Satiacja semantyczna

Satiacja semantyczna – zjawisko psychologiczne polegające na odczuciu krótkotrwałego wrażenia utraty znaczenia słów lub wyrażeń po ich wielokrotnym powtarzaniu.

Historia i badania

Wyrażenie „satiacja semantyczna” zostało zapoczątkowane przez Leona Jakobovitsa Jamesa w jego dysertacji na McGill University nagrodzonej w 1962 roku. Do tamtej pory wyrażenie „satiacja słowna” było używane wraz z terminami opisującymi zmęczenie psychiczne. W pracy dyplomowej James wymieniał wiele innych nazw tego zjawiska:

„Many other names have been used for what appears to be essentially the same process: inhibition (Herbert, 1824, in Boring, 1950), refractory phase and mental fatigue (Dodge, 1917; 1926a), lapse of meaning (Bassett and Warne, 1919), work decrement (Robinson and Bills, 1926), cortical inhibition (Pavlov, 192?), adaptation (Gibson, 1937), extinction (Hilgard and Marquis, 1940), satiation (Kohler and Wallach, 1940), reactive inhibition (Hull, 19113 (sic)), stimulus satiation (Glanzer, 1953), reminiscence (Eysenck, 1956), verbal satiation (Smith and Raygor, 1956), and verbal transformation (Warren, 1961b).” (From Leon Jakobovits James, 1962)

Praca prezentuje także eksperymenty demonstrujące efekt satiacji semantycznej w różnych czynnościach kognitywnych, takich jak ocenianie słów i kształtów prezentowanych wiele razy w krótkim czasie, powtarzanie słów werbalnie i grupowanie ich, dodawanie numerów po wypowiedzeniu ich oraz tłumaczenie słów powtarzanych w jednym z dwóch języków. W każdym przypadku uczestnik badania powtarzał słowo lub numer przez kilka sekund, po czym wykonywał czynność kognitywną używającą tego słowa. Z eksperymentu wynikło, że powtarzanie słowa przed jego użyciem komplikowało zadanie.

Wyjaśnieniem zjawiska było to, że powtarzanie słowa werbalnie wzbudzało specyficzną część neuronów kory mózgu, odpowiedzialnych za znaczenie słowa. Szybkie powtarzanie powodowało wykonywanie czynności obwodowych i czuciowo-ruchowych oraz aktywację ośrodkowego układu nerwowego, co może powodować efekt hamowania reaktywnego, w wyniku którego intensywność czynności zmniejsza się przy każdym powtórzeniu. Jakobovits James (1962) nazywa ten wniosek początkiem „eksperymentalnej neurosemantyki”.

Zastosowania

Satiacja semantyczna może być używana w celu zmniejszenia jąkania, redukując nasilenie negatywnych emocji wywoływanych mową.

W kulturze popularnej

• W noweli Berenice Edgara Allana Poego, bohater opisuje stan mentalny, który skłaniał go do „powtarzania, monotonnie, jakiegoś często spotykanego słowa, dopóki jego dźwięk tracił jakikolwiek sens”.
• W odcinku „The One with the Stoned Guy” serialu Przyjaciele, postać opisywana w tytule powtarza słowo ‘Tartlets’, aż w końcu zauważa, iż straciło ono „jakikolwiek sens”.
• W opowiadaniu „Stanley Toothbrush” Terry’ego Carra, bohater powtarza słowo „shelf” (półka) tyle razy, że traci ono znaczenie w takim stopniu, że wszystkie półki w jego domu znikają. Występuje u niego także „generacja semantyczna”, dzięki której ciągłe mówienie o czymś w końcu sprawia, iż jest to prawdziwe.
• Satiacja semantyczna jest często używana w powieści Tony’ego Burgessa Pontypool Changes Everything, jak i w filmowej adaptacji powieści.
• W serii książkowej Guardians of Ga'Hoole, młode sowy są zmuszane do powtarzania swoich imion aż stracą one znaczenie, po czym ptaki używają przypisanych numerów jako nowych imion.
• W odcinku „Radioactive Man” Simpsonów Milhouse narzeka na konieczność powtarzania motto Radioactive Boya „Jiminy Jillickers” tak często, iż „traci ono całe znaczenie”.
• W odcinku „Robin 101” Jak poznałem waszą matkę Ted mówi że „wszystko brzmi dziwnie po powtórzeniu sto razy” i powtarza słowo „bowl” (miska), dopóki nie zostaje zdezorientowany.
• W odcinku „Ultimatum” The Office, w końcowej scenie Holly Flax mówi o sytuacji, kiedy, po wielokrotnym powtórzeniu, słowa zaczynają brzmieć dziwnie. Podaje jako przykład „we're going to be just fine, just fine”.
• W serialu "Ted Lasso" w odcinku 6 problemy bohatera zaczynają się od wyrazu "Plan".

