Schizorhiza neglecta

*Schizorhiza neglecta*
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	kosaćcowate
Rodzaj	Schizorhiza
Gatunek	Schizorhiza neglecta
	Nazwa systematyczna
	Schizorhiza neglecta (Goldblatt) Goldblatt & J.C.Manning; Strelitzia 35: 104 (2015)
Synonimy
	Lapeirousia corymbosa subsp. alta Goldblatt; Lapeirousia neglecta Goldblatt;
	Lapeirousia corymbosa subsp. alta Goldblatt; Lapeirousia neglecta Goldblatt;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Schizorhiza neglecta (Goldblatt) Goldblatt & J.C.Manning – gatunek rzadkich roślin należący do monotypowego rodzaju Schizorhiza Goldblatt & J.C.Manning z rodziny kosaćcowatych (Iridaceae), występujący endemicznie w Kraju Przylądkowym w Południowej Afryce^[4]. Obszar występowania tego gatunku ograniczony jest do 65-kilometrowego odcinka gór Hottentots-Holland w skrajnie południowo-zachodniej części Prowincji Przylądkowej Zachodniej. Znane są trzy populacje tej rośliny: w Bainskloofpas, Jonkershoek oraz w Steenbras Dam. Największa populacja zasiedla skarpy rzeki Berg, które w okresie jej kwitnienia pokryte są dywanami białych kwiatów^[5].

Morfologia edytuj

Kwiaty populacji z Bainskloofpas

Pokrój: Rośliny zielne o wysokości 28–45(–55) cm^[5].
Pędy: Podziemna elipsoidalna bulwocebula o średnicy 12–14 mm, z płaską nasadą, przy której tworzy się kilka potomnych bulwocebul, pokryta brązową tuniką, korkowatą do papierzastej. Łodyga wyprostowana, luźno 5–7–krotnie rozgałęziona, w dolnej części spłaszczona i uskrzydlona, w górnej kwadratowa na przekroju i uskrzydlona. W kątach dolnych liści (zarówno pod powierzchnią gruntu, jak i powyżej) powstają bulwki. U nasady rozgałęzień obecne są podsadki, o długości 3–5 (–12) mm, w dolnej części łodygi podobne do liści właściwych^[5].
Liście: Od 3 do 6 wąskolancetowatych liści o szerokości 7–15 mm, z wydatną żyłką centralną oraz podobnie widoczną parą żyłek drugorzędowych. Od 2 do 4 dolnych liści osadzonych jest na łodydze poniżej poziomu gruntu, są większe od 1–3 liści górnych, wyrastających w dolnej połowie wysokości łodygi^[5].
Kwiaty: Zebrane w luźne, zaokrąglone do spłaszczonych, fałszywe wiechy. W dolnej części łodygi kwiatostany złożone są z większej liczby kwiatów, w górnej na pędach bocznych wyrasta od 1 do 2, rzadziej do 4 kwiatów. Podkwiatki zielone, często z czerwonymi brzegami, o długości 4–7 mm. Kwiaty grzbieciste, długowieczne, często talerzykowate, wydzielające delikatny, słodki zapach. Listki okwiatu w dolnej części zrośnięte w cylindryczną rurkę, o długości 7–14 mm i średnicy od 1 mm u nasady do 2 mm u ujścia gardzieli, powyżej wolne, eliptyczne, tępe, nierównej długości. Górna warga o wymiarach 10–13 × ±4,5 mm, dolna 10–12 × ±4 mm. Okwiat albo biały i wówczas dolne listki pokryte są jednym lub dwoma fioletowymi plamkami (populacja z Jonkershoek), albo niebieski z granatowym lub fioletowym oszczepowatym wzorem na dolnych listkach, często z białymi kropkami w środku (populacja z Bainskloofpas). Pręciki położone jednostronnie, łukowato. Nitki wolne, o długości 5–9 mm, wystające ponad okwiat na wysokość 3–5 mm. Pylniki podługowato-równowąskie, o długości 3,3–4,5 mm, pękające podłużnie. Pyłek biały. Zalążnia siedząca, kulista. Szyjka słupka nitkowata, zakrzywiona doosiowo do nitek pręcików. Znamię słupka rozgałęzione na połowie długości^[5].

Owoce: Torebki w kształcie bączka, trójklapowe w górnej części, o długości 4–5 mm, z 1 lub 2–3 nasionami w każdej komorze. Nasiona kuliste do jajowatych, czasami spłaszczone na końcu chalazalnym, delikatnie pofałdowane, o wymiarach ok. 2–2,5 × 1,7–2,5 mm^[5].

Biologia i ekologia edytuj

Rozwój: Wieloletnie geofity cebulowe. Kwitną od połowy listopada do końca stycznia. Strategie zapylania tej rośliny nie zostały zbadane, ale zaobserwowano, że kwiaty odwiedzane są przez zadrzechnie z gatunku Xylocopa hottentotta^[5].
Siedlisko: Rośliny z tego gatunku zasiedlają skaliste gleby krzemianowe pochodzenia piaskowcowego, na wysokości 400–1000 m n.p.m., gdzie występują na ogół w osłoniętych, bardziej wilgotnych miejscach, takich jak zbocza poniżej klifów i w pobliżu strumieni^[5].
Genetyka: Liczba chromosomów diploidalnych 2n = 12 (populacja z Jonkershoek) i tetraploidalnych 2n = 24 (populacja z Bainskloofpas)^[5].

Systematyka edytuj

Rodzaj z plemienia Watsonieae, z podrodziny Crocoideae z rodziny kosaćcowatych (Iridaceae)^[6]^[5].

Z uwagi na różnice morfologiczne i genetyczne między populacjami z Jonkershoek i Bainskloofpas rozważane jest ich rozdzielenie na dwa taksony^[5].

Nazewnictwo edytuj

Synonimy nomenklaturowe^[4]

(bazonim) Lapeirousia neglecta Goldblatt, S. African J. Bot. 58: 335 (1992).

Synonimy taksonomiczne^[4]: Lapeirousia corymbosa subsp. alta Goldblatt, Contr. Bolus Herb. 4: 24 (1972).

Homonimy: Schizorhiza Weiler to również rodzaj wymarłych ryb rajokształtnych z rodziny Sclerorhynchidae^[6].

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-20] (ang.).
↑ Tropicos. Missouri Botanical Garden. [dostęp 2020-08-10]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2020-08-10]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Peter Goldblatt, John C. Manning: Systematics and biology of Lapeirousia, Codonorhiza, Psilosiphon and Schizorhiza in southern Africa. T. 35. South African National Biodiversity Institute, 2015, seria: Strelitzia. ISBN 978-1-928224-02-0. OCLC 915718972. (ang.).
↑ ^a ^b Global Biodiversity Information Facility. [dostęp 2020-08-10]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-20] (ang.).

[tropicos-3] Tropicos. Missouri Botanical Garden. [dostęp 2020-08-10]. (ang.).

[kew-4] Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2020-08-10]. (ang.).

[rev-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Peter Goldblatt, John C. Manning: Systematics and biology of Lapeirousia, Codonorhiza, Psilosiphon and Schizorhiza in southern Africa. T. 35. South African National Biodiversity Institute, 2015, seria: Strelitzia. ISBN 978-1-928224-02-0. OCLC 915718972. (ang.).

[gbif-6] Global Biodiversity Information Facility. [dostęp 2020-08-10]. (ang.).

[4]

[5]

[1]

[2]

[3]

[6]