Scranton (Pensylwania)

Scranton – miasto w Stanach Zjednoczonych, w stanie Pensylwania, nad rzeką Lackawanna.

Scranton
Państwo	Stany Zjednoczone
Stan	Pensylwania
Burmistrz	William Courtright
Powierzchnia	65,89 km²
Populacja (2000) • liczba ludności • gęstość	76 415 1169 os./km²
Nr kierunkowy	610
Kod pocztowy	18447, 18501-18505, 18507-18510, 18512, 18514-18515, 18517-18519, 18522, 18540, 18577.
Położenie na mapie Pensylwanii Scranton
Położenie na mapie Stanów Zjednoczonych Scranton
41°24′38″N 75°40′03″W
Strona internetowa
Portal Stany Zjednoczone

Historia

W 1776 roku tereny obecnego miasta Scranton były zamieszkiwane przez Indian. Z czasem przybyli tutaj osadnicy z Nowej Anglii i zaczęli osiedlać się w Scranton, budowali oni liczne młyny i zakładali małe przedsiębiorstwa wytwórcze. W roku 1845 w Scranton rozpoczęła się produkcja żelaza i stali, z czasem miasto stało się wiodącym producentem żelaznych szyn. W 1851 roku dojechał tam pierwszy pociąg, jednakże w początkowym okresie linię wykorzystywano tylko w celach towarowych.

W 1856 roku Scranton stało się gminą, tzw. borough. W roku 1866 mieszkało tam 35 tys. mieszkańców, dla których wybudowano pierwszą w Stanach Zjednoczonych linię tramwajową (pojazdy te nazywano wówczas "trolley car", od rolki którą zakończony był odbierak prądu z sieci) – z tego powodu miasto zaczęto nazywać The Electric City, co oznacza dosłownie Elektryczne Miasto. Na początku ubiegłego wieku miasta liczyło ponad 100 tysięcy osób i było 38. miastem pod względem liczebności w Stanach Zjednoczonych.

W 1901 roku przemysł hutniczy został przeniesiony do Lackawanna i Scranton utraciło jeden z głównych gałęzi przemysłu. W latach 1900–1925 obserwowano napływ ludności robotniczej do miasta z terenów Europy Wschodniej. Kiedy po II wojnie światowej zmalało wydobycie węgla, miasto zaczęło borykać się z wieloma kłopotami natury finansowej i społecznej. W 1954 roku zlikwidowano linie trolejbusową, a rok później miasto zostało zalane przez huragan Diane. W 1959 zalano dużą część szybów górniczych, w latach 60. i 70. spadła też produkcja jedwabiu i przemysłu włókienniczego. Od roku 1980 trwa rewitalizacja miasta.

Miasto jest miejscem akcji popularnego w USA serialu komediowego The Office.

Demografia

Kultura

Muzeum Kolejnictwa w Scranton

Wiele atrakcji turystycznych Scranton nawiązuje do dawnej produkcji żelaza i węgla, jak również do różnorodności etnicznej tego miasta. W mieście istnieje muzeum kolejnictwa, muzeum tramwajów (trolley car), muzeum górnictwa węglowego, muzeum filmowo-telewizyjne. Turystów przyciąga także Narodowa Bazylika Świętej Anny i Katedra Polskiego Narodowego Kościoła Katolickiego pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennika.

Od 1862 roku organizowana jest tutaj, przez irlandzkich emigrantów, parada św. Patryka. W 2008 roku obchody zgromadziły około 150 tys. uczestników. W mieście znajduje się również kino oraz częściowo zadaszony amfiteatr na ok. 15 tys. miejsc. Uwagę zwraca Scranton Cultural Center, zorganizowany w masońskiej świątyni to imponujący kawałek architektury w którym mieści się kilka sal i duża sala balowa. Odbywają się tam koncerty muzyki poważnej i spektakle taneczne.

W mieście znajdują się dwie szkoły wyższe Scranton High School oraz West Scranton High School. Prawie 10000 uczniów uczy się w miejskich szkołach publicznych. W mieście są także szkoły wyznaniowe np. prywatna szkoła jezuitów i Jesziwy Bais Mosze, kilka szkół diecezji Scranton oraz szkoła prawosławna – w mieście są tylko prywatne szkoły średnie.

