-07] [zarchiwizowane z adresu 2017-03-07].
Linki zewnętrzne edytuj
- Andrzej Kobos. Malarstwo polskich Żydów. „Zwoje (The Scrolls)”, 2001. [zarchiwizowane z adresu 2011-12-19].
- Prace Hirszenberga w zasobach Centralnej Biblioteki Judaistycznej
- Samuel Hirszenberg – reprodukcje w bibliotece Polona