Wikipedia

Sejny

miasto i gmina w województwie podlaskim

Sejny (lit. Seinai) – miasto powiatowe w północno-wschodniej części województwa podlaskiego, w powiecie sejneńskim. Położone na Pojezierzu Wschodniosuwalskim, nad Marychą (lewy dopływ Czarnej Hańczy).

Sejny
miasto i gmina
Ilustracja
Ulica Piłsudskiego w Sejnach
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 podlaskie

Powiat

sejneński

Burmistrz

Arkadiusz Adam Nowalski

Powierzchnia

4,49[1] km²

Populacja (2022)
• liczba ludności
• gęstość


5024[1]
1119[1] os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 87

Kod pocztowy

16-500

Tablice rejestracyjne

BSE

Położenie na mapie powiatu sejneńskiego
Mapa konturowa powiatu sejneńskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Sejny”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Sejny”
Położenie na mapie województwa podlaskiego
Mapa konturowa województwa podlaskiego, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Sejny”
Ziemia54°06′24″N 23°20′55″E/54,106667 23,348611
TERC (TERYT)

2009011

SIMC

0977918

Urząd miejski
ul. Piłsudskiego 25
16-500 Sejny
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa
BIP

Według danych z 31 grudnia 2019 Sejny liczyły 5260 mieszkańców. Są najmniejszym miastem powiatowym w Polsce[2].

Sejny leżą na historycznej Suwalszczyźnie[3], na obszarze dawnej Jaćwieży[4]. Prywatne miasto duchowne położone było w końcu XVIII wieku w powiecie grodzieńskim w województwie trockim[5].

Położenie edytuj

Sejny zajmują obszar 4,49 km² (2002)[6], w tym:

  • użytki rolne: 65%
  • użytki leśne: 2%

Miasto zajmuje obszar 4,49 km² (1 stycznia 2011)[7], stanowiąc 0,52% powierzchni powiatu.

Niedaleko Sejn znajduje się przejście graniczne z Litwą.

W latach 1975–1998 w województwie suwalskim.

Pochodzenie nazwy edytuj

Jerzy Grodziński, który w latach 1593–1602 założył nad rzeką Sejną miasteczko, nazwał je od swojego imienia Juriewo. Ta nazwa jednak się nie przyjęła – miasteczko nazwano Sejny od przepływającej przez nie rzeki (dziś Marycha). Słowo seina w języku jaćwieskim oznacza trawy porastające w tamtym czasie bujnie brzegi i zakola rzeki. Z języka jaćwieskiego wywodzi się więcej nazw (jezior, miejscowości itd.) w okolicach miasta.

Warunki naturalne edytuj

Klimat umiarkowany ciepły, przechodzący w kontynentalny.

Historia edytuj

 
Defilada polskiej kawalerii w Sejnach (1920 r.)
 
Dom Litewski i Konsulat Republiki Litewskiej w Sejnach
 
Synagoga w Sejnach
 
Dawny urząd pocztowy, wcześniej gimnazjum hebrajskie
 
Rondo w Sejnach
  • w 1422 roku Suwalszczyzna weszła w skład Wielkiego Księstwa Litewskiego
  • 22 grudnia 1522 roku ziemię nad Sejną otrzymał od króla Zygmunta I jego dworzanin, kniaź Iwan Wiśniowiecki hetman wojsk królewskich, który wzniósł w nim dwór, odziedziczony przez kolejno jego syna Dymitra, drugiego syna Andrzeja, a potem jego córkę Annę z mężem Mikołajem Sapiehą
  • 1593 rok Jerzy Grodziński, leśniczy przełomski i starosta przeroski, kupił dwór od Sapiehów i w latach 1593–1602 założył przy nim miasteczko, które w późniejszym czasie nazwano Sejny
  • 1602 rok Sejny jako miasto prywatne Grodziński zapisuje sprowadzonym z Wilna dominikanom
  • z Sejnami jako starosta związany był Jan Kostka[8][9], herbu Dąbrowa, zm. w 1623 r, syn Krzysztofa i Anny Pileckiej,
  • 1655–1660 spalone i zniszczone przez Szwedów
  • ponowny rozwój w 2. poł. XVIII w., kiedy zbudowano murowany ratusz i drewniane hale targowe na 21 kramów. Dominikanie organizowali wówczas słynne odpusty, na które przybywało ok. 20 tysięcy wiernych.
  • od 1795 w zaborze pruskim po III rozbiorze Polski, rok później, gdy władze pruskie skonfiskowały dobra zakonne, Sejny stały się miastem królewskim
  • 1804 – kasacja klasztoru, władze pruskie przenoszą zakonników do Różanegostoku
  • od 1807 w Księstwie Warszawskim
  • od 1807 do 1925 Sejny są siedzibą powiatu wigierskiego[10]
  • od 1815 w Królestwie Polskim zaboru rosyjskiego[11]
  • w latach 1818–1925 siedziba biskupstwa augustowskiego (wigierskiego)
  • 1818 r. – wielki pożar miasta i w latach następnych przebudowa, która ukształtowała jego dzisiejszy wygląd
  • 1914-1918 – wycofanie się wojsk rosyjskich i okupacja niemiecka Sejn
  • 23–28 sierpnia 1919 r. – powstanie sejneńskie
  • 19 lipca 1920 r. – zajęcie Sejn przez wojska litewskie przy współdziałaniu z bolszewikami
Osobny artykuł: Bitwa o Sejny.

