Sejny

	Sejny
	Sejny
	; Ulica Piłsudskiego w Sejnach
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	sejneński
Burmistrz	Arkadiusz Adam Nowalski
Powierzchnia	4,49 km²
Populacja (31.12.2017); • liczba ludności; • gęstość	; 5472; 1218,7 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 87
Kod pocztowy	16-500
Tablice rejestracyjne	BSE
	Położenie na mapie powiatu sejneńskiego Sejny
	Położenie na mapie Polski Sejny
	Położenie na mapie województwa podlaskiego Sejny
	54°06′24″N 23°20′55″E/54,106667 23,348611
TERC (TERYT)	2009011
SIMC	0977918
	Urząd miejskiul. Piłsudskiego 25; 16-500 Sejny
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa
	BIP

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Sejny (ujednoznacznienie).

Sejny (lit. Seinai) – miasto powiatowe w północno-wschodniej części województwa podlaskiego, w powiecie sejneńskim. Położone na Pojezierzu Wschodniosuwalskim, nad Marychą (lewy dopływ Czarnej Hańczy).

Według danych z 1 stycznia 2018 Sejny liczyły 5472 mieszkańców^[1].

Prywatne miasto duchowne położone było w końcu XVIII wieku w powiecie grodzieńskim w województwie trockim^[3].

PołożenieEdytuj

Sejny zajmują obszar 4,49 km² (2002)^[4], w tym:

użytki rolne: 65%
użytki leśne: 2%

Miasto zajmuje obszar 4,49 km² (1 stycznia 2011)^[5], stanowiąc 0,52% powierzchni powiatu.

Niedaleko Sejn znajduje się przejście graniczne z Litwą.

W latach 1975–1998 w województwie suwalskim.

Pochodzenie nazwyEdytuj

Jerzy Grodziński, który latach 1593–1602 założył nad rzeką Sejną miasteczko, nazwał je od swojego imienia Juriewo. Ta nazwa jednak się nie przyjęła – miasteczko nazwano Sejny od przepływającej przez nie rzeki (dziś Marycha). Słowo seina w języku jaćwieskim oznacza trawy porastające w tamtym czasie bujnie brzegi i zakola rzeki. Z języka jaćwieskiego wywodzi się więcej nazw (jezior, miejscowości itd.) w okolicach miasta.

Warunki naturalneEdytuj

Klimat umiarkowany ciepły, przechodzący w kontynentalny.

HistoriaEdytuj

Defilada polskiej kawalerii w Sejnach (1920 r.)

Dom Litewski i Konsulat Republiki Litewskiej w Sejnach

Synagoga w Sejnach

Dawny urząd pocztowy, wcześniej gimnazjum hebrajskie

Rondo w Sejnach

w 1422 roku Suwalszczyzna weszła w skład Wielkiego Księstwa Litewskiego
22 grudnia 1522 roku ziemię nad Sejną otrzymał od króla Zygmunta I jego dworzanin, kniaź Iwan Wiśniowiecki hetman wojsk królewskich, który wzniósł w nim dwór, odziedziczony przez kolejno jego syna Dymitra, drugiego syna Andrzeja, a potem jego córkę Annę z mężem Mikołajem Sapiehą
1593 rok Jerzy Grodziński, leśniczy przełomski i starosta przeroski, kupił dwór od Sapiehów i w latach 1593–1602 założył przy nim miasteczko, które w późniejszym czasie nazwano Sejny
1602 rok Sejny jako miasto prywatne Grodziński zapisuje sprowadzonym z Wilna dominikanom
z Sejnami jako starosta związany był Jan Kostka^[6]^[7], herbu Dąbrowa, zm. w 1623 r, syn Krzysztofa i Anny Pileckiej,
1655–1660 spalone i zniszczone przez Szwedów
ponowny rozwój w 2. poł. XVIII w., kiedy zbudowano murowany ratusz i drewniane hale targowe na 21 kramów. Dominikanie organizowali wówczas słynne odpusty, na które przybywało ok. 20 tysięcy wiernych.
od 1795 w zaborze pruskim, rok później, gdy władze pruskie skonfiskowały dobra zakonne, Sejny stały się miastem królewskim
1804 – kasacja klasztoru, władze pruskie przenoszą zakonników do Różanegostoku
od 1807 w Księstwie Warszawskim
od 1807 do 1925 Sejny są siedzibą powiatu wigierskiego^[8]
od 1815 w Królestwie Polskim
w latach 1818–1925 siedziba biskupstwa augustowskiego (wigierskiego)
1818 r. – wielki pożar miasta i w latach następnych przebudowa, która ukształtowała jego dzisiejszy wygląd
23–28 sierpnia 1919 r. – powstanie sejneńskie
19 lipca 1920 r. – zajęcie Sejn przez wojska litewskie przy współdziałaniu z bolszewikami