Zobacz też

• jamais vu

Bibliografia

• Dodge, R.. The laws of relative fatigue. „Psychol. Rev.”. 1917 (24). s. 89–113. 
• Don, V.J. and Weld, H.P.. Lapse of meaning with visual fixation. „Amer. J. Psychol.”. 1924 (35). s. 446–450. 
• Duncan, C.P.. On the similarity between reactive inhibition and neural satiation. „Amer. J. Psychol.”. 1956 (69). s. 227–235. 
• Eysenck, H.J.. Cortical inhibition, figural after-effect, and theory of personality. „J. Abnorm. Soc. Psychol.”. 1955 (51). s. 94–106. 
• Gaynor, Miriam: An effect of satiation on recall. New York: New School for Social Research, 1954.brak strony w książce Unpublished Ph.D. Dissertation.
• Severance, Elisabeth and Washburn, Margaret.. The loss of associative power in words after long fixation. „Amer. J. Psychol.”. 1907 (18). s. 182–186. 
• Smith, D.E. P., and Raygor, A.L.. Verbal satiation and personality. „J. Abnrom, soc. Psychol.”. 1956 (52). s. 323–326. 
• Warren, R.M. Illusory changes in repeated words: Differences between young adults and the aged. „Amer. J. Psychol.”. 1961a (74). s. 506–516. 
• Warren, R.M.. Illusory changes of distinct speech upon repetition – the verbal transformation effect. „Brit. J. Psychol.”. 1961b (52). s. 249–258. 
• Wertheimer, M.. Studies of some Gestalt qualities of words. „In Gestalthaftes sehen: Ergebnisse und Aufgaben der Morphologie”, s. Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 1960. Darmstadt, Germany. 
• Wertheimer, M.. The relation between the sound of a word and its meaning. „Amer. J. Psychol.”. 1958 (71). s. 412–415. 
• Lambert, W.E. and Jakobovits, L.A.. Verbal satiation and changes in the intensity of meaning. „Journal of Experimental Psychology”. 1960 (60), s. 376–83, 1960. PMID: 13758466. 
• Jakobovits, L.A. and Lambert, W.E.. Semantic satiation among bilinguals. „Journal of Experimental Psychology”. 1961 (62), s. 576–82, 1961. PMID: 14450947. 
• Jakobovits, L.A. and Lambert, W.E.. Semantic satiation in an addition task. „Canadian Journal of Psychology”. 1962 (16). s. 112–19. 
• Jakobovits, L.A. and Lambert, W.E.. Mediated satiation in verbal transfer. „Journal of Experimental Psychology”. 1962 (64), s. 346–51, 1962. PMID: 14450946. 
• Jakobovits, L.A. and Lambert, W.E.: The effects of repetition in communication on meanings and attitudes. New York: Appleton-Century-Crofts, 1963, s. 167–76.
• Messer, S., Jakobovits, L.A., Kanungo, R., and Lambert, W.E.. Semantic satiation of words and numbers. „British Journal of Psychology”. 1964 (55), s. 155–63, 1964. PMID: 14168480. 
• Jakobovits, L.A. and Lambert, W.E.. Stimulus-characteristics as determinants of semantic changes with repeated presentation. „American Journal of Psychology”. 1964 (77). s. 84–92. 
• Jakobovits, L.A.. Semantic satiation in concept formation. „Psychological Reports”. 17 (1), s. 113–14, 1965. DOI: 10.2466/pr0.1965.17.1.113. PMID: 5826453. 
• L.A. Jakobovits. Repetition of auditorily presented information. „Psychological Reports”. 17 (3), s. 785–86, 1965-12. DOI: 10.2466/pr0.1965.17.3.785. PMID: 5854255. 
• Jakobovits, L.A.. Utilization of semantic satiation in stuttering: A theoretical analysis. „Journal of Speech and Hearing Disorders”. 1966 (31). s. 105–114. 
• Jakobovits, L.A.. Studies of fads: I. The 'Hit Parade.'. „Psychological Reports”. 1966 (18). s. 443–50. 
• Jakobovits, L.A.. Semantic satiation and cognitive dynamics. „Journal of Special Education”. 1967 (2). s. 35–44. 
• Jakobovits, L.A. and Hogenraad, Robert.. Some suggestive evidence on the operation of semantic generation and satiation in group discussions. „Psychological Reports”. 1967 (20). s. 1247–1250. 
• Jakobovits, L.A.: Words, words, words. Bombay: Manaktala & Sons, 1967.brak strony w książce
• Jakobovits, L.A. and Lambert, W.E.. A note on the measurement of semantic satiation. „Journal of Verbal Learning and Verbal Behavior”. 1967 (6). s. 954–57. 
• Jakobovits, L.A. and Hogenraad, Robert. Le phénomene de la satiation semantique. „Bulletin de Psychologie”. 1968 (22). s. 140–9. 
• John Kounios, Sonja I. Kotz and Phillip J. Holcomb: On the Locus of the Semantic Satiation Effect: Evidence from Event-Related Brain Potentials.. [dostęp 2013-04-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2001-01-25)].