Demografia edytuj

31 grudnia 2012 roku miasto liczyło 5641 mieszkańców[13].

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 5641 100 2960 52,47 2681 47,53
powierzchnia 4,49 km²
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²)		 1256,35 659,24 597,10

Około 8% populacji stanowią Litwini[14].

  • Piramida wieku mieszkańców Sejn w 2014 roku[15].
     

Wielonarodowość i wielokulturowość edytuj

Sejny od wieków zamieszkują nie tylko Polacy. Gdy zostało założone, dla rozpowszechnienia handlu i przemysłu, sprowadzono Żydów, którzy zasiedlali je do II wojny światowej (w 1897 roku stanowili 50% mieszkańców[16], a w 1931 24%[17]). Mieszkali i nadal mieszkają w Sejnach także Litwini (7,9%)[18]. Miasto zamieszkiwali również Rosjanie, Niemcy, Białorusini oraz wiele innych. Każda z tych narodowości wniosła do życia miasta własną kulturę i tradycję[potrzebny przypis].

Litwini edytuj

W Sejnach znajduje się konsulat Republiki Litewskiej, działa szkoła podstawowa i gimnazjum z litewskim językiem nauczania Žiburys („Światełko”), która prowadzi także przedszkole.

Historyczna i współczesna struktura ludności edytuj

Według spisu rosyjskiego z 1897 r. struktura ludności była następująca[16]:

  • Żydzi – 50.8% (1,918);
  • Polacy – 40.4% (1,528);
  • Litwini – 4.2% (160);
  • Rosjanie – 2.5% (95);
  • Niemcy – 2.0% (75);
  • 1 Białorusin i 1 Tatar

Według spisu polskiego z 1921 r.[19]:

  • Polacy – 76.0% (1,714);
  • Żydzi – 17.7% (399);
  • Litwini – 5.0% (112);
  • Rosjanie – 0.7% (15);
  • Niemcy – 0.5% (12);
  • Białorusini – 0.1% (2)

Według spisu polskiego z 2002 r.[20]:

  • Polacy – 90.9% (5,466);
  • Litwini – 7.9% (474);
  • Rosjanie – 0.2% (12);
  • Inni – 1.0% (58).

Gospodarka edytuj

W Sejnach rozwija się przemysł spożywczy.[potrzebny przypis] Największym zakładem tej branży jest mleczarnia Sejnmlek z zakładem serowarskim i proszkownią. Ponadto mieści się tu gorzelnia i zakłady drzewne. Tradycje spółdzielczości kontynuuje Bank Spółdzielczy[21]. Oprócz niego w mieście działa oddział PKO BP[22].

Transport edytuj

Miasto położone jest przy drodze krajowej nr 16 prowadzącej do granicy z Litwą (w Ogrodnikach). Ma dobre połączenie drogowe z Augustowem i Suwałkami. Przewozy autobusowe zapewnia przedsiębiorstwo PKS Suwałki.