Kościoły i związki wyznaniowe

Katedra św. Stanisława w Scranton

• Kościół rzymskokatolicki (12 parafii, w tym po 2. etniczne dla Polaków i Litwinów, oraz po jednej etnicznej dla Niemców, Irlandczyków i Włochów)
• Zjednoczony Kościół Chrystusa (11 zborów)
• Kościół Prezbiteriański USA (2 zbory)
• Cerkiew Greckokatolicka
• Kościół Baptystyczny
• Kościół Chrystusa
• Kościół Ewangelicko-Luterański w USA
• Kościół Katolicki obrządku bizantyńskiego
• Kościół Luterański
• Litewski Narodowy Kościół Katolicki
• Polski Narodowy Kościół Katolicki
• Reformowany Kościół Episkopalny
• Zjednoczony Kościół Baptystyczny
• Ortodoksyjna społeczność żydowska
• Reformowana społeczność żydowska

Polski Narodowy Kościół Katolicki

Miasto Scranton jest historyczną stolicą Polskiego Narodowego Kościoła Katolickiego, założonego na początku XX wieku przez polską społeczność tego miasta.

Historia tego Kościoła łączy się z sylwetką ks. Franciszka Hodura, polskiego emigranta, który od 1893 roku był wikariuszem w (większości etnicznie polskiej) parafii pw. Serca Jezusowego w Scranton, kierowanej przez ks. Ryszarda Austa. Ks. Aust był postacią konfliktową, cechowała go buta połączona z arogancją. Sam niejednokrotnie stwierdzał publicznie, że wcale nie czuje się Polakiem oraz że Polaków wręcz nienawidzi. Młodego ks. Hodura drażnił wyzysk materialny oraz moralna wzgarda, z jaką śląski proboszcz odnosił się do ludzi – zalecił więc założenie nowej parafii katolickiej pw. św. Stanisława.

21 marca 1897 roku Franciszek Hodur przejął (wbrew woli swojego ordynariusza) kierownictwo w kościele św. Stanisława w Scranton i ogłosił powstanie „Polskiego Kościoła Reformowanego” (potem przyjął nazwę: Polski Narodowy Kościół Katolicki. Rzymscy katolicy rozpoczęli nagonkę na ks. Hodura, w wyniku czego parafianie Hodura zawiązali pismo „Straż”. 4 lipca 1897 roku ostatecznie zakończyła się budowa kościoła pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Scranton, parafia liczyła ok. 1200 wiernych i licznych sympatyków z okolicznych miejscowości.

Zgromadzenie parafialne z 18 września 1898 roku zdecydowało jednogłośnie o odłączeniu parafii pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Scranton od kościoła rzymskokatolickiego. 6 stycznia 1903 roku wierni ze Scranton zarejestrowali w Sądzie Powiatowym Country of Lockawanna nowy związek wyznaniowy: „Polski Kościół Reformowany”. 29 września 1907 roku ks. Franciszek Hodur otrzymał w Utrechcie sakrę biskupią z rąk arcybiskupa Utrechtu ks. Gerarda Gula, w asyście ks. bpa Jakuba Jana van Thiela z Haarlemu oraz ks. bpa Mikołaja Spita z Deventer. W mieście znajduje się Mauzoleum Franciszka Hodura.

Ludzie związani ze Scranton

Bp William O’Hara

• Joe Biden – 47. Wiceprezydent Stanów Zjednoczonych;
• Frank Carlucci – sekretarz obrony w gabinecie prezydenta Ronalda Reagana;
• Howard Gardner – amerykański psycholog, specjalista z dziedzin psychologii kognitywnej i psychologii uczenia się, wykładowca m.in Harvardu;
• Franciszek Hodur – biskup, organizator Polskiego Narodowego Kościoła Katolickiego;
• Jane Jacobs – dziennikarka, publicystka, aktywistka miejska i autorka książek;
• William O’Hara – biskup, ordynariusz diecezji Scranton w latach 1868–1899;
• Robert Reich – sekretarz pracy USA w latach 1993–1997;
• William Scranton – założyciel Partii Republikańskiej w Stanach Zjednoczonych;
• Lauren Weisberger – pisarka, autorka bestsellera z 2003 roku Diabeł ubiera się u Prady.

Miasta partnerskie

• – Ballina, Irlandia
• – Trnava, Słowacja