Osobny artykuł: Bitwa o Sejny.

do września 1939 r. na obszarze powiatu suwalskiego województwa białostockiego w II RP
do września 1939 r. garnizon macierzysty Batalionu KOP „Sejny”
w latach 1807–1925, 1956–1975 i od roku 1999 miasto powiatowe
w okresie PRL-u (lata 1945–1989) miasto nie zanotowało większego rozwoju. Powstały tylko dwa liczące się zakłady przemysłowe: Zakład Mleczarski i Państwowy Ośrodek Maszynowy
1969 – odsłonięcie Pomnika Braterstwa Broni na Placu Centralnym^[9].

DemografiaEdytuj

31 grudnia 2012 roku miasto liczyło 5641 mieszkańców^[10].

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	5641	100	2960	52,47	2681	47,53
powierzchnia	4,49 km²
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	1256,35		659,24		597,10

Około 8% populacji stanowią Litwini^[11].

Piramida wieku mieszkańców Sejn w 2014 roku^[12].

Wielonarodowość i wielokulturowośćEdytuj

Sejny od wieków zamieszkują nie tylko Polacy. Gdy zostało założone, dla rozpowszechnienia handlu i przemysłu, sprowadzono Żydów, którzy zasiedlali je do II wojny światowej (w 1885 roku stanowili 75% mieszkańców, a w 1931 24%^[13]). Mieszkali i nadal mieszkają w Sejnach także Litwini. Miasto zamieszkiwali również Rosjanie, Niemcy, Białorusini oraz wiele innych. Każda z tych narodowości wniosła do życia miasta własną kulturę i tradycję^{[potrzebny przypis]}.

LitwiniEdytuj

W Sejnach znajduje się konsulat Republiki Litewskiej, działa szkoła podstawowa i gimnazjum z litewskim językiem nauczania Žiburys („Światełko”), która prowadzi także przedszkole.

GospodarkaEdytuj

W Sejnach rozwija się przemysł spożywczy.^{[potrzebny przypis]} Największym zakładem tej branży jest mleczarnia Sejnmlek z zakładem serowarskim i proszkownią. Ponadto mieści się tu gorzelnia i zakłady drzewne.

TransportEdytuj

Miasto położone jest przy drodze krajowej nr 16 prowadzącej do granicy z Litwą (w Ogrodnikach). Ma dobre połączenie drogowe z Augustowem i Suwałkami. Przewozy autobusowe zapewnia przedsiębiorstwo PKS Suwałki.

ZabytkiEdytuj

Bazylika Nawiedzenia NMP i klasztor dominikański. W głębi kościół Matki Boskiej Częstochowskiej – dawny zbór ewangelicki