Zabytki edytuj

 
Bazylika Nawiedzenia NMP i klasztor dominikański. W głębi kościół Matki Boskiej Częstochowskiej – dawny zbór ewangelicki
 
Biała synagoga
Rejestr zabytków

Do rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa wpisane są następujące obiekty[23]:

  • część miasta, XVI/XVII, XIX w. (nr rej.: 74 z 24.11.1956 oraz 19 z 23.02.1979)
  • zespół klasztorny dominikanów (nr rej.: 1 z 9.02.1979):
  • kościół poewangelicki, obecnie kościół Matki Boskiej Częstochowskiej, poł. XIX w. (nr rej.: 658 z 10.03.1989)
  • Kaplica św. Agaty (nr rej.: 379 z 17.05.1983) – kaplica postawiona na placu św. Agaty przed bazyliką, zbudowana około 1789 r. z fundacji parafian. Na jej postawienie wpływ miały liczne pożary nawiedzające miasto. W kaplicy znajduje się obraz św. Agaty z połowy XVIII w. Fresk na sklepieniu wyobrażający „Kuszenie Chrystusa” namalował w latach 50. XX wieku Stanisław Kaźmierczyk. Na dachu stoi figura św. Agaty wykonana w drewnie lipowym w 1828. Kute ogrodzenie budowli w 1904 jest dziełem miejscowych rzemieślników.
  • Synagoga zbudowana na miejscu Starej Synagogi (nr rej.: 171 z 20.04.1960 oraz 37 z 23.05.1979)
  • Biała Synagoga z lat 1860–1870 (nr rej.: 170 z 20.04.1960 oraz 15 z 19.02.1979)
  • cmentarz rzymskokatolicki „stary”, 1. połowa XIX w., ul. Głowackiego (nr rej.: 519 z 23.07.1986)
    • kaplica rodziny Wolmerów, 1830 (nr rej.: 378 z 17.03.1983)
    • ogrodzenie z bramami, XIX w.
  • ratusz miejski z 1846 (nr rej.: 177 z 15.02.1962 oraz 14 z 17.02.1979)
  • poczta, ul. Piłsudskiego 35, koniec XIX w. (nr rej.: 1011 z 14.10.1994)
  • dawny pałac biskupi, obecnie dom mieszkalny, ul. Piłsudskiego 28, 1841 (nr rej.: 377 z 17.03.1983)
Inne obiekty
  • figura Matki Bożej Sejneńskiej słynąca wieloma cudami i łaskami. Sprowadzona do Sejn w 1602, jej koronacja odbyła się 7 września 1975
  • pomnik powstania sejneńskiego
  • pomnik Antanasa Baranauskasa
  • pomnik wdzięczności poległym w walce
  • kamienice w centrum
 
Muzeum Ziemi Sejneńskiej

Poza tym w Sejnach znajduje się Muzeum Ziemi Sejneńskiej w którym eksponowane są zbiory archeologiczne, numizmatyczne, dominikanów i biskupów w Sejnach.

Kultura edytuj

W Sejnach odbywa się m.in. Międzynarodowy Koncert Organowy Młodych i Baltic-Satelid. Ponadto działa ośrodek „Pogranicze – sztuk, kultur, narodów”, który przekazuje historię, kulturę, tradycje i wielonarodowość Sejn. W 2023 otwarto w mieście Muzeum Kresów Rzeczypospolitej Obojga Narodów[24].

W 2006 roku powstała orkiestra dęta przy OSP Sejny.

Wspólnoty wyznaniowe edytuj

 
Kaplica św. Agaty
Osobny artykuł: Sejny (stolica biskupia).

Sport edytuj

W mieście działa piłkarski klub sportowy Sejneński Klub Sportowy Pomorzanka, założony 1 września 1957 roku i używający barw czerwono-czarnych. Drużyna mecze rozgrywa na stadionie miejskim przy ul. Konarskiego 23A, mieszczącym 1000 widzów[26]. Trenerem jest Karol Piaścik. Obecnie Pomorzanka Sejny występuje w klasie okręgowej w grupie podlaskiej. Posiada drużyny młodzieżowe: juniorów młodszych, żaków i orlików. W swojej historii klub używał nazw:

  • 1955 – 1957 – Pogoń Sejny
  • IV 1958 – VI 1959 – Iskra Sejny (w prasie jako Pogoń)
  • VII 1959 – 1966 – LZS Sejny (Ludowy Zespół Sportowy)
  • 1966/1967 – LKS Sejny (Ludowy Klub Sportowy)
  • 1967/1968 – MLKS Pomorzanka Sejny (Międzyzakładowy Ludowy Klub Sportowy)
  • 2004 – SKS Pomorzanka Sejny (Sejneński Klub Sportowy)

Sejny w mediach i utworach edytuj

 
Ratusz miejski w Sejnach
  • Do Sejn – utwór Lonstara z płyty Co to jest to country.