Biała synagoga

Rejestr zabytków

Do rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa wpisane są następujące obiekty^[14]:

część miasta, XVI/XVII, XIX w. (nr rej.: 74 z 24.11.1956 oraz 19 z 23.02.1979)
zespół klasztorny dominikanów (nr rej.: 1 z 9.02.1979):
- Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny, 1610–19, 1760 (nr rej.: 40 z 19.03.1956)
- klasztor, 1619–1706, pocz. XIX, XX w. (nr rej.: 41 z 19.03.1956)
- ogrodzenie z bramami, XVII w.
kościół poewangelicki, obecnie kościół Matki Boskiej Częstochowskiej, poł. XIX w. (nr rej.: 658 z 10.03.1989)
Kaplica św. Agaty (nr rej.: 379 z 17.05.1983) – kaplica postawiona na placu św. Agaty przed bazyliką, zbudowana około 1789 r. z fundacji parafian. Na jej postawienie wpływ miały liczne pożary nawiedzające miasto. W kaplicy znajduje się obraz św. Agaty z połowy XVIII w. Fresk na sklepieniu wyobrażający „Kuszenie Chrystusa” namalował w latach 50. XX wieku Stanisław Kaźmierczyk. Na dachu stoi figura św. Agaty wykonana w drewnie lipowym w 1828. Kute ogrodzenie budowli w 1904 jest dziełem miejscowych rzemieślników.
Synagoga zbudowana na miejscu Starej Synagogi (nr rej.: 171 z 20.04.1960 oraz 37 z 23.05.1979)
Biała Synagoga z lat 1860–1870 (nr rej.: 170 z 20.04.1960 oraz 15 z 19.02.1979)
cmentarz rzymskokatolicki „stary”, 1. połowa XIX w., ul. Głowackiego (nr rej.: 519 z 23.07.1986)
- kaplica rodziny Wolmerów, 1830 (nr rej.: 378 z 17.03.1983)
- ogrodzenie z bramami, XIX w.
ratusz miejski z 1846 (nr rej.: 177 z 15.02.1962 oraz 14 z 17.02.1979)
poczta, ul. Piłsudskiego 35, koniec XIX w. (nr rej.: 1011 z 14.10.1994)
dawny pałac biskupi, obecnie dom mieszkalny, ul. Piłsudskiego 28, 1841 (nr rej.: 377 z 17.03.1983)

Inne obiekty

figura Matki Bożej Sejneńskiej słynąca wieloma cudami i łaskami. Sprowadzona do Sejn w 1602, jej koronacja odbyła się 7 września 1975
pomnik powstania sejneńskiego
pomnik Antanasa Baranauskasa
pomnik wdzięczności poległym w walce
kamienice w centrum

Muzeum Ziemi Sejneńskiej

Poza tym w Sejnach znajduje się Muzeum Ziemi Sejneńskiej w którym eksponowane są zbiory archeologiczne, numizmatyczne, dominikanów i biskupów w Sejnach.

KulturaEdytuj

W Sejnach odbywa się m.in. Międzynarodowy Koncert Organowy Młodych i Baltic-Satelid. Ponadto działa ośrodek „Pogranicze – sztuk, kultur, narodów”, który przekazuje historię, kulturę, tradycje i wielonarodowość Sejn.

W 2006 roku powstała orkiestra dęta przy OSP Sejny.

Wspólnoty wyznanioweEdytuj

Kaplica św. Agaty

Osobny artykuł: Sejny (stolica biskupia).

SportEdytuj

W mieście działa piłkarski klub sportowy Sejneński Klub Sportowy Pomorzanka, założony 1 września 1957 roku i używający barw czerwono-czarnych. Drużyna mecze rozgrywa na stadionie miejskim przy ul. Konarskiego 23A, mieszczącym 1000 widzów^[16]. Trenerem jest Wojciech Milewski. Obecnie Pomorzanka Sejny występuje w klasie okręgowej w grupie podlaskiej. Posiada drużyny młodzieżowe: juniorów młodszych, żaków i orlików. W swojej historii klub używał nazw:

1955 – 1957 – Pogoń Sejny
IV 1958 – VI 1959 – Iskra Sejny (w prasie jako Pogoń)
VII 1959 – 1966 – LZS Sejny (Ludowy Zespół Sportowy)
1966/1967 – LKS Sejny (Ludowy Klub Sportowy)
1967/1968 – MLKS Pomorzanka Sejny (Międzyzakładowy Ludowy Klub Sportowy)
2004 – SKS Pomorzanka Sejny (Sejneński Klub Sportowy)

Związani z SejnamiEdytuj

Maria Andrejczyk – rekordzistka Polski w rzucie oszczepem
Jarosław Witaszczyk - aktor
Renata Furdyna -Makowska - aktorka

Sejny w mediach i utworachEdytuj

Ratusz miejski w Sejnach

Do Sejn – utwór Lonstara z płyty Co to jest to country.

Współpraca międzynarodowaEdytuj

Miasta i gminy partnerskie: Onikszty^{[potrzebny przypis]}

Zobacz teżEdytuj

PrzypisyEdytuj

↑ ^a ^b http://www.polskawliczbach.pl/Sejny, w oparciu o dane GUS.
↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018r.
↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 87.
↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset (pol.). regioset.pl. [dostęp 2010-09-14].
↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2011 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 10 sierpnia 2011, ISSN 1505-5507 [zarchiwizowane z adresu 2013-12-20] .
↑ Jan Obłąk, Jan Karol Konopacki, biskup nominat warmiński, Nasza Przeszłość. Wyd. Instytut Teologiczny Księży Misjonarzy, Kraków 1958, tom 8 s. 161.
↑ Jerzy Antoni Kostka, Kostkowie herbu Dąbrowa. Wyd. Z.P. POLIMER Koszalin 2010, s. 82. ISBN 978-83-89976-40-6.
↑ Piotr Skurzyński "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna" Wyd. Sport i Turystyka – Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8 s. 398
↑ Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa ”Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945", Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 696
↑ Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2012 r. Stan w dniu 31 XII 2012 r.. stat.gov.pl. [dostęp 2014-07-17].
↑ http://web.archive.org/web/20140701232900/http://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultstronaopisowa/5743/1/1/nsp2002_tabl4.xls.
↑ http://www.polskawliczbach.pl/Sejny, w oparciu o dane GUS.
↑ Demografia – Sejny.
↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie. 2019-12-31. [dostęp 2018-04-04].
↑ Strona Staroprawosławnej Pomorskiej Cerkwi RP.
↑ Pomorzanka Sejny – informacje o klubie, seniorzypomorzankasejny.futbolowo.pl [dostęp 2019-04-13] .

Linki zewnętrzneEdytuj

Sejny w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. X: Rukszenice – Sochaczew. Warszawa 1889.

[Populacja2018-1] ttp://www.polskawliczbach.pl/Sejny, w oparciu o dane GUS.

[2] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018r.

[3] Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 87.

[pl-regioset-4] Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset (pol.). regioset.pl. [dostęp 2010-09-14].

[5] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2011 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 10 sierpnia 2011, ISSN 1505-5507 [zarchiwizowane z adresu 2013-12-20] .

[6] Jan Obłąk, Jan Karol Konopacki, biskup nominat warmiński, Nasza Przeszłość. Wyd. Instytut Teologiczny Księży Misjonarzy, Kraków 1958, tom 8 s. 161.

[7] Jerzy Antoni Kostka, Kostkowie herbu Dąbrowa. Wyd. Z.P. POLIMER Koszalin 2010, s. 82. ISBN 978-83-89976-40-6.

[mapa2007-8] Piotr Skurzyński "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna" Wyd. Sport i Turystyka – Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8 s. 398

[9] Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa ”Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945", Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 696

[gus2013-10] Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2012 r. Stan w dniu 31 XII 2012 r.. stat.gov.pl. [dostęp 2014-07-17].

[11] ttp://web.archive.org/web/20140701232900/http://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultstronaopisowa/5743/1/1/nsp2002_tabl4.xls.

[Populacja2016-12] ttp://www.polskawliczbach.pl/Sejny, w oparciu o dane GUS.

[13] Demografia – Sejny.

[zabytek-14] Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie. 2019-12-31. [dostęp 2018-04-04].

[15] Strona Staroprawosławnej Pomorskiej Cerkwi RP.

[16] Pomorzanka Sejny – informacje o klubie, seniorzypomorzankasejny.futbolowo.pl [dostęp 2019-04-13] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]