Współpraca międzynarodowa edytuj

Miasta i gminy partnerskie:   Onikszty[potrzebny przypis]

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku, Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08].
  2. ↑ Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), stat.gov.pl, 30 kwietnia 2020 [dostęp 2020-04-30] (pol.).
  3. ↑ Halina Karaś: Suwalszczyzna. Region dziś. dialektologia.uw.edu.pl. [dostęp 2022-10-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-10-05)]. Cytat: Suwalszczyzna to region znajdujący się na krańcu Polski północno-wschodniej, obejmujący obecny powiat suwalski, sejneński i augustowski […]. Główne miasta regionu to Suwałki (69,1 tys. mieszkańców), Augustów (30,3 tys. mieszkańców) i Sejny (6,0 tys. mieszkańców). (pol.).
  4. ↑ Jerzy Wiśniewski, ''Dzieje osadnictwa powiatu sejneńskiego'', mem.net.pl [dostęp 2022-10-05] [zarchiwizowane z adresu 2022-10-05], Cytat: Po upadku Jaćwieży kraj Jaćwingów opustoszał […]. Ziemie powiatu sejneńskiego, niegdyś zamieszkane przez Jaćwingów, […] kolonizowali osadnicy różnego pochodzenia. (pol.).
  5. ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 87.
  6. ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset, regioset.pl [dostęp 2010-09-14] (pol.).
  7. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2011 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 10 sierpnia 2011, ISSN 1505-5507 [zarchiwizowane z adresu 2013-12-20].
  8. ↑ Jan Obłąk, Jan Karol Konopacki, biskup nominat warmiński, Nasza Przeszłość. Wyd. Instytut Teologiczny Księży Misjonarzy, Kraków 1958, tom 8 s. 161.
  9. ↑ Jerzy Antoni Kostka, Kostkowie herbu Dąbrowa. Wyd. Z.P. POLIMER Koszalin 2010, s. 82. ISBN 978-83-89976-40-6.
  10. ↑ Piotr Skurzyński "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna" Wyd. Sport i Turystyka – Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8 s. 398
  11. ↑ Russian Empire Census of 1897, demoscope.ru [dostęp 2019-08-30] [zarchiwizowane z adresu 2020-09-08] (ros.).
  12. ↑ Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa ”Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945", Sport i Turystyka, 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 696
  13. ↑ Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2012 r. Stan w dniu 31 XII 2012 r.. stat.gov.pl. [dostęp 2014-07-17].
  14. ↑ http://web.archive.org/web/20140701232900/http://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultstronaopisowa/5743/1/1/nsp2002_tabl4.xls
  15. ↑ Sejny w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  16. ↑ a b Russian Empire Census of 1897, demoscope.ru [dostęp 2019-08-30] (ros.).
  17. ↑ Demografia – Sejny.
  18. ↑ (Polish Census of 2002) Deklaracje narodowościowe w gminach w 2002 roku, old.stat.gov.pl [dostęp 2019-08-30] [zarchiwizowane z adresu 2014-07-01] (pol.).
  19. ↑ (Polish Census of 1921, Białystok Voivodeship) Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych, Vol. 5, Województwo Białostockie, GUS, 1924, s. 68 (pol.).
  20. ↑ (Polish Census of 2002) Deklaracje narodowościowe w gminach w 2002 roku, old.stat.gov.pl [dostęp 2019-08-30] [zarchiwizowane z adresu 2014-07-01] (pol.).
  21. ↑ Historia, Bank Spółdzielczy w Sejnach [dostęp 2022-02-12] (pol.).
  22. ↑ PKO BP Sejny » kontakt, godziny otwarcia [dostęp 2022-02-12] (pol.).
  23. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 13 lipca 2023 [dostęp 2018-04-04].
  24. ↑ Tomasz Otocki, Kresy w Sejnach. Muzeum na pograniczu, 25 lipca 2023 [dostęp 2023-07-26] (pol.).
  25. ↑ Strona Staroprawosławnej Pomorskiej Cerkwi RP. philipponia.republika.pl.. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-20)]..
  26. ↑ Pomorzanka Sejny – informacje o klubie, seniorzypomorzankasejny.futbolowo.pl [dostęp 2019-04-13].

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sejny&oldid=70924174”